Είναι γνωστό ότι ο καφές έχει διεγερτικά αποτελέσματα. Αυτός είναι ο λόγος που για πολλούς αυτό το ρόφημα δεν είναι απλώς μια συνήθεια αλλά ένας τρόπος να έχουν περισσότερη ενέργεια. Αυτό το κάνει η καφεΐνη, ένα μόριο που υπάρχει σε πάνω από 60 φυτά αλλά κυρίως στον καφέ και το τσάι.
Η καφεΐνη περνά εύκολα από το λεπτό έντερο στην κυκλοφορία του αίματος, μέσα σε 30-45 λεπτά από την κατανάλωσή της. Ορισμένα ένζυμα στο συκώτι την αποδομούν σε υποπροϊόντα που περιλαμβάνουν την παραξανθίνη (85%), τη θεοβρωμίνη (10%) και τη θεοφυλλίνη (5%). Αυτά τα μόρια ασκούν τις δικές τους επιδράσεις στο σώμα.
Η καφεΐνη περνά εύκολα από το λεπτό έντερο στην κυκλοφορία του αίματος, μέσα σε 30-45 λεπτά από την κατανάλωσή της. Ο μέσος χρόνος ημιζωής της καφεΐνης ποικίλει ανάλογα με τον άνθρωπο από 2 έως 10 ώρες και κατά μέσο όρο είναι 4 ώρες. Και φυσικά δεν διατηρούν όλοι οι άνθρωποι την ίδια ποσότητα καφεΐνης. Πριν λίγα χρόνια ανακαλύφθηκε ένα «γονίδιο αργού μεταβολισμού» της καφεΐνης και όσα άτομα έχουν αυτό το γονίδιο την αποβάλλουν πιο αργά. Όπως συμβαίνει και με το αλκοόλ, αυτοί που αποβάλλουν γρήγορα την καφεΐνη μπορούν να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες καφέ και να επηρεάζονται λιγότερο. Η γρήγορη απελευθέρωσή της στην κυκλοφορία του αίματος και η αργή εκκαθάρισή της σημαίνουν ότι μια δόση καφεΐνης έχει αρκετό χρόνο για να ασκήσει τα αποτελέσματά της.
Η αδενοσίνη
Η καφεΐνη μπορεί να εισέλθει σε κάθε κύτταρο ασκώντας πολλές επιδράσεις και μια από αυτές είναι ότι παρεμποδίζει τη δράση της αδενοσίνης ενός μορίου που κάνει πολλά πράγματα μέσα στο σώμα και παντού υπάρχουν υποδοχείς της. Στον εγκέφαλο, η αδενοσίνη λειτουργεί ως νευροδιαβιβαστής και όταν συνδεθεί με τους υποδοχείς της μειώνει την ηλεκτρική δραστηριότητα δίνοντας το σήμα της κούρασης και της νύστας.
Κυκλοφορώντας η καφεΐνη στο αίμα, διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και εισέρχεται στον εγκέφαλο όπου κολλάει στους υποδοχείς της αδενοσίνης. Το αποτέλεσμα είναι να εμποδίζεται η δράση της αδενοσίνης και να μπαίνει φρένο στην κούραση και την νύστα. Επίσης η καφεΐνη αυξάνει τη σύνθεση των βασικών νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένης της σεροτονίνης, της ντοπαμίνης, της ακετυλοχολίνης και του γλουταμικού αλλά οι συνέπειες της αύξησης αυτών των νευροδιαβιβαστών δεν έχουν κατανοηθεί ακόμα. Φαίνεται πάντως ότι η καφεΐνη μας κάνει να παράγουμε γρηγορότερες και καθαρότερες σκέψεις.
Η κορτιζόλη
Η δράση της καφεΐνης συμπληρώνεται με την άνοδο μιας ορμόνης με κακή φήμη, της κορτιζόλης -συχνά αναφέρεται ως ορμόνη του στρες. Το σώμα απελευθερώνει κορτιζόλη όταν απειλείται -δέχεται ένα στρεσογόνο ερέθισμα- αλλά όταν αυτό συμβαίνει σε μόνιμη βάση αυξάνεται ο κίνδυνος για μεταβολικές ασθένειες όπως ο διαβήτης τύπου 2 και η παχυσαρκία. Αλλά η κορτιζόλη στην πραγματικότητα έχει αγαθές προθέσεις, αρκεί να μην έχουμε συνεχές στρες.
