Το παρακάτω κείμενο βασίστηκε σε άρθρα των Albert J.R. Heck και James Turner & John P Campbell που δημοσιεύτηκαν στο The Conversation.
Στην καθημερινότητά μας, ερχόμαστε αντιμέτωποι με πολλά μικρόβια που χρησιμοποιούν έξυπνα κόλπα για να μπουν στο σώμα μας. Ευτυχώς, έχουμε μια ισχυρή άμυνα, το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Από την άλλη μεριά όμως, καθώς γερνάμε, αυτή η άμυνα γίνεται ασθενέστερη. Η τακτική άσκηση όμως μπορεί να εξουδετερώσει, ως κάποιο βαθμό, τη γήρανση του ανοσοποιητικού συστήματος που επέρχεται με την ηλικία.
Μέρος του οπλοστασίου μας για την εξουδετέρωση των μικροβίων που εισβάλλουν στον οργανισμό μας είναι μόρια πρωτεΐνης που ονομάζονται αντισώματα. Αυτά τα αντισώματα είναι άφθονα στο αίμα, ρέουν σε όλο μας το σώμα, σχηματίζοντας την πρώτη γραμμή άμυνας όταν εμφανίζεται ένα νέο παθογόνο. Για τα διάφορα μικρόβια απαιτούνται διαφορετικά αντισώματα για την καταπολέμησή τους και το σώμα μας μπορεί να φτιάξει έως και δισεκατομμύρια από αυτά τα διαφορετικά αντισώματα. Και φαίνεται πως κάθε άτομο έχει ένα μοναδικό ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτή η ανοσολογική ποικιλομορφία ανακαλύφθηκε όταν οι ερευνητές κατέγραψαν τα αντισώματα στο αίμα από υγιείς και άρρωστους ανθρώπους. Ο τρόπος με τον οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα ανταποκρίνεται στα μικρόβια ποικίλλει πολύ από άτομο σε άτομο, με το προφίλ των αντισωμάτων να είναι μοναδικό. Επίσης, οι συγκεντρώσεις των αντισωμάτων αλλάζουν με μοναδικό τρόπο κατά τη διάρκεια της ασθένειας ή μετά από εμβολιασμό. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί μερικοί άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς να αρρωστήσουν από γρίπη ή COVID-19 ή να αναρρώνουν πιο γρήγορα. Αν και οι διαφορές στα αντισώματα είναι μικρές, επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία μιας νόσου.
Πώς θα ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα
Υπάρχει ένα σημαντικό σύνολο ερευνών που δείχνει ότι η άσκηση ωφελεί πραγματικά το ανοσοποιητικό σύστημα. Για παράδειγμα, έχει βρεθεί ότι τόσο μια και μόνο συνεδρία άσκησης όσο και η συστηματική άσκηση, οποιουδήποτε τύπου, βελτιώνει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στα εμβόλια. Και οι επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα που είναι σωματικά ενεργά παθαίνουν λιγότερες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος κάθε χρόνο από τα λιγότερο ενεργά άτομα.
Από το 1990 έχουν δημοσιευτεί περισσότερες από 5.000 μελέτες για την άσκηση και κάποιες από αυτές εξέτασαν τα αποτελέσματα στις ιώσεις. Η βιβλιογραφία υποδηλώνει ότι μια τακτική άσκηση μέτριας έντασης έως 45 λεπτά την ημέρα είναι ευεργετική για την άμυνά μας απέναντι στα παθογόνα, κάτι που ισχύει περισσότερο για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με χρόνιες παθήσεις. Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει τρεις κύριες γραμμές άμυνας. Η άσκηση βοηθά στη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας καθεμιάς από αυτές.
Η πρώτη γραμμή άμυνας αποτελείται από φυσικά εμπόδια, όπως το δέρμα, που εμποδίζει τα παθογόνα να εισέλθουν στο σώμα. Έρευνες έχουν δείξει ότι η επούλωση των δερματικών τραυμάτων είναι ταχύτερη σε άτομα που ασκούνται τακτικά σε σύγκριση με άτομα που κάνουν καθιστική ζωή. Η ταχύτερη επούλωση των πληγών μειώνει τον κίνδυνο εισόδου βακτηρίων και ιών στο σώμα μας.
Η δεύτερη γραμμή άμυνας αποτελείται από την «έμφυτη» ανοσία, που αποτελείται από κύτταρα όπως είναι τα ουδετερόφιλα και τα φυσικοί φονείς που είναι τα πρώτα κύτταρα του ανοσοποιητικού που ανταποκρίνονται σε λοιμώξεις. Η άσκηση έχει βαθιά επίδραση σε αυτά τα κύτταρα. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου άσκησης, οι φυσικοί φονείς μετακινούνται στην κυκλοφορία του αίματος σε τεράστιους αριθμούς. Μετά την άσκηση, μεταναστεύουν στα σημεία φλεγμονής για να αναζητήσουν παθογόνα και κατεστραμμένα κύτταρα. Αυτή η διαδικασία μπορεί να βοηθήσει το ανοσοποιητικό σύστημα να ανιχνεύσει καλύτερα τα καρκινικά κύτταρα.
