Των Yasmina Molero και Seena Fazel, The Conversation.
Οι βήτα αναστολείς είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία καρδιακών προβλημάτων όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο πόνος στο στήθος, ο ακανόνιστος καρδιακός παλμός και η καρδιακή ανεπάρκεια. Στις ΗΠΑ, ένα στους πέντε άτομα ηλικίας 60-79 ετών συνταγογραφείται με β-αναστολείς.
Σε μια νέα μελέτη, ανακαλύφθηκε ότι η χρήση β-αναστολέων σχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά βίας. Γιατί μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο; Η μελέτη αυτή ήταν παρατηρητική και άρα κατέγραψε μια στατιστική σχέση και ότι την αιτία και το αποτέλεσμα, αλλά υπάρχει κάποιος λόγος που αυτά τα φάρμακα πράγματι θα μπορούσαν να είναι η αιτία. Οι β-αναστολείς δρουν μπλοκάροντας τις ορμόνες του στρες και τους νευροδιαβιβαστές αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη που παίζουν σημαντικό ρόλο στην απάντησή μας «μάχη ή φυγή».
Σε μια αγχωτική κατάσταση, η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη κινητοποιούν τον εγκέφαλο και το σώμα για δράση αυξάνοντας την ποσότητα αίματος που αντλεί η καρδιά. Οι β-αναστολείς εμποδίζουν την επίδραση αυτών των ορμονών. Αυτό επιβραδύνει τον καρδιακό ρυθμό, μειώνει την αρτηριακή πίεση και επίσης μειώνει την ένταση. Για το λόγο αυτό, οι β-αναστολείς χρησιμοποιούνται μερικές φορές ως θεραπεία για κοινά προβλήματα ψυχικής υγείας και συμπεριφοράς, όπως το άγχος, η κατάθλιψη και η επιθετικότητα.
Τα τελευταία χρόνια, έχει σημειωθεί αύξηση στη συνταγογράφηση των β-αναστολέων για το άγχος. Επίσης χρησιμοποιούνται περιστασιακά σε ψυχιατρικές κλινικές και νοσοκομεία για τη διαχείριση της επιθετικότητας και της βίας σε ασθενείς. Ταυτόχρονα, υπήρξαν ανησυχίες ότι τα άτομα που χρησιμοποιούν β-αναστολείς θα μπορούσαν να έχουν υψηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης και αυτοκτονίας. Αλλά οι μελέτες δεν είναι συνεπείς ως προς τα αποτελέσματά τους. Ενώ κάποιες έχουν διαπιστώσει ότι οι β-αναστολείς μειώνουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας και συμπεριφοράς, άλλες έχουν διαπιστώσει ότι τα αυξάνουν και κάποιες δεν έχουν βρει καμία σχέση.
Τα αντικρουόμενα στοιχεία αφήνουν τους γιατρούς με δύσκολες αποφάσεις θεραπείας. Έχουν οι β-αναστολείς αποτέλεσμα στη θεραπεία προβλημάτων ψυχικής υγείας και συμπεριφοράς; Ή θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο σοβαρών προβλημάτων ψυχικής υγείας;
Η μελέτη μας προσπάθησε να απαντήσει σ’ αυτό περιλαμβάνοντας 1,4 εκατομμύρια άτομα στη Σουηδία που είχαν λάβει θεραπεία με β-αναστολείς και παρακολουθήθηκαν για οκτώ χρόνια, από το 2006 έως το 2013. Ο σκοπός ήταν να απαντηθεί το ερώτημα, εάν η χρήση αυτών των φαρμάκων συσχετίζεται με προβλήματα ψυχικής υγείας, βία και αυτοκτονίες.
Συνήθως, σε μια μελέτη παρατήρησης, όπως αυτή, οι χρήστες β-αναστολείς θα συγκρίνονταν με τους μη χρήστες. Αλλά οι δύο ομάδες μπορεί να διαφέρουν ως προς τα χαρακτηριστικά τους, όπως είναι το ψυχιατρικό ιστορικό και άρα να μην είναι συγκρίσιμες. Έτσι χρησιμοποιήθηκε σ’ αυτή τη μελέτη ένα σχέδιο, όπου συγκρίθηκε κάθε άτομο με τον εαυτό του αντιπαραβάλλοντας τις περιόδους που έπαιρνε β-αναστολείς με τις περιόδους που δεν έπαιρνε.
