Του Tim Spector, καθηγητή Γενετικής Επιδημιολογίας στο King’s College London, The Conversation.
Οι ανακατασκευές της ανθρώπινης εξέλιξης είναι επιρρεπείς σε απλά και υπερβολικά τακτοποιημένα σενάρια. Ότι, για παράδειγμα, οι πρόγονοί μας στάθηκαν στάθηκαν στα δύο πόδια τους για να κοιτάζουν πάνω από το ψηλό γρασίδι, ή άρχισαν να μιλούν γιατί είχαν κάτι να πουν. Η διατροφή των προγόνων μας που φανταζόμαστε ότι ακολουθούσαν, έχει επίσης επίσης απλοποιηθεί.
Η Εποχή του Λίθου κυμάνθηκε από τα 2,6 εκατομμύρια έως 10.000 χρόνια πριν, και η παλαιολιθική διατροφή που προτείνεται από ορισμένους διατροφολόγους λαμβάνει τα διδάγματά της από αυτή την περίοδο. Μας ενθαρρύνει να εγκαταλείψουμε τους καρπούς της σύγχρονης γαστρονομικής προόδου, όπως τα γαλακτοκομικά, τα γεωργικά προϊόντα και όλα τα μεταποιημένα τρόφιμα, και να τρεφόμαστε όπως περίπου οι πρόγονοί μας, ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, έχοντας αυξημένα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Αυτές οι συμβουλές προέρχονται κυρίως από παρατηρήσεις φυλών που ζουν ακόμη και σήμερα ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες.
Ο πρωτευοντολόγος Ken Sayers και ο συνάδελφός του ανθρωπολόγος C. Owen Lovejoy εξέτασαν προσεκτικά ένα κρίσιμο ερώτημα στην εξέλιξη της ανθρώπινης συμπεριφοράς: την προέλευση της ανθρώπινης διατροφής. Επικεντρώθηκαν στην πρώτη φάση της εξέλιξης των ανθρωποειδών, περίπου 6 έως 1,6 εκατομμύρια χρόνια πριν, τόσο πριν όσο και μετά την πρώτη χρήση της πέτρας. Αυτό το χρονικό πλαίσιο περιλαμβάνει, κατά σειρά εμφάνισης, τα ανθρωποειδή Αρδιπίθηκος (Ardipithecus) και Αυστραλοπίθηκος (Australopithecus), καθώς και τα πρώτα μέλη του δικού μας γένους, του Homo Sapiens. Κανένας από αυτούς δεν ήταν σύγχρονοι άνθρωποι, εμείς εμφανιστήκαμε πολύ αργότερα. Οι ερευνητές εξέτασαν τα απολιθώματα, τα χημικά και αρχαιολογικά στοιχεία, και επίσης τη συμπεριφορά συγγενών ζώων.
Τι έτρωγαν οι πρόγονοί μας; Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ερευνητές χρησιμοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία για να εξετάσουν το ζήτημα. Οι ερευνητές μελετούν τη χημική σύνθεση του απολιθωμένου οδοντικού σμάλτου για να καταλάβουν τις σχετικές ποσότητες τροφών που έτρωγαν οι πρόγονοί μας. Μπορούν να καταλάβουν αν η τροφή ήταν από ξυλώδη φυτά ή από φυτά λιβαδιών. Άλλοι επιστήμονες ψάχνουν την πλάκα (tartar) που υπάρχει επάνω στα δόντια πιστεύοντας ότι μπορεί να αποκαλύψει ακόμα και ποια φρούτα ή οικογένεια φυτών έτρωγαν. Ορισμένοι εξετάζουν τα μικρά σημάδια της σφαγής που χαράχτηκαν με πέτρινα εργαλεία επάνω στα οστά των ζώων, Οι ερευνητές διαπίστωσαν, για παράδειγμα, ότι τα ανθρωποειδή πριν 2,6 εκατομμύρια χρόνια έτρωγαν το κρέας και τον μυελό των οστών από τις αντιλόπες -το αν αυτό ήταν αποτέλεσμα κυνηγιού ή ανεύρεσης πτωμάτων είναι άγνωστο.
Οι πρόγονοί μας δεν έτρωγαν όπως τρώμε εμείς, οπότε κι εμείς δεν πρέπει να τρώμε έτσι. Αυτό είναι το συμπέρασμα όσων υποστηρίζουν την Παλαιολιθική Διατροφή και συμβουλεύουν να αποκλείσουμε μια σειρά από πρόσφατες προσθήκες που έγιναν στο μενού μας, επειδή δεν ήταν μέρος της δίαιτας των προγόνων μας. Για παράδειγμα, η γλουτένη δεν υπήρχε στη δίαιτα των μακρινών προγόνων μας γιατί δεν καλλιεργούσαν σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη. Η γενική ιδέα είναι ότι για τα περισσότερα από τα εκατομμύρια χρόνια της εξέλιξής μας δεν είχαμε έκθεση σε δημητριακά, γάλα, γιαούρτι ή τυρί, όσπρια, ζάχαρη ή άλλους επεξεργασμένους υδατάνθρακες, γλυκά και αλάτι. Ούτε οι πρόγονοί μας έπιναν αλκοόλ, καφέ ή τσάι. Δεδομένου ότι αυτά τα τρόφιμα εισήχθησαν μετά την κτηνοτροφία και τη γεωργία, είναι ένα σχετικά σύγχρονο φαινόμενο και το σώμα μας δεν είναι σχεδιασμένο να τα ανέχεται ή να τα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά.
