Του Michael Porter, Lecturer in Molecular Genetics, University of Central Lancashire, The Conversation.
Επιδιώκουμε το ελεγχόμενο στρες. Μας κάνει πιο γρήγορους στη σκέψη, νιώθουμε πιο δυνατοί, πιο ευέλικτοι και ο εγκέφαλός μας έχει καλύτερη ανάκληση. Γι’ αυτό οι άνθρωποι είναι μερικές φορές πρόθυμοι να βάλουν τον εαυτό τους σε στρεσογόνες καταστάσεις ή να ασχοληθούν με extreme sports.
Το πρόβλημα είναι ότι το ανεξέλεγκτο ψυχολογικό στρες. Το ακραίο άγχος μπορεί να μας αφήσει παγωμένους σε σημείο που να μην μπορούμε να σκεφτούμε -κάτι πολύ οικείο για τους ανθρώπους που πρέπει να μιλήσουν δημόσια ή τους μαθητές στην αίθουσα εξετάσεων.
Το άγχος αναπτύχθηκε επειδή δίνει εξελικτικό πλεονέκτημα. Για τον πρώιμο άνθρωπο, και με τα αρπακτικά παντού, το στρες και η απόκριση που προκαλούσε στο σώμα του, του έδινε δυνάμεις. Όταν αισθάνεστε άγχος, είναι σημάδι ότι το σώμα σας μπαίνει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Το κουμπί του τούρμπο πατιέται, ο κινητήρας του σώματος βρυχάται και γίνεστε υπεράνθρωποι. Αυτό σημαίνει να γίνεστε εξαιρετικοί στην επαγρύπνηση, ικανοί να αντιδράτε γρήγορα, αυξάνεται η ανάκληση της μνήμης και θυμάστε κάθε πτυχή αυτού που βλέπετε, ακούτε ή αισθάνεστε. Αυτή η αυξημένη προσοχή στη λεπτομέρεια είναι που μας δίνει την αίσθηση του χρόνου να στεκόμαστε ακίνητοι, κατά τη διάρκεια ενός τροχαίου για παράδειγμα.
Μέσα στο σώμα, ένας πολύπλοκος καταρράκτης ορμονών πυροδοτείται από την απελευθέρωση μιας ορμόνης που ονομάζεται CRH (ορμόνη απελευθέρωσης κορτικοτροπίνης), από ένα μικρό μέρος του εγκεφάλου γνωστό ως υποθάλαμος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της αναπνοής, της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού παλμού, για να βοηθήσει στην αποτελεσματικότερη άντληση αίματος και οξυγόνου σε όλο το σώμα. Ταυτόχρονα το συκώτι διασπά περισσότερο γλυκογόνο, μια ουσία αποθήκευσης υψηλής ενέργειας παρόμοια με το άμυλο στα φυτά. Το αίμα μετακινείται από άλλες περιοχές του σώματός σας για να υποστηρίξει τους μύες -οι οποίοι δείχνουν αυξημένη δύναμη και αντοχή. Το ανοσοποιητικό σας σύστημα αλλάζει ταχύτητα και το αίμα σας προετοιμάζεται για να πήξει, σε περίπτωση που τραυματιστείτε. Ο εγκέφαλός σας αρχίζει επίσης να λειτουργεί πολύ καλύτερα γιατί τροφοδοτείται με περισσότερο οξυγόνο και γλυκόζη που αντλούνται γύρω από το σώμα σας.
Όταν είμαστε αγχωμένοι, είναι σαν να έχουμε έναν ισχυρό κινητήρα, αλλά αν το κάνουμε για πολύ καιρό, μπορεί να τον κάψουμε. Βραχυπρόθεσμα, οι φυσιολογικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης αρτηριακής πίεσης, των υψηλότερων επιπέδων γλυκόζης στο αίμα μας και της μειωμένης όρεξης, είναι σημαντικές προσαρμογές, οι οποίες συνήθως προκαλούν μικρή βλάβη στο σώμα. Αλλά το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγήσει σε καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος, διαβήτη, καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά και μια σειρά άλλων παθήσεων.
Το σώμα μας κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για να χρησιμοποιεί αυτές τις προσαρμογές στο στρες μόνο όταν τις χρειάζεται περισσότερο -μεγιστοποιώντας το όφελος και ελαχιστοποιώντας τις πιθανότητες πρόκλησης βλάβης. Όμως, παρόλα αυτά, το σώμα τείνει προς το στρες, δεδομένου του πιθανού πλεονεκτήματος στην επιβίωσή μας.
Τεχνικές αναπνοής
Ένα από τα πιο απλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να ανακουφίσετε το άγχος είναι να αναπνέετε -κάτι που όλοι ξέρουμε πώς να κάνουμε. Η παρουσία τεχνικών αναπνοής τόσο στις παραδοσιακές τεχνικές διαλογισμού όσο και στις σύγχρονες μεθόδους χαλάρωσης αντικατοπτρίζει τη σημασία της λήψης βαθιών αναπνοών. Ο άμεσος αντίκτυπος του να γίνει αυτό μπορεί να φανεί στη μειωμένη παραγωγή μιας από τις ορμόνες του στρες, της νοραδρεναλίνης. Τα επίπεδα της κορτιζόλης, μιας άλλης ορμόνης του στρες, θα αρχίσουν επίσης να μειώνονται.
Έρευνα από επιστήμονες στο Ιατρικό Ινστιτούτο Howard Hughes, στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, έχει εντοπίσει ότι αυτές οι αλλαγές συνδέονται με μια ομάδα νεύρων στον εγκέφαλό μας που ονομάζεται «σύμπλεγμα προ-Bötzinger», το οποίο ρυθμίζει την αναπνοή μας. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι αλλαγές στην έκφραση ορισμένων γονιδίων σε αυτά τα νεύρα -τα οποία συνδέονται φυσικά με κρίσιμες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με χαλάρωση, προσοχή, ενθουσιασμό και πανικό- μπορούν να ηρεμήσουν ένα άτομο. Η σαφής συνέπεια είναι ότι οι αλλαγές στην αναπνοή επηρεάζουν άμεσα τα επίπεδα στρες.
Οι σύγχρονες τεχνικές διαλογισμού αποτελούν την επιτομή της έννοιας της ενσυνειδητότητας, η οποία συνδυάζει αυτές τις τεχνικές αναπνοής και την ιδέα της «ζωής στη στιγμή», θέτοντας στο πλαίσιο τις ανησυχίες για το παρελθόν και το μέλλον. Ψυχολογικά, αυτό βοηθά στη μείωση του επιπέδου προσμονής που σχετίζεται με περιττές ανησυχίες, ενώ παράλληλα μειώνει σημαντικές ορμόνες του στρες.
Μαθαίνοντας απλές στρατηγικές αντιμετώπισης, κατανοώντας τι μας προκαλεί άγχος, διατηρώντας το άγχος σε διαχειρίσιμα επίπεδα μέσω τεχνικών αναπνοής και κάνοντας τακτικά διαλείμματα από αυτό, μπορούμε να αρχίσουμε να μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε το άγχος προς όφελός μας, αντί να το αφήνουμε να μας ελέγχει.
