Το παρακάτω κείμενο βασίστηκε σε άρθρο του Benjamin Land, Research Associate Professor of Pharmacology, School of Medicine, University of Washington, The Conversation.
Οι θάνατοι από υπερβολική δόση ναρκωτικών συνεχίζουν να αυξάνονται στις ΗΠΑ ως αποτέλεσμα τόσο της κατάχρησης συνταγογραφούμενων οπιοειδών όσο και της αγοράς παράνομων ναρκωτικών. Αλλά έχει αναπτυχθεί μια ενδιαφέρουσα τάση: οι επισκέψεις στα επείγοντα περιστατικά λόγω οπιοειδών είναι μειωμένες κατά 8% και οι συνταγές οπιοειδών είναι κάπως χαμηλότερες σε Πολιτείες όπου η μαριχουάνα είναι νομιμοποιημένη.
Η μαριχουάνα παράγεται από το φυτό της κάνναβης, το οποίο είναι εγγενές στην Ασία, αλλά τώρα καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο. Τα άτομα χρησιμοποιούν μαριχουάνα τόσο για τις ψυχοδραστικές ιδιότητες που προκαλούν ευφορία όσο και για την ικανότητά της να ανακουφίζει από τον πόνο. Οι χημικές ουσίες που παράγονται από το φυτό της κάνναβης είναι κοινώς γνωστές ως κανναβινοειδή. Τα δύο κύρια κανναβινοειδή που απαντώνται εκ φύσεως στην κάνναβη είναι η THC -η ψυχοδραστική ένωση της μαριχουάνας- και η CBD που δεν προκαλεί ευφορία, το λεγόμενο “φτιάξιμο”.
Πολλοί χρήστες μαριχουάνας λένε ότι τη λαμβάνουν για τη θεραπεία του πόνου, υποδηλώνοντας ότι τα άμεσα διαθέσιμα κανναβινοειδή θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν για να αντισταθμίσουν τη χρήση οπιοειδών όπως η μορφίνη και η οξυκωδόνη που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη θεραπεία του πόνου. Μια ασφαλέστερη, φυσική εναλλακτική λύση στα οπιοειδή παυσίπονα θα ήταν ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση της συνεχιζόμενης επιδημίας των οπιοειδών στις ΗΠΑ. Εντούτοις, η έρευνα δείχνει ότι η χρήση της κάνναβης θα μπορούσε επίσης να μειώσει την ανάγκη για οπιοειδή άμεσα, αλληλοεπιδρώντας με το φυσικό σύστημα των οπιοειδών του ίδιου του σώματος.
Ενδογενή οπιοειδή κατά του πόνου
Το σώμα μας έχει το δικό του ενσωματωμένο σύστημα οπιοειδών που μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του πόνου. Τα ενδογενή οπιοειδή είναι εγκεφαλίνες και ενδορφίνες που παράγονται κυρίως στον εγκέφαλο και έχουν πολλαπλές δράσεις σε όλο το σώμα. Οι εγκεφαλίνες και οι ενδορφίνες δρουν στους υποδοχείς τους. Απελευθερώνονται όταν το σώμα βιώνει στρες, όπως η έντονη άσκηση, καθώς και ως απόκριση σε ευχάριστες δραστηριότητες όπως η κατανάλωση ενός καλού γεύματος. Οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι οργανισμοί που παράγουν οπιοειδή.
Το 1800, ανακαλύφθηκε ότι το οπιοειδές μορφίνη που απομονώθηκε από την παπαρούνα οπίου (αυτό το είδος ονομάζεται Μήκων η υπνοφόρος) ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικό στην ανακούφιση του πόνου. Τα τελευταία 150 χρόνια, οι επιστήμονες έχουν αναπτύξει πρόσθετα συνθετικά οπιοειδή όπως η υδροκωδόνη και η διυδροκωδεΐνη που παρέχουν ανακούφιση από τον πόνο. Άλλα οπιοειδή όπως η ηρωίνη και η οξυκωδόνη είναι πολύ παρόμοια με τη μορφίνη, αλλά με μικρές διαφορές που επηρεάζουν το πόσο γρήγορα δρουν στον εγκέφαλο. Η φαιντανύλη είναι το πιο ισχυρό οπιοειδές και ο ένοχος πίσω από την αύξηση των ναρκωτικών και των θανάτων στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια.
