Της Holly Blake, Associate Professor of Behavioural Science, University of Nottingham.
Όλοι νιώθουμε άγχος από καιρό σε καιρό –όλα είναι μέρος των συναισθηματικών σκαμπανεβασμάτων της ζωής. Το άγχος έχει πολλές πηγές, μπορεί να προέρχεται από το περιβάλλον μας, από το σώμα μας ή από τις δικές μας σκέψεις και το πώς βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας. Είναι πολύ φυσικό να νιώθουμε άγχος σε στιγμές πίεσης, όπως η ώρα των εξετάσεων αλλά είμαστε φυσιολογικά σχεδιασμένοι να αντιμετωπίζουμε το άγχος και να αντιδρούμε σε αυτό.
Όταν αισθανόμαστε πίεση, το νευρικό σύστημα δίνει εντολή στο σώμα μας να απελευθερώσει ορμόνες του στρες, συμπεριλαμβανομένης της αδρεναλίνης, της νοραδρεναλίνης και της κορτιζόλης. Αυτές παράγουν φυσιολογικές αλλαγές για να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε την απειλή ή τον κίνδυνο που βλέπουμε. Αυτό ονομάζεται «απόκριση στρες» ή «μάχη-ή-φυγή».
Το άγχος από τη μια πλευρά είναι θετικό, καθώς η απόκριση αυτή μας βοηθά να παραμείνουμε σε εγρήγορση, να έχουμε κίνητρα και να εστιάζουμε στο έργο που έχουμε. Συνήθως, όταν η πίεση υποχωρεί, το σώμα επανισορροπεί και αρχίζουμε να νιώθουμε ξανά ήρεμοι. Αλλά όταν βιώνουμε άγχος πολύ συχνά ή για πολύ καιρό, ή όταν τα αρνητικά συναισθήματα μειώνουν την ικανότητά μας να ανταπεξέλθουμε, τότε προκύπτουν προβλήματα. Η συνεχής ενεργοποίηση του νευρικού συστήματος προκαλεί φθορά στο σώμα.
Όταν είμαστε αγχωμένοι, το αναπνευστικό σύστημα επηρεάζεται άμεσα. Έχουμε την τάση να αναπνέουμε πιο βαθιά και πιο γρήγορα σε μια προσπάθεια να διανείμουμε γρήγορα το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα στο σώμα μας. Αν και αυτό δεν είναι πρόβλημα για τους περισσότερους από εμάς, θα μπορούσε να είναι πρόβλημα για άτομα με άσθμα που μπορεί να αισθάνονται δύσπνοια και να δυσκολεύονται να λάβουν αρκετό οξυγόνο. Μπορεί επίσης να προκαλέσει γρήγορη και ρηχή αναπνοή, όπου λαμβάνεται ελάχιστος αέρας, που μπορεί να οδηγήσει σε υπεραερισμό. Αυτό είναι πιο πιθανό εάν κάποιος είναι επιρρεπής σε άγχος και κρίσεις πανικού.
Το άγχος κάνει ζημιά στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Η κορτιζόλη που απελευθερώνεται στο σώμα μας καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα και τις φλεγμονώδεις οδούς και γινόμαστε πιο ευαίσθητοι σε λοιμώξεις και χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις. Η ικανότητά μας να καταπολεμούμε την ασθένεια είναι μειωμένη.
Επηρεάζεται επίσης το μυοσκελετικό σύστημα. Οι μύες μας τεντώνονται, που είναι ο φυσικός τρόπος του σώματος να προστατεύεται από τραυματισμούς και πόνο. Η επαναλαμβανόμενη μυϊκή ένταση μπορεί να προκαλέσει σωματικούς πόνους και όταν εμφανίζεται στους ώμους, τον αυχένα και το κεφάλι μπορεί να οδηγήσει σε πονοκεφάλους τάσης και ημικρανίες.
Υπάρχουν καρδιαγγειακά αποτελέσματα. Όταν το άγχος είναι οξύ (στιγμιαίο), ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση αυξάνονται, αλλά επιστρέφουν στο φυσιολογικό μόλις περάσει το οξύ στρες. Εάν το οξύ στρες βιώνεται επανειλημμένα ή εάν το στρες γίνει χρόνιο (για μεγάλο χρονικό διάστημα) μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία και τις αρτηρίες. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο για υπέρταση, καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό.