Η τρίτη γραμμή άμυνας είναι η «προσαρμοστική» ανοσία (ή ανοσία μνήμης) που αποτελείται κυρίως από κύτταρα που ονομάζονται Τ και Β λεμφοκύτταρα. Η άσκηση έχει επίσης βαθιά επίδραση σε αυτά τα κύτταρα. Έχει αποδειχθεί ότι η δια βίου άσκηση μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση ενός υγιούς αριθμού νεαρών Τ λεμφοκυττάρων καθώς γερνάμε, κάτι που μπορεί να βοηθήσει το ανοσοποιητικό σύστημα να εντοπίζει καλύτερα τα παθογόνα και τα καρκινικά κύτταρα σε μεγαλύτερη ηλικία.
Καταστέλλει η έντονη άσκηση το ανοσοποιητικό;
Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες υπάρχει η άποψη ότι η έντονη, παρατεταμένη άσκηση, όπως ο μαραθώνιος ή ο υπερμαραθώνιος, καταστέλλει προσωρινά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, οδηγώντας σε ένα «ανοιχτό παράθυρο» όπου ο κίνδυνος μόλυνσης αυξάνεται. Αλλά όταν μια μελέτη εξέτασε τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες της θεωρίας του «ανοιχτού παραθύρου», φάνηκε πως δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να την υποστηρίζουν.
Για τον έλεγχο της λειτουργίας του ανοσοποιητικού, πολλές μελέτες έχουν χρησιμοποιήσει εμβόλια. Τα εμβόλια είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να δούμε πώς λειτουργεί το ανοσοποιητικό σύστημα, επειδή δοκιμάζει τη συνδυασμένη ικανότητα πολλών διαφορετικών ανοσοκυττάρων να συντονίζουν και να παράγουν αντισώματα. Έρευνες για τη χορήγηση εμβολίων μετά από παρατεταμένη άσκηση και μαραθώνιο δείχνουν ότι οι αποκρίσεις των αντισωμάτων δεν καταστέλλονται. Υπάρχουν ακόμη ενδείξεις ότι οι ελίτ αθλητές που προπονούνται τακτικά έχουν υψηλότερες αποκρίσεις αντισωμάτων στον εμβολιασμό από τους ανθρώπους που δεν ασκούνται.
Από την άλλη πλευρά, οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος είναι περισσότερες στους ελίτ αθλητές. Η συχνότητα εμφάνισης των λοιμώξεων είναι πιο συχνές κατά τη διάρκεια των περιόδων έντονης προπόνησης και των συμμετοχών σε αγώνες. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια διεθνών διαγωνισμών αποκαλύπτουν ότι περίπου το 7% των αθλητών βιώνουν ένα επεισόδιο αναπνευστικής ασθένειας. Έτσι έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ενώ η άσκηση μέτριας έντασης δυναμώνει το ανοσοποιητικό, η άσκηση που γίνεται για πάνω από 2 ώρες το καταστέλλει.
Όμως ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για οποιαδήποτε μορφή ιογενούς ή βακτηριακής λοίμωξης είναι η έκθεση σε μαζικές συγκεντρώσεις. Ειδικότερα, τα δημόσια μέσα μεταφοράς αυξάνουν τον κίνδυνο, πιθανώς μέσω της έκθεσης σε πλήθη ή αγγίζοντας επιφάνειες που έχουν μολυνθεί. Τα αεροπορικά ταξίδια σε μεγάλες αποστάσεις -τα οποία κάνουν οι αθλητές για να πάρουν μέρος στους αγώνες- μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε διαταραχή του ύπνου, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης. Φαίνεται λοιπόν ότι τα στοιχεία που έδειξαν ότι οι μαζικές αθλητικές εκδηλώσεις μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο λοιμώξεων, μπορεί να έχουν αιτία τη συγκέντρωση του κόσμου και όχι στην άσκηση.
Έχετε κατά νου ότι η χρήση ενός τζελ χεριών με βάση το αλκοόλ μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των ιώσεων. Εκτός από την τακτική άσκηση, θα πρέπει επίσης να δίνετε προσοχή στον καλό βραδινό ύπνο και στη διατήρηση μιας υγιεινής διατροφής για να δώσετε στο σώμα σας τις καλύτερες πιθανότητες να καταπολεμήσει τις λοιμώξεις.
