Των Prakash Nagarkatti, Professor of Pathology, Microbiology and Immunology, University of South Carolina και Mitzi Nagarkatti, Professor of Pathology, Microbiology and Immunology, University of South Carolina, The Conversation.
Τα τελευταία χρόνια, έχει δοθεί μεγάλη προσοχή στη μαριχουάνα. Για παράδειγμα, μέχρι τις αρχές του 2023, η μαριχουάνα έχει νομιμοποιηθεί για ψυχαγωγική χρήση σε 21 πολιτείες των ΗΠΑ. Επιπλέον, η χρήση της μαριχουάνας για ιατρικούς σκοπούς έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 20 χρόνια.
Αλλά λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι το ανθρώπινο σώμα παράγει εκ φύσεως χημικές ουσίες που μοιάζουν πολύ με την δέλτα-9-τετραϋδροκανναβινόλη (εν συντομία THC), την ψυχοδραστική ένωση στη μαριχουάνα, η οποία προέρχεται από το φυτό Cannabis sativa. Αυτές οι ουσίες ονομάζονται ενδοκανναβινοειδή και βρίσκονται σε όλα τα είδη σπονδυλωτών. Η εμφάνιση των ενδοκανναβινοειδών στα σπονδυλωτά ζώα υπολογίζεται ότι προηγήθηκε της εμφάνισης του φυτού Cannabis sativa κατά περίπου 575 εκατομμύρια χρόνια.
Το ανθρώπινο είναι σαν να έχει τη δική του εκδοχή ενός δενδρυλλίου μαριχουάνας μέσα του, που παράγει συνεχώς μικρές ποσότητες ενδοκανναβινοειδών. Η ομοιότητα των ενδοκανναβινοειδών με την THC και η σημασία τους στη διατήρηση της ανθρώπινης υγείας, έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων για να μελετήσουν περαιτέρω τον ρόλο τους στην υγεία -και ενδεχομένως να τα χρησιμοποιήσουν για τη θεραπεία ασθενειών.
Η THC εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1964 και είναι μόνο μία από τις 100 και πλέον ενώσεις που βρίσκονται στη μαριχουάνα και ονομάζονται κανναβινοειδή. Τα ενδοκανναβινοειδή ανακαλύφθηκαν μόλις το 1992. Από τότε, η έρευνα αποκάλυψε ότι είναι κρίσιμα για πολλές φυσιολογικές λειτουργίες που ρυθμίζουν την ανθρώπινη υγεία. Μια ανισορροπία στην παραγωγή ενδοκανναβινοειδών ή στην απόκριση του σώματος σε αυτά, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές κλινικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας, και των νευροεκφυλιστικών, καρδιαγγειακών και φλεγμονωδών ασθενειών. Η έρευνα έχει δείξει επίσης ότι τα ενδοκανναβινοειδή ρυθμίζουν τη φλεγμονή και άλλες λειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος.
Τι είναι το ενδοκανναβινοειδές σύστημα
Μια ποικιλία ιστών στο σώμα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, των μυών, του λιπώδους ιστού και των κυττάρων του ανοσοποιητικού, παράγουν μικρές ποσότητες ενδοκανναβινοειδών. Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι τους, η ανανδαμίδη (AEA), και η 2-αραχιδονοϋλο-γλυκερόλη (2-AG). Και οι δύο τύποι μπορούν να ενεργοποιήσουν τους υποδοχείς των κανναβινοειδών του σώματος, που βρίσκονται στα κύτταρα και λαμβάνουν χημικά σήματα. Ένας από αυτούς τους υποδοχείς, που ονομάζεται CB1, βρίσκεται κυρίως στον εγκέφαλο. Ένας άλλος υποδεοχέας, που ονομάζεται CB2, βρίσκεται κυρίως στα κύτταρα του ανοσοποιητικού. Μέσω της ενεργοποίησης αυτών των δύο υποδοχέων, τα ενδοκανναβινοειδή ελέγχουν πολλές σωματικές λειτουργίες.
Οι υποδοχείς μπορούν να παρομοιαστούν με την «κλειδαριά» και τα ενδοκανναβινοειδή με το «κλειδί» που μπορεί να ανοίξει την κλειδαριά και να εισέλθει το μήνυμα μέσα κύτταρα. Όλοι αυτοί οι υποδοχείς και τα μόρια των ενδοκανναβινοειδών αναφέρονται μαζί ως το ενδοκανναβινοειδές σύστημα.
Το φυτό της κάνναβης περιέχει μια άλλη ένωση που ονομάζεται κανναβιδιόλη ή CBD, η οποία έχει γίνει δημοφιλής για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες. Σε αντίθεση με την THC, η CBD δεν έχει ψυχοδραστικές ιδιότητες επειδή δεν ενεργοποιεί τους υποδοχείς CB1 στον εγκέφαλο. Ούτε ενεργοποιεί τους υποδοχείς CB2. Η κανναβιδιόλη έχει επίδραση στα κύτταρα του ανοσοποιητικού που όμως είναι ανεξάρτητη από τους υποδοχείς CB2.
Ο ρόλος των ενδοκανναβινοειδών στο σώμα
Το «φτιάξιμο», το αίσθημα ευφορίας που βιώνουν οι άνθρωποι όταν χρησιμοποιούν μαριχουάνα προέρχεται από την THC που ενεργοποιεί τους υποδοχείς CB1 στον εγκέφαλο. Αλλά όταν τα κανναβινοειδή του σώματος ενεργοποιούν τους υποδοχείς CB1, σε σύγκριση με αυτά της μαριχουάνας, δεν προκαλούν το υψηλό επίπεδο “φτιαξίματος” της μαριχουάνας. Ένας λόγος είναι ότι το σώμα τα παράγει σε μικρότερες ποσότητες από την τυπική ποσότητα της THC που βρίσκεται στη μαριχουάνα. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι ορισμένα ένζυμα τα διασπούν γρήγορα αφού πραγματοποιήσουν τις κυτταρικές τους λειτουργίες.
Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένες δραστηριότητες μπορεί να απελευθερώνουν ενδοκανναβινοειδή που ανεβάζουν τη διάθεσή μας. Κάποιες έρευνες υποδεικνύουν ότι το χαλαρό, ευφορικό συναίσθημα που νιώθετε μετά την άσκηση, που ονομάζεται “φτιάξιμο του δρομέα”, προκύπτει από την απελευθέρωση των ενδοκανναβινοειδών. Μέχρι πρόσφατα πιστευόταν ότι αυτό οφειλόταν σε μια άλλη κατηγορία μορίων που ονομάζονται ενδορφίνες, αλλά η έρευνα έδειξε ότι στην πραγματικότητα αιτία είναι μάλλον τα ενδοκανναβινοειδή.
Τα ενδοκανναβινοειδή ρυθμίζουν πολλές σωματικές λειτουργίες όπως ο ύπνος, η διάθεση, η όρεξη, η μάθηση, η μνήμη, η θερμοκρασία του σώματος, ο πόνος, οι λειτουργίες του ανοσοποιητικού και η γονιμότητα. Ελέγχουν ορισμένες από αυτές τις λειτουργίες ρυθμίζοντας τη σηματοδότηση των νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Τα νευρικά κύτταρα επικοινωνούν μεταξύ τους με συνδέσεις που ονομάζονται συνάψεις. Το ενδοκανναβινοειδές σύστημα στον εγκέφαλο ρυθμίζει αυτή την επικοινωνία στις συνάψεις, γεγονός που εξηγεί την ικανότητά του να επηρεάζει ένα ευρύ φάσμα σωματικών λειτουργιών.
Το ελιξίριο των ενδοκανναβινοειδών
Η έρευνα στο εργαστήριο έχει δείξει ότι ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος παράγουν ενδοκανναβινοειδή που μπορούν να ρυθμίσουν τη φλεγμονή και άλλες ανοσολογικές λειτουργίες μέσω της ενεργοποίησης των υποδοχέων CB2.
Επιπλέον, τα ενδοκανναβινοειδή είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά στη μείωση των εξουθενωτικών επιπτώσεων των αυτοάνοσων νοσημάτων. Αυτές είναι ασθένειες στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα αρχίζει να καταστρέφει τα όργανα και τους ιστούς του σώματος. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την πολλαπλή σκλήρυνση, τον λύκο, την αυτοάνοση ηπατίτιδα και την αρθρίτιδα. Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η ημικρανία, η ινομυαλγία, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η διαταραχή μετατραυματικού στρες και η διπολική νόσος συνδέονται όλα με χαμηλά επίπεδα ενδοκανναβινοειδών.
Σε μια μελέτη του 2022, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ένα ελάττωμα σε ένα γονίδιο που βοηθά στην παραγωγή ενδοκανναβινοειδών προκαλεί πρώιμη έναρξη της νόσου του Πάρκινσον. Μια άλλη μελέτη του 2022 συνέδεσε το ίδιο γονιδιακό ελάττωμα με άλλες νευρολογικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της αναπτυξιακής καθυστέρησης, του κακού ελέγχου των μυών και των προβλημάτων όρασης. Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα με ελαττωματική μορφή υποδοχέων CB1 έχουν αυξημένη ευαισθησία στον πόνο, όπως ο πονοκέφαλος που εμφανίζεται στις ημικρανίες, το άγχος και οι διαταραχές ύπνου και μνήμης.
Η ομοιότητα μαριχουάνας και ενδοκανναβινοειδών
Η THC, το μόριο που προκαλεί το “φτιάξιμο”, μπορεί να έχει φαρμακευτικές ιδιότητες που συνδέονται με την ικανότητά του να αντισταθμίζει μια ανεπάρκεια ή ένα ελάττωμα στην παραγωγή ή τις λειτουργίες των ενδοκανναβινοειδών. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι που βιώνουν ορισμένους τύπους χρόνιου πόνου μπορεί να έχουν μειωμένη παραγωγή ενδοκανναβινοειδών. Τα άτομα που καταναλώνουν μαριχουάνα για ιατρικούς σκοπούς αναφέρουν σημαντική ανακούφιση από τον πόνο. Επειδή η THC της μαριχουάνας είναι το κανναβινοειδές που μειώνει τον πόνο, μπορεί να συμβάλλει στην αντιστάθμιση της μειωμένης παραγωγής ή των λειτουργικών προβλημάτων των ενδοκανναβινοειδών σε τέτοιους ασθενείς.
Η αποκρυπτογράφηση του ρόλου των ενδοκανναβινοειδών είναι ένας αναδυόμενος τομέας έρευνας για την υγεία. Χρειάζεται πολύ περισσότερη έρευνα για να αποκρυπτογραφηθεί ο ρόλος τους στη ρύθμιση διαφορετικών λειτουργιών στο σώμα. Θα είναι επίσης σημαντικό να συνεχίσει να αποκαλύπτεται η σχέση μεταξύ των ελαττωμάτων στο ενδοκανναβινοειδές σύστημα και της ανάπτυξης διαφόρων ασθενειών και των κλινικών διαταραχών τους. Η έρευνα αυτή θα μπορούσε να είναι πολλά υποσχόμενη για την ανάπτυξη νέων θεραπειών που χρησιμοποιούν τα κανναβινοειδή του ίδιου του σώματος.