Το ενδοκρινικό σύστημα υποφέρει επίσης. Αυτό το σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, της ανάπτυξης, της λειτουργίας των ιστών, του μεταβολισμού και των αναπαραγωγικών διεργασιών. Ο μεταβολισμός μας επηρεάζεται. Ο υποθάλαμος βρίσκεται στον εγκέφαλο και παίζει βασικό ρόλο στη σύνδεση του ενδοκρινικού συστήματος με το νευρικό σύστημα. Τα σήματα άγχους που προέρχονται από τον υποθάλαμο πυροδοτούν την απελευθέρωση των ορμονών του στρες, κορτιζόλη και επινεφρίνη, και στη συνέχεια το σάκχαρο στο αίμα (γλυκόζη) παράγεται από το συκώτι για να σας παρέχει ενέργεια για να αντιμετωπίσετε την αγχωτική κατάσταση. Η γλυκόζη αυξάνεται στο αίμα γιατί το στρες κάνει την ινσουλίνη να υποχωρεί και αυξάνεται η γλυκαγόνη, και σε μερικούς ανθρώπους υπάρχει αυξημένος κίνδυνος διαβήτη τύπου 2.
Το άγχος μπορεί να έχει κάποιες δυσάρεστες γαστρεντερικές επιδράσεις. Μπορεί να εμφανίσουμε καούρα και παλινδρόμηση οξέος, ειδικά εάν έχουμε αλλάξει τις διατροφικές μας συνήθειες για να τρώμε περισσότερες λιπαρές και ζαχαρούχες τροφές. Η ικανότητα των εντέρων μας να απορροφούν θρεπτικά συστατικά από την τροφή μας μπορεί να μειωθεί. Μπορεί να παρουσιάσουμε πόνο στο στομάχι, φούσκωμα και ναυτία, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.
Μπορεί να υπάρχουν προβλήματα και με το αναπαραγωγικό μας σύστημα. Για τους άνδρες, το χρόνιο στρες μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή τεστοστερόνης και σπέρματος. Μπορεί ακόμη και να οδηγήσει σε στυτική δυσλειτουργία ή ανικανότητα. Οι γυναίκες μπορεί να βιώσουν αλλαγές στον εμμηνορροϊκό τους κύκλο και αυξημένα προεμμηνορροϊκά συμπτώματα.
Άγχος και συναισθηματική ευεξία
Το άγχος έχει σημαντικές επιπτώσεις στη συναισθηματική μας ευεξία. Είναι φυσιολογικό να βιώνουμε υψηλές και χαμηλές διαθέσεις στην καθημερινότητά μας, αλλά όταν είμαστε αγχωμένοι μπορεί να νιώθουμε πιο κουρασμένοι, να έχουμε εναλλαγές στη διάθεση ή να νιώθουμε πιο ευερέθιστοι από το συνηθισμένο. Το άγχος προκαλεί υπερδιέγερση, που σημαίνει ότι μπορεί να δυσκολευόμαστε να κοιμηθούμε ή να μείνουμε για ύπνο και να βιώνουμε ανήσυχες νύχτες. Αυτό μειώνει τη συγκέντρωση, την προσοχή, τη μάθηση και τη μνήμη, τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά κατά την ώρα των εξετάσεων. Οι ερευνητές έχουν συνδέσει τον κακό ύπνο με χρόνια προβλήματα υγείας, κατάθλιψη και ακόμη και παχυσαρκία.
Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε το άγχος έχει μια πρόσθετη, έμμεση επίδραση στην υγεία μας. Υπό πίεση, οι άνθρωποι μπορεί να υιοθετήσουν πιο επιβλαβείς συνήθειες όπως το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή η λήψη ναρκωτικών για την ανακούφιση από το άγχος. Αλλά αυτές οι συμπεριφορές είναι ακατάλληλοι τρόποι προσαρμογής και οδηγούν μόνο σε περισσότερα προβλήματα υγείας και κινδύνους για την προσωπική μας ασφάλεια και ευημερία.
Μάθετε λοιπόν να διαχειρίζεστε το άγχος σας, πριν αυτό σας διαχειριστεί. Το παν είναι να το κρατάτε υπό έλεγχο. Κάποιο άγχος στη ζωή είναι φυσιολογικό -και λίγο άγχος μπορεί να μας βοηθήσει να νιώθετε εγρήγορση, κίνητρο, συγκεντρωμένοι, ενεργητικοί και ακόμη και ενθουσιασμένοι. Λάβετε θετικές ενέργειες για να διοχετεύσετε αυτήν την ενέργεια αποτελεσματικά και μπορεί να βρείτε τον εαυτό σας να αποδίδει καλύτερα, να πετυχαίνει περισσότερα και να νιώθει καλά.
