Της Kumi Nagamoto-Combs, Assistant Professor of Biomedical Sciences, University of North Dakota, The Conversation.
Ο επιπολασμός των τροφικών αλλεργιών αυξάνεται παγκοσμίως, πλησιάζοντας σε επίπεδο επιδημίας σε ορισμένες περιοχές. Μόνο στις ΗΠΑ, περίπου το 10% των παιδιών και των ενηλίκων υποφέρουν από τροφικές αλλεργίες -πιο συχνά στο αγελαδινό γάλα, τα αυγά, τα φιστίκια και τους ξηρούς καρπούς. Μερικοί ασθενείς έχουν ήπια συμπτώματα που μπορεί να μην χρειάζονται ιατρική φροντίδα.
Οι τροφικές αλλεργίες ή δυσαναξίες ή ευαισθησίες προκύπτουν από την υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος σε τυπικά αβλαβείς πρωτεΐνες των τροφίμων. Μπορούν να εκδηλωθούν ως ένα φάσμα συμπτωμάτων, που κυμαίνονται από κνησμό (φαγούρα), ερυθρότητα και πρήξιμο για τις ηπιότερες αντιδράσεις, έως έμετο, διάρροια, δυσκολία στην αναπνοή και άλλα δυνητικά απειλητικά για τη ζωή συμπτώματα για τις σοβαρές αντιδράσεις.
Εκτός από την αυτοαναφορά, οι τροφικές αλλεργίες μπορούν να διαγνωστούν με την έκθεση των ασθενών σε ίχνη των προσβλητικών πρωτεϊνών ή αλλεργιογόνων, μέσω του στόματος ή του δέρματός τους και παρατηρώντας τις άμεσες αντιδράσεις τους. Συνηθέστερα, οι γιατροί χρησιμοποιούν εξετάσεις αίματος για να μετρήσουν τα επίπεδα της ανοσοσφαιρίνης Ε ή IgE, ενός εξειδικευμένου αντισώματος που χρησιμοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα για να εντοπίσει αλλεργιογόνα και να πυροδοτήσει μια απόκριση. Αν και τα υγιή άτομα μπορεί να έχουν χαμηλά επίπεδα IgE στο αίμα, οι ασθενείς με τροφικές αλλεργίες έχουν πολύ υψηλότερα επίπεδα που αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρών αλλεργικών αντιδράσεων.
Ασυμπτωματική ευαισθητοποίηση
Αλλά μερικοί άνθρωποι που βγαίνουν θετικοί στα τεστ αλλεργίας με δερματικές τσιμπήματα και μέτριες αυξήσεις στην IgE δεν εμφανίζουν συμπτώματα που σχετίζονται με την αλλεργία όταν καταναλώνουν το αλλεργιογόνο. Αυτή η κατάσταση μερικές φορές αναφέρεται ως ασυμπτωματική ευαισθητοποίηση. Σε πολλές περιπτώσεις, τα άτομα με αυτή την πάθηση μπορεί να μην γνωρίζουν καν ότι έχουν τροφική υπερευαισθησία. Είναι όμως πραγματικά ασυμπτωματικά; Ή υπάρχουν επιδράσεις στο σώμα τους που δεν γνωρίζουν;
Είμαι νευροεπιστήμονας που μελετά το πώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος από τις τροφικές αλλεργίες. Ενδιαφέρθηκα για αυτό το θέμα όταν διαπίστωσα ότι κάποια από τα μέλη της οικογένειάς μου είχαν υπερευαισθησία στο αγελαδινό γάλα. Μερικοί αποφεύγουν εντελώς τα γαλακτοκομικά προϊόντα επειδή έχουν βιώσει σοβαρά, απειλητικά για τη ζωή συμπτώματα. Όσοι δεν έχουν τυπικές αλλεργικές αντιδράσεις καταναλώνουν περιστασιακά γαλακτοκομικά, και φαίνεται να αναπτύσσουν φαινομενικά άσχετες ασθένειες μια ή δύο μέρες αργότερα. Αυτό που βρήκα εγώ και άλλοι ερευνητές είναι ότι τα τροφικά αλλεργιογόνα μπορούν να επηρεάσουν τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά εάν είστε υπερευαισθητοποιημένοι, ακόμα κι αν δεν έχετε τυπικά συμπτώματα τροφικής αλλεργίας.
