Η αθροιστική κεφαλαλγία μπορεί να είναι μια από τις πιο επώδυνες καταστάσεις. Είναι μια νευρολογική πάθηση που επηρεάζει περίπου έναν στους 1.000 ανθρώπους παγκοσμίως. Προκαλεί επαναλαμβανόμενες κρίσεις ακραίου πόνου στη μία πλευρά του κεφαλιού, συχνά γύρω από την περιοχή των ματιών. Οι “επιθέσεις” διαρκούν από 15 λεπτά έως τρεις ώρες και μπορεί ακόμη και να συμβαίνουν πολλές φορές την ημέρα. Μπορεί επίσης να εμφανίζονται τη νύχτα και είναι πιο συχνές το φθινόπωρο και την άνοιξη. Ενώ η πάθηση είναι πιο συχνή στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες, μπορεί να είναι πιο σοβαρή για τις γυναίκες. Είναι σημαντικό για τους γιατρούς να γνωρίζουν ότι η διαταραχή μπορεί να εκδηλώνεται διαφορετικά σε άνδρες και γυναίκες, ώστε η πιο αποτελεσματική θεραπεία να μπορεί να δοθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα
«Η αθροιστική κεφαλαλγία χαρακτηρίζεται από κάτι εξαιρετικά παράδοξο», λέει ο Δρ. Μιχαήλ Βικελής, Νευρολόγος και Επιστημονικός Σύμβουλος του Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος. «Θεωρείται ο ισχυρότερος πονοκέφαλος και, πιθανότατα, ένας από τους ισχυρότερους πόνους που μπορεί να νιώσει ο άνθρωπος. Σε μια μεγάλη αμερικανική έρευνα, άνθρωποι που είχαν εμπειρία από διάφορα είδη έντονου πόνου κατέταξαν τον πόνο της αθροιστικής κεφαλαλγίας ως ισχυρότερο από τον πόνο του κωλικού του νεφρού, του έρπητα ζωστήρα, της κρίσης ημικρανίας, ακόμη και της γέννας. Όσοι έχουν βιώσει την αθροιστική κεφαλαλγία συμφωνούν πως, σχεδόν πάντα, πρόκειται για πολύ έντονο πόνο, που βαθμολογείται πάντα με 9 ή 10 με ανώτατο όριο πόνου το10».
Δύσκολη η διάγνωση
Η αιτία της νόσου είναι προς το παρόν άγνωστη και δεν υπάρχει θεραπεία. Οι μόνες διαθέσιμες θεραπείες για τη διαχείριση της αθροιστικής κεφαλαλγίας έχουν σχεδιαστεί για τη θεραπεία άλλων παθήσεων, επομένως η αποτελεσματικότητά τους δεν είναι η βέλτιστη και η ανταπόκριση στη θεραπεία μπορεί να διαφέρει για κάθε άτομο. Ειδικά στις γυναίκες, εξακολουθεί να διαγιγνώσκεται λανθασμένα, ίσως επειδή ορισμένες πτυχές της είναι παρόμοιες με την ημικρανία. Ένας λόγος που η διάγνωση είναι δύσκολη είναι ότι η πάθηση είναι σπάνια.
«Παρά την διακριτή κλινική εικόνα, σε πολλές περιπτώσεις η αθροιστική κεφαλαλγία παραμένει αδιάγνωστη ή διαγιγνώσκεται με μεγάλη καθυστέρηση, ακόμη χρόνια ή δεκαετίας από την έναρξη της, κάτι που έχει διαπιστωθεί και διεθνώς, αλλά και στην Ελλάδα», επισημαίνει ο κ. Βικελής. «Ο λόγος γι’ αυτό, έχει πιθανότατα να κάνει με την ιατρική εκπαίδευση. Η αθροιστική κεφαλαλγία είναι μια σχετικά σπάνια πάθηση, καθώς προσβάλλει μόνο έναν στους 1.000 ενήλικες, άρα δυστυχώς δεν είναι πάθηση στην οποία δίδεται έμφαση στην ιατρική εκπαίδευση. Αυτό επιτείνεται από το ότι οι πάσχοντες συνήθως δεν νοσηλεύονται, και έτσι οι εκπαιδευόμενοι νευρολόγοι έχουν την ευκαιρία να εξοικειωθούν με το ιστορικό ενός ανθρώπου με αθροιστική κεφαλαλγία μόνο εάν αυτός επισκεφθεί τα τακτικά ιατρεία ή κάποια εξωτερικά ιατρεία εφημερίας. Χωρίς λοιπόν επαρκή θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση, αλλά και χωρίς επαρκή κλινική εμπειρία, δεν είναι καθόλου σπάνιο ακόμη και ειδικοί νευρολόγοι να λαθέψουν στην διάγνωση, πόσο μάλλον ιατροί άλλων ειδικοτήτων».
