Ο πόνος έχει αναγνωριστεί εδώ και καιρό ως ένα από τα πιο αξιόπιστα εργαλεία της εξέλιξης για την ανίχνευση της παρουσίας βλάβης. Είναι ένα σήμα ότι κάτι δεν πάει καλά, ένα σύστημα ειδοποίησης που μας λέει τι να προσέξουμε στο σώμα μας. Τι γίνεται όμως αν ο πόνος είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό καμπανάκι συναγερμού; Αν ο πόνος είναι από μόνος του μια μορφή προστασίας;
Μια νέα μελέτη με επικεφαλής ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ δείχνει ότι αυτό μπορεί κάλλιστα να συμβαίνει στα ποντίκια. Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell, δείχνει ότι οι νευρώνες του πόνου στο έντερο των ποντικιών ρυθμίζουν την παρουσία της προστατευτικής βλέννας υπό κανονικές συνθήκες και διεγείρουν τα εντερικά κύτταρα να απελευθερώσουν περισσότερη βλέννα κατά τη διάρκεια καταστάσεων φλεγμονής.
Η εργασία περιγράφει λεπτομερώς τα βήματα ενός πολύπλοκου καταρράκτη σηματοδότησης, δείχνοντας ότι οι νευρώνες πόνου εμπλέκονται σε άμεση συνομιλία με κύτταρα του εντέρου που περιέχουν βλέννα, γνωστά ως κυπελλοειδή.
«Αποδεικνύεται ότι ο πόνος μπορεί να μας προστατεύει με πιο άμεσους τρόπους από την κλασική του δουλειά να ανιχνεύει πιθανή βλάβη και να στέλνει σήματα στον εγκέφαλο. Η δουλειά μας δείχνει πώς τα νεύρα που μεσολαβούν στον πόνο, στο έντερο, συνομιλούν με κοντινά επιθηλιακά κύτταρα, την επένδυση του εντέρου», είπε ο ανώτερος ερευνητής της μελέτης Isaac Chiu, αναπληρωτής καθηγητής ανοσοβιολογίας. «Αυτό σημαίνει ότι το νευρικό σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο στο έντερο πέρα από το να μας δίνει απλώς μια δυσάρεστη αίσθηση και ότι είναι βασικός παράγοντας στη διατήρηση του φραγμού του εντέρου και ένας προστατευτικός μηχανισμός κατά τη διάρκεια της φλεγμονής».
Άμεση συνομιλία
Τα έντερα και οι αεραγωγοί μας είναι γεμάτοι με τα κύτταρα κυπελλοειδή. Ονομάστηκαν έτσι λόγω της εμφάνισής τους που είναι σαν κύπελλα. Τα κυπελλοειδή περιέχουν βλέννα που μοιάζει με γέλη από πρωτεΐνες και σάκχαρα και προστατεύει την επιφάνεια των οργάνων από τριβή και βλάβες. Η νέα έρευνα διαπίστωσε ότι τα εντερικά κυπελλοειδή απελευθερώνουν προστατευτική βλέννα όταν ενεργοποιούνται από άμεση αλληλεπίδραση με νευρώνες που ανιχνεύουν τον πόνο στο έντερο.
Σε μια σειρά πειραμάτων, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι τα ποντίκια που δεν είχαν νευρώνες πόνου παρήγαγαν λιγότερη προστατευτική βλέννα και παρουσίασαν αλλαγές στη μικροβιακή σύνθεση του εντέρου -μια ανισορροπία στα ευεργετικά και επιβλαβή μικρόβια γνωστή ως δυσβίωση. Για να διευκρινιστεί πώς ακριβώς συμβαίνει αυτή η προστατευτική διασταύρωση, οι ερευνητές ανέλυσαν τη συμπεριφορά των κυπελλοειδών κυττάρων παρουσία και απουσία νευρώνων πόνου.
Βρήκαν ότι οι επιφάνειες των κυπελλοειδών κυττάρων περιέχουν έναν τύπο υποδοχέα, που ονομάζεται RAMP1, ο οποίος διασφαλίζει ότι τα κύτταρα μπορούν να ανταποκριθούν σε γειτονικούς νευρώνες πόνου. Οι γειτονικοί νευρώνες πόνου ενεργοποιούνται από διατροφικά και μικροβιακά σήματα, καθώς και από μηχανική πίεση, χημικό ερεθισμό ή δραστικές αλλαγές στη θερμοκρασία. Τα πειράματα έδειξαν περαιτέρω ότι αυτοί οι υποδοχείς συνδέονται με μια χημική ουσία που ονομάζεται CGRP και απελευθερώνεται από κοντινούς νευρώνες πόνου, όταν διεγείρονται οι νευρώνες. Οι υποδοχείς RAMP1, είναι παρόντες τόσο στα κυπελλοειδή του ανθρώπου όσο και στα ποντίκια. Πειράματα έδειξαν περαιτέρω ότι η παρουσία ορισμένων μικροβίων του εντέρου ενεργοποίησε την απελευθέρωση της ουσίας CGRP για τη διατήρηση της ομοιόστασης του εντέρου.