Η κορτιζόλη αυξάνει γρήγορα τη γλυκόζη στο αίμα διασπώντας το γλυκογόνο που είναι αποθηκευμένο στο συκώτι. Επίσης προωθεί τη μετατροπή ορισμένων αμινοξέων σε γλυκόζη, μια διαδικασία που ονομάζεται γλυκονεογένεση. Τέλος, ενισχύει τη λιπόλυση, την έξοδο των λιπαρών οξέων από τις αποθήκες τους προς το αίμα. Η λαχτάρα για καφέ κάθε πρωί σε ορισμένα άτομα μπορεί να συνδέεται με το γεγονός ότι δεν παράγουν επαρκή κορτιζόλη με αποτέλεσμα να μην έχουν ενέργεια -μεταξύ 9:30 και 11:30 π.μ. τα επίπεδα της κορτιζόλης πέφτουν. Ο καφές αυξάνει την κορτιζόλη και έτσι μας δίνει ενέργεια.
Η αδρεναλίνη
Επίσης η καφεΐνη επιδρά στην αδρεναλίνη και την νοραδρεναλίνη κάτι που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1978. Τα επινεφρίδρια είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνα για την παραγωγή της αδρεναλίνης η οποία προετοιμάζει το σώμα για δράση ως απάντηση σε ένα στρεσογόνο γεγονός. Η αδρεναλίνη βοηθά τον οργανισμό να κινητοποιηθεί διεγείροντας το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και μας φέρνει σε εγρήγορση. Αυξάνεται ο καρδιακός ρυθμός, συστέλλονται ορισμένα αιμοφόρα αγγεία και αυξάνεται η πίεση του αίματος. Σε χαμηλές δόσεις καφεΐνης (1,5-3 mg/kg), δεν υπάρχει επίδραση στην αδρεναλίνη αλλά σε μεγαλύτερες μπορεί να την αυξήσει κατά 50%, τόσο σε ηρεμία όσο και κατά τη διάρκεια της άσκησης. Έτσι ο καφές μπορεί να προκαλέσει ανησυχία, υπερένταση, διέγερση, οξυθυμία, νευρικότητα, αϋπνία, γρήγορη αναπνοή, ακόμη και τρέμουλο.Άρα η κατανάλωση καφεΐνης δεν είναι για κάθε στιγμή του 24ώρου, και ιδιαίτερα για τη νύχτα, εκτός αν θέλετε να παραμείνετε ξύπνιοι. Γνωρίζουμε από την εμπειρία μας ότι εκεί που νιώθαμε κουρασμένοι, μέσα σε 30 λεπτά αφότου πιούμε ένα ποτό με καφεΐνη αρχίζουμε να νιώθουμε μια διανοητική και σωματική διέγερση, ακόμα και ευφορία. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι αθλητές, μετά το 1900, άρχισαν να καταφεύγουν στην καφεΐνη. Επίσης, οι φοιτητές, κατά τη διάρκεια των εξετάσεων καταναλώνουν καφέ για να έχουν μεγαλύτερες αντοχές. Μια μελέτη μεταξύ 496 φοιτητών που δημοσιεύθηκε στο Nutrition Journal βρήκε ότι αυτοί που κατανάλωσαν ενεργειακά ποτά με καφεΐνη είχαν καλύτερους βαθμούς στα διαγωνίσματά τους.
Δεν επηρεάζεται μόνο ο εγκέφαλος από την καφεΐνη. Υπάρχουν υποδοχείς της αδενοσίνης σε όλο το σώμα, όπου εκτελεί ποικίλες λειτουργίες. Η αδενοσίνη συνδέεται με υποδοχείς στην επιφάνεια του λιπώδους ιστού που αναστέλλουν την απελευθέρωση του λίπους στο αίμα. Σε μερικούς ανθρώπους, η καφεΐνη μπορεί να ακυρώσει αυτή τη δράση της αδενοσίνης και έτσι να αυξηθεί η λιπόλυση. Αυτός είναι ο λόγους που η καφεΐνη βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα διαιτητικά χάπια και χαρακτηρίζεται ως λιποδιαλύτης. Αλλά φαίνεται ότι με κάποιο τρόπο η καφεΐνη το επιτυγχάνει αυτό επηρεάζοντας άμεσα τον λιπώδη ιστό, ανεξάρτητα από την αδενοσίνη. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα αποτελέσματα αυτά διαφέρουν αρκετά από άνθρωπο σε άνθρωπο, και συμβαίνουν κυρίως κατά τη διάρκεια της άσκησης.
Είναι σημαντικό να έχετε κατά νου ότι όποιος πίνει καφέ κάθε μέρα καταλήγει κάποια στιγμή να μην νιώθει την επίδραση της καφεΐνης γιατί συμβαίνει ένα είδος “απευαισθητοποίησης” του οργανισμού. Πολλά άτομα μπορούν να καταναλώνουν καφεΐνη χωρίς πρόβλημα αλλά κάποιοι εθίζονται και είναι δύσκολο να σταματήσουν την κατανάλωσή της έχοντας συμπτώματα στέρησης όπως πονοκεφάλους και άσχημη διάθεση.