Τροφικές αλλεργίες που συνδέονται με διαταραχές συμπεριφοράς
Οι ερευνητές υποπτεύονται ότι η ευαισθησία στα τρόφιμα είναι πιθανή αιτία για διαταραχές συμπεριφοράς εδώ και δεκαετίες. Μια αναφορά περιπτώσεων του 1949 περιέγραψε διαταραχές συμπεριφοράς και διάθεσης σε ασθενείς αφού κατανάλωναν ορισμένα τρόφιμα, όπως γάλα και αυγά. Τα συμπτώματά τους βελτιώθηκαν μετά την αφαίρεση των ύποπτων τροφών από τη διατροφή τους, υποδηλώνοντας ότι η υπερευαισθησία στα τρόφιμα ήταν ο πιθανός ένοχος. Ωστόσο, με ενδιέφερε το γεγονός ότι οι ασθενείς μπορούσαν να φάνε τις προσβλητικές τροφές μέχρι που επέλεξαν να τις αποφύγουν. Με άλλα λόγια, ήταν ασυμπτωματικά ευαισθητοποιημένα άτομα ή ανεκτικά στα αλλεργιογόνα.
Αρκετές πρόσφατες μελέτες έχουν υποστηρίξει μια συσχέτιση μεταξύ τροφικών αλλεργιών και διαφόρων νευροψυχιατρικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας και ο αυτισμός. Ενισχύουν την πιθανότητα ορισμένες αντιδράσεις σε τροφικά αλλεργιογόνα να εμπλέκουν το νευρικό σύστημα και να εκδηλωθούν ως διαταραχές συμπεριφοράς. Ωστόσο, η ιδέα της υπερευαισθησίας στα τρόφιμα που προκαλεί νευροψυχιατρικές διαταραχές εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενη λόγω των ασυνεπειών μεταξύ των μελετών. Οι διαφορές στα είδη των αλλεργιών, το εθνικό υπόβαθρο, οι διατροφικές συνήθειες και άλλοι παράγοντες μεταξύ των συμμετεχόντων στη μελέτη μπορεί να παράγουν αντικρουόμενα αποτελέσματα. Ορισμένες μελέτες περιελάμβαναν άτομα με τροφικές αλλεργίες που ανέφεραν μόνοι τους, ενώ άλλες περιλάμβαναν μόνο εκείνες με τροφικές αλλεργίες επιβεβαιωμένες από εργαστήριο. Αυτό περιόρισε τις έρευνες μόνο σε συμπτωματικά άτομα.
Το εργαστήριό μου εξέτασε εάν τα τροφικά αλλεργιογόνα μπορούσαν να εκδηλωθούν ως συμπτώματα συμπεριφοράς, ιδιαίτερα σε ασυμπτωματικά αλλά ευαίσθητα άτομα. Θέλαμε να μάθουμε εάν η κατανάλωση ορισμένων τροφών θα μπορούσε να οδηγήσει σε φλεγμονή του εγκεφάλου και αλλαγές συμπεριφοράς μετά την ευαισθητοποίηση, ακόμη και αν δεν υπάρχουν άλλες εμφανείς σοβαρές αντιδράσεις.
Για να ελαχιστοποιήσουμε τις ατομικές διαφορές που βρέθηκαν σε ανθρώπινες μελέτες, αποφασίσαμε να εργαστούμε με ποντίκια. Ευαισθητοποιήσαμε ποντίκια ίδιας ηλικίας και γενετικού υποβάθρου στο κοινό αλλεργιογόνο του γάλακτος που ονομάζεται β-λακτοσφαιρίνη ή BLG και τα ταΐσαμε με την ίδια δίαιτα στο ίδιο δωμάτιο. Βρήκαμε ότι ενώ τα ευαισθητοποιημένα με β-λακτοσφαιρίνη ποντίκια παρήγαγαν μέτρια αλλά σημαντικά αυξημένα επίπεδα IgE, δεν εμφάνισαν άμεσες αλλεργικές αντιδράσεις. Θα μπορούσαν ακόμη και να φάνε τροφή που περιέχει το αλλεργιογόνα του γάλακτος για δύο εβδομάδες χωρίς να παρουσιάζουν εμφανή συμπτώματα, παρά τη διατήρηση υψηλών επιπέδων IgE. Αυτό έδειξε ότι ήταν ασυμπτωματικά ευαισθητοποιημένα.
Στη συνέχεια παρατηρήσαμε εάν έδειξαν αλλαγές στη συναισθηματικά καθοδηγούμενη συμπεριφορά. Επειδή δεν μπορούσαμε να ρωτήσουμε τα ποντίκια πώς αισθάνονταν, συμπεράναμε τα «συναισθήματά» τους σημειώνοντας αλλαγές από την κανονική, προσανατολισμένη στην επιβίωση συμπεριφορά τους. Τα ποντίκια εξερευνούν ενστικτωδώς το περιβάλλον τους για να αναζητήσουν τροφή και καταφύγιο αποφεύγοντας τον πιθανό κίνδυνο. Ωστόσο, τα «ανήσυχα» ποντίκια τείνουν να περνούν περισσότερο χρόνο κρυμμένα για να είναι ασφαλή. Εντοπίσαμε τα «καταθλιπτικά» ποντίκια κρατώντας τα για λίγο από την ουρά. Τα περισσότερα ποντίκια θα συνεχίσουν να παλεύουν για να ξεφύγουν από τη δυσάρεστη κατάσταση, ενώ τα καταθλιπτικά ποντίκια εγκαταλείπουν γρήγορα.