Ο παράγων “φύλο”
Η αθροιστική κεφαλαλγία θεωρείται ιστορικά ανδρική διαταραχή καθώς αναφέρεται ότι είναι δύο έως πέντε φορές πιο συχνή στους άνδρες. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες αποκάλυψαν ότι ενώ οι άνδρες μπορεί να είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από αθροιστική κεφαλαλγία, οι γυναίκες τείνουν να επηρεάζονται πολύ περισσότερο από την πάθηση.
Σε μια μελέτη για τον αθροιστικό πονοκέφαλο, συγκρίθηκε το πώς η πάθηση επηρέασε τους άνδρες και τις γυναίκες. Ζητήθηκε από 575 άνδρες και 299 γυναίκες να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο που να περιγράφει λεπτομερώς τα συμπτώματά τους, τα φάρμακα που λάμβαναν, τις συνήθειες του τρόπου ζωής τους και τα αίτια του πονοκεφάλου τους. Αυτό που βρέθηκε ήταν ότι οι γυναίκες με αθροιστική κεφαλαλγία επηρεάζονταν περισσότερο στην καθημερινή τους ζωή από τους άνδρες. Είχαν επίσης διπλάσιες πιθανότητες να έχουν τη χρόνια, πιο σοβαρή μορφή αθροιστικής κεφαλαλγίας, επηρεάζοντας περίπου το 18% των γυναικών που συμμετείχαν -χρόνιος αθροιστικός πονοκέφαλος σημαίνει ότι υπάρχουν μόνο τρεις μήνες το χρόνο χωρίς συμπτώματα.
Οι γυναίκες ανέφεραν ότι είχαν μεγαλύτερες περιόδους ενεργού πονοκεφάλου σε σύγκριση με τους άνδρες. Οι “επιθέσεις” διήρκεσαν περισσότερο για τις γυναίκες, για παράδειγμα, το 8% των γυναικών είπε ότι οι περίοδοι πονοκεφάλου διήρκεσαν κατά μέσο όρο τέσσερις έως επτά μήνες, σε σύγκριση με το 5% των ανδρών, ενώ το 26% των γυναικών είπε ότι οι περίοδοι πονοκεφάλου διήρκεσαν λιγότερο από ένα μήνα, σε σύγκριση με το 30% των ανδρών. Οι γυναίκες είχαν συχνότερες κρίσεις τη νύχτα και δήλωσαν ότι η έλλειψη ύπνου φαινόταν να είναι ένας παράγοντας πυροδότησης. Οι περισσότερες ανέφεραν ότι κοιμούνταν λιγότερο από 5 ώρες τη νύχτα. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό να χρησιμοποιούν συνταγογραφούμενα φάρμακα για να διαχειριστούν τα συμπτώματα σε σύγκριση με τους άνδρες. Σχεδόν το 30% των γυναικών είχαν επίσης ημικρανία εκτός από αθροιστική κεφαλαλγία, σε σύγκριση με μόνο το 13% των ανδρών.
