Ενώ πολλοί άνθρωποι συνδέουν τις γιορτές με τα θετικά συναισθήματα όπως χαρά, ευγένεια και γενναιοδωρία, τα δώρα είναι ένα αναπόσπαστο συστατικό του «πνεύματος» των Χριστουγέννων. Ανταλλάσσουμε δώρα με τους αγαπημένους μας. Βλέποντάς το μέσα από το πρίσμα της ψυχρής λογικής, η πρακτική φαίνεται απλώς σπατάλη χρόνου. Ο καθένας πρέπει να πληρώσει για τα πράγματα κάποιου άλλου. Και ορισμένα δώρα καταλήγουν να μένουν αχρησιμοποίητα. Αν κανείς δεν έδινε δώρα, όλοι μας θα ήμασταν καλύτερα, θα ξοδεύαμε τα χρήματα και τον χρόνο μας σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες μας. Επίσης, η προσφορά δώρων, ειδικά κατά τη διάρκεια των γιορτών, μπορεί να είναι μια αγχωτική διαδικασία τόσο για τον δωρητή όσο και για τον παραλήπτη.
Ωστόσο, η ψυχολογική έρευνα δείχνει ότι το να ξοδεύουμε χρήματα για άλλους είναι καλύτερο από το να ξοδεύουμε για τον εαυτό μας. Περιέργως αυτοί που δίνουν τα δώρα, συχνά το ευχαριστιούνται περισσότερο από αυτούς που τα παίρνουν. Οι νευροεπιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι η δωρεά κάνει το κύκλωμα ανταμοιβής του εγκεφάλου να ανάβει περισσότερο από τη λήψη ενός δώρου. Ανταλλάσσοντας δώρα, σκορπάμε αισθήματα ευγνωμοσύνης παντού. Επιπλέον, καθώς οι οικογένειες και οι φίλοι γνωρίζουν ο ένας τα γούστα και τις ανάγκες του άλλου, το πιθανότερο είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα λάβουν κάτι που ήθελαν.
Αλλά τί κάνετε όταν παίρνετε ένα δώρο που δεν σας αρέσει; Υπάρχει κάποιο μυστικό για την αγορά του σωστού δώρου; Η διαδικασία επιλογής του δώρου μπορεί να προκαλέσει άγχος σε κάποιους, αλλά ευτυχώς η κοινωνική ψυχολογία έχει μερικές συμβουλές.
Τι είδους δώρο;
Υπάρχουν δύο στρατηγικές για το σωστό δώρο. Η πρώτη στρατηγική είναι να είστε παραληπτοκεντρικοί -βρίσκετε ένα δώρο που να αντικατοπτρίζει τις ιδιότητες ή τα ενδιαφέροντα του ατόμου που λαμβάνει το δώρο και η δεύτερη είναι να είστε δωρητοκεντρικοί -επικεντρώνεστε σε κάτι που αντανακλά τη δική σας προσωπικότητα ή αποκαλύπτει κάτι για εσάς. Ποια επιλογή είναι καλύτερη;
Σε μια σειρά μελετών, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι προτιμώνται τα δώρα με επίκεντρο τον παραλήπτη. Αλλά τα άτομα που πραγματικά συμμετείχαν στις μελέτες ανέφεραν μεγαλύτερη εγγύτητα όταν έλαβαν ένα δώρο που σχετιζόταν με τον δωρητή. Φαίνεται ότι υπάρχει μεγαλύτερο νόημα να δίνετε δώρα που αντικατοπτρίζουν τη δική σας προσωπικότητα ή τις προτιμήσεις σας, αντί να προσπαθείτε να αποδείξετε πόσο καλά γνωρίζετε ένα άτομο αγοράζοντας κάτι που πιστεύετε ότι θα του αρέσει. Πράγματι, τα δώρα που είναι συμβολικά του δωρητή και απεικονίζουν μια αληθινή θυσία από πλευράς χρόνου εκτιμώνται ιδιαίτερα.
Το πρόβλημα με τα δώρα που έχουν επίκεντρο τον παραλήπτη είναι ότι πολλές φορές υποθέτουμε τι θα ήθελε ο παραλήπτης. Μια πιο απλή στρατηγική θα ήταν να ρωτήσετε τι θα ήθελε. Η έρευνα δείχνει ότι ενώ οι δωρητές υποθέτουν ότι αρέσουν εξίσου τα δώρα που ζητήθηκαν ή δεν ζητήθηκαν, οι παραλήπτες στην πραγματικότητα δείχνουν σαφή προτίμηση για τα δώρα που ζήτησαν.
Χρήματα, αγάπη μου;
Σε κάποιους αρέσει να μειώνουν τον κίνδυνο δυσαρέσκειας από ένα δώρο δίνοντας χρήματα. Αλλά το να δίνετε χρήματα ως χριστουγεννιάτικο δώρο δεν είναι και πολύ καλή ιδέα. Τα Χριστούγεννα δεν θεωρείται ότι αφορούν τα χρήματα και ως αποτέλεσμα μπορεί να αποτύχουν να μεταδώσουν οικειότητα ή να στείλουν το κατάλληλο μήνυμα. Οι δωρητές ανησυχούν συχνά ότι η παροχή μετρητών ή δωροκάρτας μπορεί να θεωρηθεί απρόσωπη, αλόγιστη ή χαζή.
Ωστόσο, οι παραλήπτες προτιμούν αυτά τα πιο ευέλικτα δώρα περισσότερο από ό,τι νομίζουν οι δωρητές. Εκτιμούν γενικά τα χρήματα στον ίδιο βαθμό με τα δώρα που δεν έχουν ζητήσει συγκεκριμένα. Γιατί οι δωρητές δεν το συνειδητοποιούν αυτό; Γιατί τείνουν να εστιάζουν στα διαρκή χαρακτηριστικά και τα γούστα των παραληπτών και να επιλέγουν δώρα που είναι προσαρμοσμένα σε αυτά τα χαρακτηριστικά.
