Κάποια στιγμή, όλοι μας έχουμε αισθανθεί ένα “πάγωμα” αφού αντιληφθούμε μια απειλή ή έναν κίνδυνο. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αϊόβα εντόπισαν από πού προκύπτει η αντίδραση σε μια απειλή.
Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν σε αρουραίους ότι ένα νευρικό κύκλωμα που συνδέει δύο ξεχωριστές περιοχές στον εγκέφαλο διέπει τον τρόπο με τον οποίο τα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, αντιδρούν σε μια στρεσογόνο κατάσταση.
Μέσω πειραμάτων, οι ερευνητές έδειξαν ότι οι αρουραίοι ανταποκρίθηκαν σε μια απειλή είτε παθητικά είτε ενεργά -και συνέδεσαν κάθε αντίδραση με μια συγκεκριμένη οδό στον εγκέφαλο. Σε μια άλλη δοκιμή, χειρίστηκαν επιτυχώς το νευρικό κύκλωμα, έτσι ώστε οι αρουραίοι ξεπέρασαν αυτό που θα ήταν μια παραλυτική απάντηση σε έναν κίνδυνο και αντί αυτού απάντησαν επιθετικά στην απειλή.
Το νευρικό κύκλωμα που ταυτίζεται με την απόκριση του στρες συνδέει τον ουραίο έσω προμετωπιαίο φλοιό (caudal medial prefrontal cortex) με την περιυδραγωγό φαιά ουσία του μεσεγκεφάλου (midbrain dorsolateral periaqueductal gray). Η σύσφιξη της σύνδεσης και ο τρόπος με τον οποίο ρυθμίζει το στρες είναι σημαντική, λόγω των γνωστών επιπτώσεων του χρόνιου στρες στη σωματική και ψυχική υγεία.
«Πολλές χρόνιες ασθένειες του στρες, όπως η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές συνδέονται με αυτό που ονομάζουμε παθητική συμπεριφορά αντιμετώπισης στο στρες», εξηγεί ο Jason Radley, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογικών και Επιστημών του Εγκεφάλου και ο συγγραφέας της μελέτης. «Γνωρίζουμε ότι πολλές από αυτές τις παθήσεις προκαλούνται από το άγχος της ζωής. Ο απλός λόγος που μας ενδιαφέρει αυτό το μονοπάτι είναι ότι το σκεφτόμαστε ως ένα κύκλωμα που μπορεί να προωθήσει την ανθεκτικότητα στο στρες».
Προηγούμενη έρευνα έχει εντοπίσει αυτή τη σύνδεση ως βασικό μονοπάτι που διέπει τον τρόπο με τον οποίο τα ζώα αντιδρούν στο στρες. Η ομάδα του Radley επιβεβαίωσε τη σημασία του μονοπατιού αδρανοποιώντας το και στη συνέχεια παρατηρώντας πώς οι αρουραίοι ανταποκρίθηκαν σε μια απειλή. Οι αρουραίοι θα μπορούσαν να αποκριθούν με δύο βασικούς τρόπους: Ο ένας είναι παθητικά, που σημαίνει ότι δεν κινήθηκαν ως απάντηση στην απειλή, και ο άλλος είναι ενεργά, μέσω μιας σειράς συμπεριφορών, η ανατροφή στα πίσω πόδια ή αναζήτηση μιας οδού διαφυγής.
Οι ερευνητές, όταν απενεργοποίησαν το νευρικό κύκλωμα στρες των αρουραίων, τα ζώα απάντησαν παθητικά, που σημαίνει ότι δεν ανταποκρίθηκαν άμεσα στην απειλή. «Αυτό δείχνει ότι το συγκεκριμένο μονοπάτι είναι απαραίτητο για ενεργητική συμπεριφορά αντιμετώπισης», είπε ο Radley.
Όταν η ομάδα ενεργοποίησε τη νευρική οδό, οι αρουραίοι άλλαξαν τη συμπεριφορά τους και ανταποκρίθηκαν ενεργά στην απειλή. Επιπλέον, δείγματα αίματος που λήφθηκαν πριν και μετά την ενεργοποίηση των νευρικών κυκλωμάτων των αρουραίων έδειξαν ότι τα επίπεδα της ορμόνης του στρες δεν αυξήθηκαν όταν ήρθαν αντιμέτωποι με την απειλή.
«Αυτό σημαίνει ότι ενεργοποιώντας το μονοπάτι, είδαμε ευρείες επιδράσεις που ρυθμίζουν το άγχος», λέει ο Radley. «Όχι μόνο αναζωογόνησε τις ενεργητικές συμπεριφορές αντιμετώπισης των αρουραίων, τους αποκατέστησε και μείωσε σημαντικά την απελευθέρωση ορμονών του στρες».
Σε ένα τρίτο σύνολο πειραμάτων, οι ερευνητές υπέβαλαν αρουραίους σε χρόνιο μεταβλητό στρες, που σημαίνει ότι εκτέθηκαν σε στρες για δύο εβδομάδες. Μετά, οι αρουραίοι τοποθετήθηκαν σε κλουβιά και εκτέθηκαν σε μια απειλή. Απάντησαν παθητικά, απρόθυμοι να κινηθούν και οι ορμόνες του στρες αυξήθηκαν, όπως είχαν υποθέσει οι ερευνητές.
Το τεστ χρόνιου στρες είναι σημαντικό, είπε ο Radley, επειδή οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν χρόνιο στρες. Για λόγους που είναι άγνωστοι, μερικοί άνθρωποι συνεχίζουν να φέρουν αυτά τα φορτία άγχους, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε σωματικές και ψυχικές διαταραχές. Άλλοι, ωστόσο, δείχνουν ελάχιστη έως καθόλου προηγούμενη ανάμνηση του χρόνιου στρες. Οι ερευνητές ονομάζουν αυτή τη συμπεριφορά «αντοχή στο στρες».
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).
Πηγή: Activity in a prefrontal-periaqueductal gray circuit overcomes behavioral and endocrine features of the passive coping stress response, Proceedings of the National Academy of Sciences (2022).
