Οι ελλείψεις φαρμάκων αποτελούν, κατά καιρούς, σημαντικό πρόβλημα σε όλο τον κόσμο, επηρεάζοντας την ευημερία των ασθενών και το κόστος της περίθαλψης. Μια έρευνα του 2021 σε κοινοτικούς φαρμακοποιούς σε 27 ευρωπαϊκές χώρες επιβεβαίωσε ότι οι ελλείψεις είναι ένα επίμονο ζήτημα.
Από το Σεπτέμβριο και μετά, αλλά ιδιαίτερα στις αρχές του 2023, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που χρησιμοποιούν ορισμένα κοινά φάρμακα δυσκολεύονται να λάβουν τις συνήθεις συνταγές τους. Τα φαρμακεία στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη έχουν αναφέρει ελλείψεις πολλών διαφορετικών φαρμάκων, για παράδειγμα αυτών που συχνά συνταγογραφούνται για την εμμηνόπαυση, την άνοια, την κατάθλιψη και τον πόνο. Τελευταία παρατηρείται έλλειψη και των φαρμάκων αυτοφροντίδας που αγοράζονται χωρίς συνταγή γιατρού, όπως είναι αυτά για τον πονόλαιμο και τον βήχα.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους συμβαίνουν διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού φαρμακευτικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των ζητημάτων παραγωγής, των μεταβολών προμηθευτών και τιμών, της αυξημένης ζήτησης, της αποθήκευσης αποθεμάτων και αγορών για λόγους πανικού. Για παράδειγμα, τόσο η μειωμένη προσφορά όσο και η αυξανόμενη ζήτηση μπορεί να εξηγήσουν εν μέρει γιατί τα προϊόντα θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης (HRT) αντιμετώπισαν πρόσφατες ελλείψεις.
Δεν υπάρχει σαφής αιτία για τις τρέχουσες παγκόσμιες ελλείψεις φαρμάκων και κάθε χώρα θα αντιμετωπίζει διαφορετικές προκλήσεις όσον αφορά τις προμήθειες. Ωστόσο, παράγοντες όπως η πανδημία, οι μειωμένες προμήθειες από υπερβολικά χρησιμοποιημένες οδούς ανεφοδιασμού (όπως από την Ινδία) και ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχουν επιπτώσεις στη διαθεσιμότητα φαρμάκων.
Τα προβλήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού δεν είναι απλώς μια ενόχληση για τους ασθενείς που προσπαθούν να λάβουν τις συνταγές τους. Θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει σε καθυστερήσεις στις θεραπείες τους, ακόμη και σε θάνατο. Άτομα που δεν μπορούν να λάβουν τη συνήθη συνταγή τους μπορεί να δοκιμάσουν να αντικαταστήσουν τα φάρμακα, να αποκτήσουν πρόσβαση σε προϊόντα στο διαδίκτυο ή ακόμα και να τα αγοράσουν χωρίς ιατρική συνταγή. Όχι μόνο μπορεί να τους στοιχίσουν τα φάρμακα πιο ακριβά, αλλά μπορεί επίσης να τεθούν σε κίνδυνο παρενεργειών. Όταν αναφέρονται μεγάλες ελλείψεις προϊόντων, μπορούν να θεσπιστούν πρωτόκολλα που βοηθούν τα φαρμακεία να διαχειριστούν τις ελλείψεις χωρίς να χρειάζεται να παραπέμπουν τους ασθενείς πίσω στους γιατρούς για αλλαγή συνταγών. Για παράδειγμα, οι φαρμακοποιοί μπορούν να παρέχουν εναλλακτικά προϊόντα (εάν ένας ασθενής συμφωνεί με αυτό).
Έλλειψη στα αντιβιοτικά
Μια ποικιλία αντιβιοτικών είναι επί του παρόντος σε έλλειψη σε όλη την Ευρώπη. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, η διαθεσιμότητα αμοξυκιλλίνης και πενικιλίνης, που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία λοιμώξεων όπως ο στρεπτόκοκκος Α, είναι χαμηλή. Η τρέχουσα έλλειψη αντιβιοτικών θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στους ασθενείς και εγείρει ανησυχίες για τη δημόσια υγεία. Τι προκαλεί αυτές τις ελλείψεις;
Τα προβλήματα προμήθειας αντιβιοτικών, από πολλές απόψεις, δεν διαφέρουν από άλλες ελλείψεων φαρμάκων. Είναι αποτέλεσμα ζήτησης και προσφοράς. Από την πλευρά της ζήτησης, η αλλαγή των προτύπων μόλυνσης και πιθανώς επίσης τα πολλά κρυολογήματα έχουν συμβάλει σε μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη χρήση αντιβιοτικών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, ειδικοί γιατροί εξήγησαν ότι τα κρούσματα οστρακιάς και στρεπτόκοκκου Α συνήθως αυξάνονται με το νέο έτος. Αλλά τα μεταβαλλόμενα επίπεδα ανοσίας στον πληθυσμό που σχετίζονται με την πανδημία COVID φαίνεται να έχουν επηρεάσει τους κύκλους μόλυνσης. Η νωρίτερη από τη συνηθισμένη άνοδος των ασθενειών ήταν σε μεγάλο βαθμό απροσδόκητη και οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν προσάρμοσαν τα σχέδια παραγωγής τους. Αντίστοιχα, τα φαρμακεία ανέφεραν δυσκολίες στην εξασφάλιση προμηθειών βασικών αντιβιοτικών για να καλύψουν την απότομη αύξηση της ζήτησης.