«Αυτό το εύρημα μας λέει ότι τα νεύρα δεν πυροδοτούνται μόνο από οξεία φλεγμονή», είπε ο Chiu. «Απλώς το να έχεις μικρόβια του εντέρου γύρω φαίνεται να γαργαλάει τα νεύρα και κάνει τα κυπελλοειδή να απελευθερώνουν βλέννα». Αυτός ο βρόχος ανάδρασης, είπε ο Chiu, διασφαλίζει ότι τα μικρόβια δίνουν σήμα στους νευρώνες να ρυθμίζουν τη βλέννα και η βλέννα διατηρεί τα μικρόβια του εντέρου υγιή.
Εκτός από τη μικροβιακή παρουσία, οι διατροφικοί παράγοντες έπαιξαν επίσης ρόλο στην ενεργοποίηση των υποδοχέων του πόνου, έδειξε η μελέτη. Όταν οι ερευνητές έδωσαν στα ποντίκια καψαϊκίνη, το κύριο συστατικό στις πιπεριές τσίλι, γνωστό για την ικανότητά της να προκαλεί οξύ πόνο, οι νευρώνες του πόνου των ποντικών ενεργοποιήθηκαν γρήγορα, κάνοντας τα κυπελλοειδή κύτταρα να απελευθερώσουν άφθονες ποσότητες προστατευτικής βλέννας. Αντίθετα, τα ποντίκια που δεν είχαν νευρώνες πόνου ή υποδοχείς κυττάρων για CGRP ήταν πιο ευαίσθητα στην κολίτιδα, μια μορφή φλεγμονής του εντέρου. Το εύρημα θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί τα άτομα με δυσβίωση του εντέρου μπορεί να είναι πιο επιρρεπή στην κολίτιδα.
Όταν οι ερευνητές έδωσαν CGRP σε ζώα που δεν είχαν νευρώνες πόνου, τα ποντίκια παρουσίασαν ταχεία βελτίωση στην παραγωγή βλέννας. Η θεραπεία προστάτευσε τα ποντίκια από την κολίτιδα ακόμη και απουσία νευρώνων πόνου. Το εύρημα δείχνει ότι η ουσία CGRP είναι ένας βασικός υποκινητής του καταρράκτη σηματοδότησης που οδηγεί στην έκκριση προστατευτικής βλέννας.
«Ο πόνος είναι ένα κοινό σύμπτωμα χρόνιων φλεγμονωδών καταστάσεων του εντέρου, όπως η κολίτιδα, αλλά η μελέτη μας δείχνει ότι ο οξύς πόνος παίζει επίσης άμεσο προστατευτικό ρόλο», δήλωσε ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης Daping Yang.
Ένα πιθανό μειονέκτημα για την καταστολή του πόνου
Τα πειράματα έδειξαν ότι τα ποντίκια που δεν είχαν υποδοχείς πόνου είχαν επίσης χειρότερη βλάβη από την κολίτιδα όταν εμφανίστηκε. Δεδομένου ότι τα παυσίπονα χρησιμοποιούνται συχνά για τη θεραπεία ασθενών με κολίτιδα, μπορεί να είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι πιθανές επιζήμιες συνέπειες του αποκλεισμού του πόνου, είπαν οι ερευνητές.
«Σε άτομα με φλεγμονή του εντέρου, ένα από τα κύρια συμπτώματα είναι ο πόνος, οπότε ίσως σκεφτείτε ότι θα θέλαμε να αντιμετωπίσουμε και να μπλοκάρουμε τον πόνο», είπε ο Chiu. «Αλλά κάποιο μέρος αυτού του σήματος πόνου θα μπορούσε να είναι άμεσα προστατευτικό ως νευρικό αντανακλαστικό, το οποίο εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το πώς να διαχειριστείτε προσεκτικά τον πόνο με τρόπο που δεν οδηγεί σε άλλες βλάβες».
Επιπλέον, μια κατηγορία κοινών φαρμάκων για την ημικρανία που καταστέλλουν την έκκριση της CGRP μπορεί να βλάψουν τους ιστούς του φραγμού του εντέρου παρεμβαίνοντας σε αυτό το προστατευτικό σήμα πόνου, είπαν οι ερευνητές. «Δεδομένου ότι η ουσία CGRP είναι μεσολαβεί στη λειτουργία των κυπελλοειδών και της παραγωγής βλέννας, εάν μπλοκάρουμε αυτόν τον προστατευτικό μηχανισμό σε άτομα με ημικρανία και εάν λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα μακροπρόθεσμα, τι συμβαίνει;» είπε ο Chiu. «Τα φάρμακα πρόκειται να επηρεάσουν την επένδυση του βλεννογόνου και τα μικροβιώματα των ανθρώπων;»