Η ιδέα είναι ότι η ανθρώπινη εξέλιξη μέσω της φυσικής επιλογής είναι μια αργή διαδικασία και τα γονίδια μας χρειάζονται δεκάδες χιλιάδες χρόνια για να αλλάξουν. Αυτό σημαίνει ότι τα μοντέρνα τρόφιμα προκαλούν σε διάφορους βαθμούς δυσανεξίας ή αλλεργικές αντιδράσεις, με αποτέλεσμα όχι μόνο τη σύγχρονη επιδημία αλλεργιών, αλλά τη φλεγμονή λόγω των τοξινών που υπάρχουν στη σημερινή διατροφή.
Μια πρόσφατη έρευνα όμως δείχνει ότι ο άνθρωπος είναι ευέλικτος ως προς το περιβάλλον του και προσαρμόζεται στη διατροφή πολύ πιο γρήγορα από ό, τι πιστευόταν. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature το 2015 έδειξε ότι σημαντικές αλλαγές στα γονίδια μπορούν να συμβούν σε μικρό χρονικό διάστημα, μέσα σε χίλια χρόνια ή μερικές εκατοντάδες γενιές.
Οι ερευνητές εξέτασαν το DNA από 101 σκελετούς της Εποχής του Χαλκού σε όλη την Ευρώπη από την Ολλανδία έως τη Ρωσία για βασικές μεταλλάξεις. Αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν πριν από 3.000 χρόνια και μετανάστευαν συνεχώς διαδίδοντας τα γονίδιά τους. Οι επιστήμονες εστίασαν σε ένα βασικό γονίδιο που ελέγχει ένα ένζυμο, τη λακτάση, που διασπά το βασικό σάκχαρο του γάλακτος, τη λακτόζη. Περίπου τα τρία τέταρτα των σύγχρονων Ευρωπαίων έχουν το γονίδιο που τους επιτρέπει να χωνέψουν ένα ποτήρι γάλα χωρίς να αισθάνονται άρρωστοι. Τα ποσοστά της γονιδιακής μετάλλαξης είναι υψηλότερα στη Βόρεια Ευρώπη, έως 90% και χαμηλότερα στη Νότια Ευρώπη, περίπου 50%.
Στο παρελθόν πιστευόταν ότι αυτή η γονιδιακή μετάλλαξη άρχισε να κυριαρχεί στους Ευρωπαίους πριν από 7.000 έως 10.000 χρόνια κατά την έναρξη της καλλιέργειας και τη χρήση γάλακτος, αλλά η μελέτη βρήκε ότι μόνο ένας στους 20 ανθρώπους είχε την μετάλλαξη στην εποχή του Χαλκού πριν από 3.000 χρόνια. Αυτό σήμαινε ότι η προσαρμογή ξεκίνησε αργότερα και εξαπλώθηκε πολύ πιο γρήγορα από ό, τι φανταζόμασταν.
Άλλα γενετικά στοιχεία για πρόσφατες αλλαγές στα πεπτικά μας γονίδια προέρχονται από μια παγκόσμια μελέτη για την αμυλάση, ένα ένζυμο που χρειάζεται για τη διάσπαση του αμύλου των υδατανθράκων. Άτομα σε περιοχές με άμυλο ως κύριο μέρος της διατροφής τους εξελίχθηκαν για να έχουν πολλά αντίγραφα του γονιδίου, κάτι που τους βοηθά να αφομοιώσουν καλύτερα τους υδατάνθρακες. Μια άλλη μελέτη που χρησιμοποίησε διδύμους βρήκε ότι αυτή η μετάλλαξη, περιέργως, προστατεύει από την παχυσαρκία. Πιστεύεται ότι αυτή η αλλαγή συνέβη μέσα σε λίγες εκατοντάδες γενιές.
Άλλα γονίδια που είναι βασικά για τον τρόπο με τον οποίο χωνεύουμε τις τροφές μας μπορούν να αλλάξουν ακόμη πιο γρήγορα. Και αυτά τα γονίδια δεν είναι τα δικά μας, αλλά ανήκουν στο DNA των τρισεκατομμυρίων μικροβίων που κατοικούν στο έντερό μας. Αν και δεν είναι ανθρώπινα γονίδια, είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία μας καθώς ελέγχουν τη χώνεψη της τροφής μας και παράγουν πολλές από τις βιταμίνες και τους μεταβολίτες του αίματός μας. Αυτά τα βακτηριακά γονίδια μπορούν να ανταποκριθούν γρήγορα στις αλλαγές της διατροφής καθώς αναπαράγονται κάθε μισή ώρα. Έχουν επίσης ένα μυστικό όπλο που ονομάζεται οριζόντια μεταφορά γονιδίων, που σημαίνει ότι μπορούν γρήγορα να ανταλλάξουν γονίδια μεταξύ τους με αμοιβαίο πλεονέκτημα, χωρίς να περιμένουν τη φυσική επιλογή. Χρησιμοποιούν αυτή την τεχνική πολύ αποτελεσματικά για να είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά και ίσως για να αξιοποιούν τις νέες τροφές.
Συνεπώς, απολαύστε το φαγητό σας πηγαίνοντας σε μοντέρνα εστιατόρια παλαιολιθικής διατροφής (paleo steak) και ακολουθήσε μια δίαιτα χωρίς γλουτένη, αλλά μην ξεγελιέστε από τις εξελικτικές επιστημονικές εξηγήσεις που είναι πλέον ξεπερασμένες. Τα γονίδια και τα μικρόβιά μας μάλλον έχουν εξελιχθεί έτσι που να μπορούμε να ανταποκρινόμαστε σε ορισμένες από τις προσθήκες της διατροφής που έγιναν τα τελευταία χιλιάδες χρόνια.