Από την πλευρά της προσφοράς, η υπερβολική εξάρτηση από έναν μικρό αριθμό προμηθευτών για ενεργά φαρμακευτικά συστατικά και άλλες πρώτες ύλες έχει καταστήσει δύσκολο για τους κατασκευαστές να ανταποκριθούν στην τρέχουσα ζήτηση. Μια πρόκληση ήταν η πολιτική της Κίνας για το μηδενικό αριθμό COVID-19 και οι περιορισμοί που έθεσε στην παραγωγή και τα logistics. Γενικότερα, η μεγάλη εξάρτηση από ορισμένες χώρες ως βασικές πηγές δραστικών ουσιών και πρώτων υλών είναι ένα σημαντικό ζήτημα. Η Κίνα και η Ινδία μαζί αντιπροσώπευαν πάνω από το 60% της προσφοράς των δραστικών φαρμακευτικών συστατικών παγκοσμίως το 2020. Αυτό το επίπεδο συγκέντρωσης της αγοράς εφοδιασμού μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα διαθεσιμότητας όταν διαταράσσονται οι αλυσίδες εφοδιασμού των φαρμάκων.
Ένα άλλο βασικό ζήτημα είναι ότι πολλά αντιβιοτικά, ειδικά αυτά που δεν προστατεύονται με διπλώματα ευρεσιτεχνίας (γνωστά ως γενόσημα) είναι πολύ φθηνά. Αν και οι χαμηλές τιμές καθιστούν αυτά τα αντιβιοτικά προσιτά, μειώνουν επίσης την οικονομική ελκυστικότητα για τους κατασκευαστές, οι οποίοι ενδέχεται να αποφασίσουν να διακόψουν την παραγωγή τους όταν η προμήθεια αυτών των προϊόντων δεν έχει πλέον οικονομική λογική. Η αύξηση του ενεργειακού κόστους επιδείνωσε αυτές τις προκλήσεις επειδή αυξάνει το κόστος παραγωγής, γεγονός που συνέβαλε στο να σταματήσει η παραγωγή ορισμένων αντιβιοτικών.
Εάν οι άνθρωποι δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στα αντιβιοτικά που χρειάζονται, αυτό θα οδηγήσει σε περισσότερες σοβαρές ασθένειας. Η πλειονότητα των προϊόντων με βάση την αμοξυκιλλίνη και την πενικιλλίνη είναι αντιβιοτικά «στενού φάσματος», που σημαίνει ότι στοχεύουν συγκεκριμένες λοιμώξεις. Οι ελλείψεις αυτών των προϊόντων θα μπορούσαν να αυξήσουν τη χρήση αντιβιοτικών «ευρέως φάσματος», τα οποία προορίζονται για τη θεραπεία μιας σειράς βακτηριακών λοιμώξεων. Αν και αυτό είναι καλύτερο από το να αφήνουμε τις λοιμώξεις χωρίς θεραπεία, τα αντιβιοτικά ευρέος φάσματος αυξάνουν τον κίνδυνο μικροβιακής αντοχής, καθιστώντας πιο δύσκολη τη θεραπεία λοιμώξεων μακροπρόθεσμα.
Δεδομένων των κινδύνων για τη δημόσια υγεία, είναι επιτακτική ανάγκη τα αντιβιοτικά να πηγαίνουν σε ασθενείς που τα χρειάζονται σήμερα, αντί να κρατιούνται για ασθενείς που μπορεί να τα χρειαστούν αύριο. Μια άμεση δράση που πρέπει να λάβουν οι κυβερνήσεις είναι να αποθαρρύνουν τη συσσώρευση από ιδιώτες και επαγγελματίες υγείας για να αμβλύνουν τις πιέσεις της ζήτησης. Τα φαρμακεία, αντί να δημιουργούν αποθέματα έκτακτης ανάγκης, θα μπορούσαν να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τα επίπεδα των αποθεμάτων τους και να συνεργάζονται για να μοιράζονται τα αποθέματά τους όπως και όταν χρειάζεται. Οι γιατροί θα μπορούσαν επίσης να αναθεωρήσουν τις οδηγίες συνταγογράφησης, έτσι ώστε η χρήση αντιβιοτικών να ενθαρρύνεται μόνο σε περιπτώσεις όπου αναμένονται σοβαρές συνέπειες για την υγεία.