Τα οπιοειδή, είτε τα φυσικά είτε τα συνθετικά, προκαλούν ανακούφιση από τον πόνο δεσμευόμενα σε συγκεκριμένους υποδοχείς στο σώμα -οι υποδοχείς είναι πρωτεΐνες που λειτουργούν σαν κλειδαριά που μπορεί να ανοίξει με ένα κλειδί που “κρατούν” τα οπιοειδή. Ένας τέτοιος υποδοχέας, γνωστός ως υποδοχέας mu-opioid, βρίσκεται σε νευρικά κύτταρα που μεταδίδουν πόνο κατά μήκος του νωτιαίου μυελού. Όταν ενεργοποιούνται, οι υποδοχείς mu μειώνουν την ικανότητα του κυττάρου να αναμεταδίδει πληροφορίες πόνου. Έτσι, όταν τα οπιοειδή κυκλοφορούν στο σώμα και φτάσουν στον υποδοχέα τους, τα ερεθίσματα που κανονικά θα προκαλούσαν πόνο δεν μεταδίδονται στον εγκέφαλο.
Ο εθισμός
Οι ίδιοι υποδοχείς βρίσκονται και στον εγκέφαλο. Όταν τα οπιοειδή βρίσκουν τον υποδοχέα τους, ο εγκέφαλος απελευθερώνει ντοπαμίνη, τη λεγόμενη ουσία της “καλής αίσθησης”, η οποία έχει τους δικούς της υποδοχείς. Αυτός είναι, εν μέρει, ο λόγος που τα οπιοειδή μπορεί να είναι εξαιρετικά εθιστικά. Η έρευνα δείχνει ότι αυτοί οι υποδοχείς οδηγούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου -στο οποίο αρχηγός είναι η ντοπαμίνη- και προάγουν την περαιτέρω αναζήτηση για κατανάλωση ναρκωτικών. Για τα άτομα στα οποία έχουν συνταγογραφηθεί οπιούχα, αυτό δημιουργεί εθισμό και συνεπώς δυνατότητα κατάχρησης. Ορισμένα οπιοειδή, μεταξύ των οποίων η ηρωίνη, η οξυκωδόνη και η φαιντανύλη, είναι εξαιρετικά εθιστικά.
Οι υποδοχείς των οπιοειδών ρυθμίζονται δυναμικά, πράγμα που σημαίνει ότι καθώς εκτίθενται σε όλο και περισσότερα οπιοειδή, το σώμα προσαρμόζεται γρήγορα απενεργοποιώντας τον υποδοχέα. Με άλλα λόγια, το σώμα χρειάζεται όλο και περισσότερο από το οπιοειδές για να ανακουφιστεί από τον πόνο. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως ανοχή. Η ώθηση για αναζήτηση ολοένα και μεγαλύτερης ανταμοιβής, σε συνδυασμό με μια διαρκώς αυξανόμενη ανοχή, μπορεί να οδηγήσει σε υπερδοσολογία, γι’ αυτό τα οπιοειδή δεν αποτελούν, σε γενικές γραμμές, μακροπρόθεσμες λύσεις για τον πόνο.
