Η έλλειψη οξυγόνου προκαλεί πονοκέφαλο και αναπνευστικά προβλήματα στα μεγάλα υψόμετρα όπως το οροπέδιο του Θιβέτ. Όμως, τα μεγαλόσωμα γιάκ της περιοχής, δεν έχουν πρόβλημα. Αυτό οδήγησε τους επιστήμονες να αναζητήσουν τους λόγους για τους οποίους αυτά τα βοοειδή δεν επηρεάζονται. Οι ερευνητές ανακάλυψαν την ύπαρξη ενός κυττάρου νέου τύπου στους πνεύμονες των γιάκ που τα βοηθά να διατηρούν την ευκινησία τους σε συνθήκες κρύου και σε αέρα χαμηλής περιεκτικότητας σε οξυγόνο.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι τα γιάκ –επίσης ορισμένοι άνθρωποι και σκύλοι– διαθέτουν γενετικές προσαρμογές που βοηθούν να λειτουργούν στα μεγάλα υψόμετρα. Αλλά τα γιάκ, όπως αποδεικνύεται, έχουν και πρόσθετα, ειδικά κύτταρα στους πνεύμονές τους, τα οποία τους δίνουν επιπλέον ορμή σε μεγάλα υψόμετρα, αναφέρει μια ερευνητική ομάδα της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών στο περιοδικό Nature Communications.
Συγκρίνοντας το DNA των γιάκ του οροπεδίου με το DNA άλλων βοοειδών οι ερευνητές εντόπισαν αποκλίσεις που υποδηλώνουν αλλαγές στη γονιδιακή δραστηριότητα, προκειμένου τα γιάκ να προσαρμοστούν στο περιβάλλον του. Από τον πλήρη γονιδιακό έλεγχο, διαπιστώθηκε ότι 6.733 γονίδια παρουσίαζαν σημαντικές μεταλλάξεις. Σε 127 γονίδια, οι μεταλλάξεις εκφράζονταν διαφορετικά στους πνεύμονες των γιάκ σε σχέση με τα άλλα βοοειδή.
Καθώς οι ερευνητές μελέτησαν τη γονιδιακή δραστηριότητα μέσα σε μεμονωμένα κύτταρα στους πνεύμονες των γιάκ, συνάντησαν έναν εντελώς νέο τύπο κυττάρων στο ενδοθήλιο των αιμοφόρων αγγείων -ενός στρώματος κυττάρων που επικαλύπτει το εσωτερικό των αγγείων.
Σε αυτά τα κύτταρα, δύο από τα τροποποιημένα γονίδια ήταν πολύ πιο ενεργά από ό,τι στα κύτταρα του πνεύμονα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι στους πνεύμονες των γιάκ, αυτό μπορεί να κάνει τα αιμοφόρα αγγεία πιο σκληρά και πιο ινώδη, κάτι που μπορεί να βοηθήσει στην απαιτητική εργασία της αναπνοής αέρα με σχετικά λίγο οξυγόνο.
Οι μεταλλάξεις αυτές προσάρμοσαν τα γιάκ στη μακροχρόνια υποξία (ανεπάρκεια οξυγόνου) λόγω υψομέτρου, αυξάνοντας την αιμοσφαιρίνη, τα ερυθρά αιμοσφαίρια και τον αιματοκρίτη. Επίσης οδήγησαν τα ζώα να αναπτύξουν ισχυρά αιμοφόρα αγγεία στους πνεύμονες, αυξάνοντας έτσι το ποσοστό ανταλλαγής οξυγόνου από τις πνευμονικές αρτηρίες και μειώνοντας έτσι την πνευμονική πίεση. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι παρόμοια κύτταρα υπάρχουν σε αντιλόπες και ελάφια που ζουν επίσης σε οροπέδια μεγάλου υψομέτρου.
Όμως η ανακάλυψη αυτή, αναμένεται να «φωτίσει» νέες διαδρομές με στόχο την καλύτερη οξυγόνωση του ανθρώπινου οργανισμού. Τα γιάκ, οι αντιλόπες και τα ελάφια ζουν εδώ και εκατομμύρια χρόνια σε μεγάλα υψόμετρα, οπότε έχουν εξελιχθεί ανάλογα, ενώ οι άνθρωποι ζουν στα υψόμετρα αυτά, μόλις εδώ και 30.000 χρόνια.