Διαπιστώσαμε ότι, για το σύνολο των ατόμων, όταν λαμβάνονταν β-αναστολείς υπήρχε 13% χαμηλότερος κίνδυνος να κατηγορηθούν για βίαιο έγκλημα από την αστυνομία. Είχαν επίσης 8% χαμηλότερο κίνδυνο να νοσηλευτούν για προβλήματα ψυχικής υγείας. Υπήρχε ωστόσο 8% υψηλότερος κίνδυνος να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας και να πεθάνουν.
Στη συνέχεια, κάναμε δευτερεύουσες αναλύσεις όπου εξετάστηκαν υποομάδες που λάμβαναν β-αναστολείς, για παράδειγμα εκείνους με ιστορικό βίας ή ψυχιατρικών προβλημάτων. Ο χαμηλότερος κίνδυνος για βίαιο έγκλημα με τη χρήση β-αναστολέων ίσχυε για όλες τις ομάδες. Επίσης διαπιστώσαμε χαμηλότερο κίνδυνο νοσηλείας για μείζονες καταθλιπτικές διαταραχές, αλλά όχι για αγχώδεις διαταραχές. Ο υψηλότερος κίνδυνος αυτοκτονίας ήταν συγκεκριμένος για άτομα με σοβαρές καρδιακές παθήσεις ή ιστορικό ψυχιατρικών προβλημάτων.
Γνωρίζουμε από προηγούμενη έρευνα ότι υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος αυτοκτονίας μετά από σοβαρά καρδιακά προβλήματα. Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν απαισιόδοξες σκέψεις, να μην είναι σίγουροι για το μέλλον ή να ανησυχούν για την υγεία τους. Έτσι, η ψυχολογική δυσφορία που σχετίζεται με καρδιακά προβλήματα, αντί της θεραπείας με β-αναστολείς, θα μπορούσε να είναι η κύρια εξήγηση πίσω από τις αυξημένες απόπειρες αυτοκτονίας και τους θανάτους αυτοκτονίας που παρατηρήθηκαν στη μελέτη.
Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν β-αναστολείς για τη διαχείριση της βίας; Τα αποτελέσματά μας σχετικά με τη βία ευθυγραμμίζονται με στοιχεία από μικρές δοκιμές. Ωστόσο, αυξήσαμε το δείγμα της μελέτης, εξετάσαμε ένα γενικό πληθυσμό. Μια πιθανή εξήγηση για τα αποτελέσματά μας είναι ότι οι β-αναστολείς βοηθούν στον έλεγχο της απόκριση μάχης ή φυγής σε στρεσογόνες καταστάσεις, επομένως υπάρχει μείωση της ταραχής και της έντασης που θα μπορούσε να οδηγήσει σε βίαιη συμπεριφορά.
Δεδομένου ότι πρόκειται για μελέτη παρατήρησης, δεν μπορεί να δείξει ότι οι β-αναστολείς προκαλούν πράγματι μείωση στη βία, παρά μόνο ότι υπάρχει σχέση μεταξύ τους. Για να κατανοηθεί ο ρόλος των β-αναστολέων στην επιθετικότητα και τη βία, απαιτούνται μελέτες που χρησιμοποιούν άλλους σχεδιασμούς (όπως τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές και πειραματικές εργαστηριακές μελέτες). Εάν αυτές οι μελέτες επιβεβαιώσουν τα αποτελέσματά μας, οι β-αναστολείς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ευρύτερα για τη διαχείριση της βίας σε ορισμένα άτομα, ιδιαίτερα εκείνα με βασικούς παράγοντες κινδύνου, όπως σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα. Δεδομένου ότι οι θεραπείες για τη βία που βασίζονται σε στοιχεία είναι περιορισμένες, αυτό είναι δυνητικά ένα σημαντικό εύρημα.