Τα πειράματά μας σχεδιάστηκαν για την προσομοίωση καταστάσεων όπου αυτά που ήταν ασυμπτωματικά ευαισθητοποιημένα θα έτρωγαν είτε μια μεγάλη ποσότητα από ένα προσβλητικό φαγητό σε μια μέρα είτε μικρές ποσότητες κάθε μέρα για μερικές εβδομάδες. Μιμηθήκαμε αυτές τις καταστάσεις τοποθετώντας μια μεγάλη ποσότητα αλλεργιογόνου γάλακτος απευθείας στο στομάχι των ευαισθητοποιημένων ποντικών με ένα σωλήνα τροφοδοσίας ή δίνοντάς τους μια τροφή ποντικιού που περιέχει αλλεργιογόνο για να τρώνε το αλλεργιογόνο από λίγο κάθε φορά.
Είναι ενδιαφέρον ότι τα ποντίκια που ευαισθητοποιήθηκαν στο BLG εμφάνισαν συμπεριφορά παρόμοια με το άγχος μία ημέρα μετά τη λήψη μεγάλης ποσότητας του αλλεργιογόνου. Μια άλλη ομάδα ευαισθητοποιημένων ποντικών ανέπτυξε συμπεριφορά παρόμοια με την κατάθλιψη αφού έφαγε μικρές ποσότητες αλλεργιογόνων για δύο εβδομάδες. Επιπλέον, τα ευαισθητοποιημένα με β-λακτοσφαιρίνη ποντίκια εμφάνισαν σημάδια φλεγμονής στον εγκέφαλο και νευρωνική βλάβη, υποδηλώνοντας ότι οι αλλαγές στον εγκέφαλο μπορεί να ευθύνονται για τα συμπτώματα συμπεριφοράς τους.
Ερευνήσαμε επίσης τη μακροπρόθεσμη επίδραση της κατανάλωσης αλλεργιογόνων κρατώντας τα ποντίκια που ήταν ευαισθητοποιημένα στη BLG σε δίαιτα που περιέχει αλλεργιογόνα για ένα μήνα. Βρήκαμε ότι τα επίπεδα IgE μειώθηκαν στα ευαισθητοποιημένα ποντίκια μέχρι το τέλος του μήνα, υποδεικνύοντας ότι η συνεχής κατανάλωση μικρών ποσοτήτων του αλλεργιογόνου οδήγησε σε μειωμένες ανοσολογικές αποκρίσεις ή «απευαισθητοποίηση». Αντίθετα, τα σημάδια της φλεγμονής του εγκεφάλου παρέμειναν, υποδηλώνοντας ότι η επιβλαβής επίδραση των αλλεργιογόνων παρέμεινε στον εγκέφαλο.
Χρόνια φλεγμονή του εγκεφάλου
Οι ερευνητές δεν έχουν ακόμη μελετήσει την παρατεταμένη φλεγμονή του εγκεφάλου, ή τη νευροφλεγμονή, σε άτομα που είναι ασυμπτωματικά ευαισθητοποιημένα σε τροφές. Γενικά, ωστόσο, η χρόνια νευροφλεγμονή είναι γνωστός παράγοντας νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας και η νόσος Αλτσχάιμερ, αν και τα ακριβή αίτια αυτών των ασθενειών είναι άγνωστα. Η καλύτερη κατανόηση του ρόλου που παίζουν τα αλλεργιογόνα στη νευροφλεγμονή μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές να διευκρινίσουν εάν τα τροφικά αλλεργιογόνα προκαλούν χρόνια φλεγμονή που μπορεί να οδηγήσει σε αυτές τις ασθένειες.
Αυτή η γνώση θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα σημαντική για ασθενείς που υποβάλλονται σε ανοσοθεραπεία από το στόμα, μια προσέγγιση στη θεραπεία της αλλεργίας που περιλαμβάνει σταδιακή λήψη μικρών ποσοτήτων αλλεργιογόνων με την πάροδο του χρόνου. Ο στόχος είναι η απευαισθητοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και η μείωση της συχνότητας εμφάνισης αναφυλαξίας, ή απειλητικών για τη ζωή αλλεργικών αντιδράσεων. Το 2020, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ ενέκρινε μια τυποποιημένη μορφή αλλεργιογόνων φιστικιών για την πρόληψη της αναφυλαξίας σε επιλέξιμους παιδιατρικούς ασθενείς. Ωστόσο, η πιθανή μακροπρόθεσμη επίδρασή του στο νευρικό σύστημα είναι άγνωστη.
Συμπερασματικά, τα τροφικά αλλεργιογόνα μπορούν να επηρεάσουν τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά φαινομενικά ασυμπτωματικών ατόμων, με αποτέλεσμα να μην είναι τόσο ασυμπτωματικά νευρολογικά.