Πολλοί ασθενείς με αθροιστική κεφαλαλγία περιμένουν έως και 10 χρόνια για να λάβουν τη σωστή διάγνωση. Αυτό τους αφήνει χωρίς πρόσβαση σε οποιαδήποτε θεραπεία ή τρόπο διαχείρισης της κατάστασής τους. Δεδομένης της σοβαρής επίδρασης που μπορεί να έχει η αθροιστική κεφαλαλγία σε όλες τις πτυχές της ζωής ενός ατόμου, είναι σημαντική η ενημέρωση για την πάθηση, ώστε οι ασθενείς να λαμβάνουν τη βοήθεια που χρειάζονται. «Σύμφωνα με στοιχεία από ελληνική έρευνα πάνω στο θέμα, ο μέσος όρος, από την έναρξη της νόσου ως τη διάγνωση είναι 7,2 χρόνια, ενώ το μεγαλύτερο διάστημα νόσου που καταγράφηκε χωρίς να έχει τεθεί η διάγνωση ήταν 45 χρόνια», αναφέρει ο κ. Βικελής. «Το 80% των ασθενών είχαν επισκεφθεί κατά μέσο όρο 3,5 γιατρούς, πριν τεθεί η σωστή διάγνωση. Καθώς η αθροιστική κεφαλαλγία παλαιότερα εθεωρείτο “ανδρικός πονοκέφαλος”, μιας και είναι από τις λίγες κεφαλαλγίες που είναι συχνότερη στους άνδρες, οι γυναίκες με αθροιστική κεφαλαλγία είναι συχνά περισσότερο αδικημένες. Λόγω της δεδομένης αντίληψης πως οι γυναίκες πάσχουν συχνά από ημικρανία, οι γυναίκες με αθροιστική κεφαλαλγία συχνά για χρόνια δεν διαγιγνώσκονται σωστά. Βέβαια, η διάκριση της αθροιστικής κεφαλαλγίας από την ημικρανία είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς η θεραπεία είναι σε πολλά σημεία διαφορετική».
Αν και είναι σαφής ο αντίκτυπος που μπορεί να έχει ο αθροιστικός πονοκέφαλος στη ζωή ενός ατόμου, θα είναι σημαντικό για την μελλοντική έρευνα να χρησιμοποιήσει διαφορετικές μεθόδους μελέτης για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη ακρίβεια και να εξετάσει εάν άνδρες και γυναίκες ανταποκρίνονται διαφορετικά στις θεραπείες. Είναι σαφές ότι είναι καιρός να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τον αθροιστικό πονοκέφαλο ως ανδρική ασθένεια και να εξετάσουμε τη δυσανάλογη επίδραση που έχει στις γυναίκες. Οι διαφορές των φύλων στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται η αθροιστική κεφαλαλγία πρέπει να γίνουν ευρέως γνωστές, ώστε οι γιατροί να μπορούν να παρέχουν τη σωστή φροντίδα σε όλους τους ασθενείς.
Διπλάσιες απουσίες από την εργασία για τις γυναίκες
Μια μελέτη που χρησιμοποίησε μητρώα πληθυσμού καθώς και στοιχεία επισκέψεων υγειονομικής περίθαλψης και απουσίες από την εργασία, διαπίστωσε την επίδραση της αθροιστικής κεφαλαλγίας σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Συγκρίθηκαν 3.239 άτομα με αθροιστική κεφαλαλγία με 16.200 άτομα που δεν είχαν την πάθηση. Το 94% των γυναικών που είχαν αθροιστική κεφαλαλγία υπέφεραν και από άλλες καταστάσεις υγείας ενώ ένα μικρότερο ποσοστό, το 89%, των γυναικών χωρίς αθροιστική κεφαλαλγία υπέφερε από άλλες παθήσεις.
Οι άνδρες με αθροιστική κεφαλαλγία ήταν πιο πιθανό να υποφέρουν από σωματικούς τραυματισμούς από οποιαδήποτε άλλη ομάδα. Ωστόσο, η μελέτη αυτή δεν μπόρεσε να συλλέξει συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με το είδος των παθήσεων που πιο συχνά συνοδεύουν την αθροιστικής κεφαλαλγία. Οι ασθενείς με αθροιστική κεφαλαλγία που είχαν και άλλες παθήσεις ήταν πιο πιθανό να χάσουν την εργασία τους λόγω ασθένειας ή να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα. Οι γυναίκες είχαν διπλάσιες απουσίες λόγω ασθένειας και συνταξιοδοτήθηκαν νωρίτερα, κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με τους άνδρες ασθενείς ή με άτομα που δεν υπέφεραν από αθροιστική κεφαλαλγία.