Η δυνατότητα της THC και της CBD στη θεραπεία του πόνου
Τόσο η THC όσο και η CBD έχουν αποδειχθεί σε πολυάριθμες μελέτες ότι μειώνουν τον πόνο, αν και διαφέρουν ως προς τους υποδοχείς με τους οποίους συνδέονται για να παράγουν αυτά τα αποτελέσματα:
- Η THC συνδέεται με υποδοχείς ενδοκανναβινοειδών (αυτών που παράγει το ίδιο το σώμα) και βρίσκονται σε όλο το κεντρικό νευρικό σύστημα, παράγοντας μια ποικιλία αποκρίσεων. Μία από αυτές τις αποκρίσεις είναι το λεγόμενο “φτιάξιμο”, η ευφορία που σχετίζεται με τη χρήση μαριχουάνας. Και μια άλλη απόκριση είναι η ανακούφιση από τον πόνο. Επιπλέον, η THC πιστεύεται ότι μειώνει τη φλεγμονή με τρόπο παρόμοιο με τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα όπως είναι η ιβουπροφαίνη.
- Η CBD φαίνεται να συνδέεται με αρκετούς διακριτούς υποδοχείς και πολλοί από αυτούς μπορούν να παίζουν ρόλο στη μείωση του πόνου. Είναι σημαντικό ότι αυτό συμβαίνει χωρίς το λεγόμενο “φτιάξιμο” που εμφανίζεται με την THC.
Επειδή στοχεύουν σε διαφορετικούς υποδοχείς, η THC και η CBD μπορεί να λειτουργούν πιο αποτελεσματικά σε συνδυασμό πάρα μόνες τους, αλλά χρειάζονται περισσότερες μελέτες σε ζωικά μοντέλα και ανθρώπους.
Τα κανναβινοειδή μπορεί επίσης να είναι χρήσιμα και για άλλες καταστάσεις. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι αυτά που έχουν εγκριθεί ως φάρμακα για ιατρική χρήση είναι αποτελεσματικά για τον πόνο και άλλα συμπτώματα όπως η σπαστικότητα, η ναυτία και η απώλεια όρεξης.
Προχωρώντας την έρευνα για τον πόνο
Εκτός από τον συνδυασμό της THC και της CBD, οι επιστήμονες αρχίζουν να διερευνούν τη χρήση αυτών των δύο κανναβινοειδών μαζί με τα υπάρχοντα οπιοειδή για τη διαχείριση του πόνου. Αυτή η έρευνα γίνεται τόσο σε ζωικά μοντέλα όσο και σε ανθρώπους. Οι μελέτες έχουν σχεδιαστεί για να κατανοηθούν τα οφέλη όπως είναι η ανακούφιση από τον πόνο, αλλά και οι κίνδυνοι εθισμού, λόγω της συνθεραπείας κανναβινοειδών και οπιοειδών. Η ελπίδα θα ήταν η THC ή η CBD να μειώνουν την ποσότητα των οπιοειδών που είναι απαραίτητη για την ανακούφιση από τον πόνο χωρίς αύξηση του κινδύνου εθισμού.
Για παράδειγμα, μια μελέτη εξέτασε τον συνδυασμό κάνναβης και οξυκωδόνης (πωλείται με το όνομα OxyContin) για τον πόνο και την ανταμοιβή. Διαπιστώθηκε ότι η συνθεραπεία ενίσχυε την ανακούφιση από τον πόνο αλλά αύξησε επίσης την ευχαρίστηση από τα φάρμακα. Αυτό, όπως και ένας περιορισμένος αριθμός άλλων μελετών, υποδηλώνει ότι μπορεί να μην υπάρχει καθαρό όφελος. Ωστόσο, θα χρειαστούν πολλές περισσότερες μελέτες αυτού του τύπου για να γίνει κατανοητό εάν τα κανναβινοειδή και τα οπιοειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια μαζί για τον πόνο.
Η χρήση κανναβινοειδών ως υποκατάσταση των οπιοειδών παραμένει μια πολλά υποσχόμενη στρατηγική θεραπείας του πόνου. Η επόμενη δεκαετία έρευνας πιθανότατα θα φέρει σημαντικές νέες γνώσεις για τις θεραπευτικές δυνατότητες των κανναβινοειδών στη διαχείριση του χρόνιου πόνου. Και καθώς η νομιμοποίηση της μαριχουάνας συνεχίζει να εξαπλώνεται στις ΗΠΑ, η χρήση της στην ιατρική προβλέπεται ότι θα αυξηθεί.