Κάτι πρακτικό;
Μια κωμική στιγμή σε ορισμένες κινηματογραφικές ταινίες είναι η γκάφα του δώρου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον σύζυγο να αγοράζει στη γυναίκα του μια ηλεκτρική σκούπα όταν η περίσταση απαιτεί κάτι πιο συναισθηματικό. Αλλά οι σύζυγοι που κάνουν αυτό το λάθος μπορεί να μην έχουν τόσο άδικο όσο φαίνεται. Η έρευνα δείχνει ότι τα πρακτικά δώρα αρέσουν στην στους παραλήπτες περισσότερο από ό,τι νομίζουν οι δωρητές. Στην πραγματικότητα οι παραλήπτες έχουν μεγαλύτερη προτίμηση για χρήσιμα παρά για διασκεδαστικά δώρα.
Πόσα να ξοδέψετε;
Μια μελέτη βρήκε ότι οι άνθρωποι γίνονται πιο χαρούμενοι όταν επικεντρώνονται σε οικογενειακές ή θρησκευτικές παραδόσεις τα Χριστούγεννα σε σχέση με τον «υλισμό» των γιορτών. Ενώ τείνουμε να πιστεύουμε ότι τα ακριβά δώρα εκτιμώνται περισσότερο από τα φθηνά, στην πραγματικότητα οι παραλήπτες δεν ανέφεραν καμία σχέση μεταξύ της τιμής του δώρου και των συναισθημάτων εκτίμησης. Με άλλα λόγια, σημασία έχει η σκέψη και η θυσία που έχει γίνει για το δώρο.
Τελικά, ενώ η προσφορά δώρων είναι αναπόσπαστο μέρος αυτού που πολλοί άνθρωποι θεωρούν ως πνεύμα των Χριστουγέννων, οι υλιστικές πτυχές μπορεί να υπονομεύσουν την διάθεση της περιόδου. Η εστίαση στα χρήματα, τα υπάρχοντα και την εικόνα μας, αποσπά την προσοχή από τις εμπειρίες που ενισχύουν την ευτυχία μας. Αντίθετα, το να εστιάσετε στις κοινωνικές πτυχές των γιορτών, όπως είναι οι οικογενειακές παραδόσεις, ο αλτρουισμός, η καλοσύνη και οι σχέσεις με τους άλλους, μπορεί να σημαίνει πιο χαρούμενα Χριστούγεννα.
Πώς να αντιδράσετε σε ένα “κακό” δώρο
Ένας λεπτός τρόπος για να διασφαλίσετε ότι θα πάρετε αυτό που θέλετε είναι να ζητήσετε μόνο ένα πράγμα. Όταν παρουσιάζουμε σε κάποιον μια λίστα με διάφορα πράγματα που θα θέλαμε, ο δωρητής έχει στην ψευδή πεποίθηση ότι θα ήμασταν εξίσου ευχαριστημένοι και με κάτι παρόμοιο που δεν περιλαμβάνεται στη λίστα. Αλλά αν ζητήσουμε μόνο ένα πράγμα, τότε είναι καθαρό το τί θέλουμε.
Ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στα κακά δώρα μπορεί να διαφέρει μεταξύ των δύο φύλων. Σε μια μελέτη, γυναίκες και άνδρες κλήθηκαν να επιλέξουν ένα δώρο για τον σύντροφό τους από μια σειρά επιλογών, τις οποίες είχαν ταξινομήσει με σειρά επιθυμίας. Οι μισοί συμμετέχοντες πήραν αυτό που περισσότερο ήθελαν και οι άλλοι μισοί πήραν αυτό που λιγότερο ήθελαν. Όταν οι άνδρες δεν έπαιρναν αυτό που ήθελαν, αντιλαμβάνονταν λιγότερη συμβατότητα με τις συντρόφους τους και πίστευαν ότι το μέλλον μαζί τους δεν θα διαρκούσε πολύ. Αντιθέτως, οι γυναίκες που δεν πήραν αυτό που ήθελαν πίστευαν ότι οι σχέσεις τους θα διαρκούσαν πολύ περισσότερο από εκείνες που είχαν λάβει το καλό δώρο. Οι γυναίκες τείνουν να είναι οι κύριοι ενορχηστρωτές των εορτασμών των Χριστουγέννων και κατά μέσο όρο αγοράζουν περισσότερα δώρα από τους άνδρες. Οι συγγραφείς της μελέτης είπαν ότι οι γυναίκες μπορεί να έχουν περισσότερα κίνητρα από τους άνδρες να χρησιμοποιούν ψυχολογικούς αμυντικούς μηχανισμούς για να προστατεύονται από τις συναισθηματικές επιπτώσεις της λήψης ενός κακού δώρου.
Εάν λάβετε ένα κακό δώρο, ένας τρόπος για να εκτονώσετε την κατάσταση είναι να πείτε «ευχαριστώ πολύ». Ένας ψυχολόγος βρήκε μια σειρά από ενδείξεις για το πότε ένα δώρο δεν εκτιμάται -από συνοφρυώματα και ψεύτικα χαμόγελα μέχρι που το δώρο εξαφανίστηκε μυστηριωδώς για πάντα. Αλλά η παράλειψη να πείτε «ευχαριστώ» ήταν το μόνο σημάδι που οι συμμετέχοντες είπαν ότι προέβλεψε πόσο επιζήμιο θα ήταν το περιστατικό για το μέλλον της σχέσης. Πείτε «ευχαριστώ», και ας μην είναι γνήσιο.
