Πόσο πιθανή είναι μια νέα πανδημία; Ο κόσμος ανησυχεί για τις πανδημικές ασθένειες εδώ και πολλά χρόνια. Πριν από την COVID-19, η προσοχή εστιαζόταν στους ιούς της γρίπης ως την πιο πιθανή αιτία και η απειλή αυτή παραμένει πραγματική έως σήμερα. Τόσο το στέλεχος της γρίπης Η1Ν1 όσο και το στέλεχος Η5Ν1 παρακολουθούνται γιατί έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν μια νέα πανδημία στον άνθρωπο.
Το στέλεχος Η1Ν1
Η γρίπη Η1Ν1 οφείλεται σε έναν ιό που εμφανίστηκε το 2009 και έπληξε αρχικά τους χοίρους. Αλλά μεταπήδησε στους ανθρώπους μολύνοντας πολύ κόσμο. Αρχικά, η γρίπη αυτή ονομάστηκε γρίπη των χοίρων, γιατί ο ιός περιέχει γονίδια από τον ιό της γρίπης των χοίρων, των πτηνών και των ανθρώπων σε έναν συνδυασμό που δεν είχε εμφανιστεί ξανά. Τα συμπτώματα της γρίπης Η1Ν1 περιλαμβάνουν αιφνίδια έναρξη υψηλού πυρετού, βήχα, πόνο στους μύες και στις αρθρώσεις. Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί καταρροή, πονόλαιμος, πονοκέφαλος, ρίγη, αίσθημα κόπωσης, διάρροια και έμετοι. Πρόκειται για ιό για τον οποίο, δυστυχώς, δεν υπάρχει ανοσία στο μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού αναπαραγωγικής ηλικίας και για τον λόγο αυτό προκάλεσε πανδημία γρίπης στο παρελθόν -ανοσία ενδέχεται να έχουν κάποια άτομα μεγαλύτερης ηλικίας [πθ είχαν εκτεθεί σε ιούς τύπου Α (Η1Ν1) που κυκλοφορούσαν πριν το 1957.
Μεταξύ των ιών που απομονώθηκαν από χοίρους στην Κίνα μεταξύ 2011 και 2018, εντοπίστηκαν έξι διαφορετικοί τύποι. Το 2011, οι κυρίαρχοι ιοί ήταν παραλλαγές του ιού H1N1 της γρίπης των χοίρων του 2009. Συγκεκριμένα, ένας τύπος (που αναφέρεται ως G4) εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε δείγματα που ελήφθησαν το 2013 και μέχρι το 2018 είχε γίνει ο κυρίαρχος και μοναδικός τύπος που απομονώθηκε. Αυτό συνέπεσε με μια εμφανή αύξηση της αναπνευστικής νόσου στους χοίρους, υποδηλώνοντας ότι ένας αρχικός ιός G4 είχε προσαρμοστεί ιδιαίτερα καλά στη μόλυνση των χοίρων και είχε αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό άλλους ιούς της γρίπης των χοίρων στην Κίνα, προκαλώντας μια σειρά από προβληματικούς ιούς G4 που άρχισαν να κυκλοφορούν.
Σε μια παλιότερη μελέτη, δείγματα αίματος από εργάτες χοιροτροφικών εκμεταλλεύσεων (που έχουν τακτική επαφή με χοίρους) και από τον ευρύτερο πληθυσμό στη συνέχεια εξετάστηκαν για την παρουσία αντισωμάτων που αναγνωρίζουν τους ιούς G4. Παραδόξως, το 10% των δειγμάτων από αγρότες και περίπου το 4% των δειγμάτων από τον γενικό πληθυσμό περιείχαν τέτοια αντισώματα. Αυτό υποδηλώνει ότι οι ιοί G4 έχουν ήδη μολύνει ανθρώπους. Η συχνότητα των θετικών δειγμάτων, άρα και η συχνότητα μόλυνσης, είχε αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Οι ιοί G4 φαίνεται να έχουν όλα τα χαρακτηριστικά για έναν δυνητικά πανδημικό ιό -αποτελεσματική δέσμευση και αναπαραγωγή σε ανθρώπινα αναπνευστικά κύτταρα, υψηλή μολυσματικότητα και μετάδοση σε κουνάβια και έλλειψη υπάρχουσας ανοσίας από άλλους ιούς ή εμβόλια γρίπης. Προς το παρόν, αυτοί οι ιοί γενικά δεν προκαλούν σοβαρές ασθένειες ούτε εξαπλώνονται εύκολα. Αλλά μπορεί να αντιπροσωπεύουν ιούς που έχουν ήδη προσαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό για να μολύνουν ανθρώπους, που απαιτούν μόνο μικρές προσαρμογές για να γίνου ξαφνικά επικίνδυνοι. Αυτό προκαλεί πραγματική ανησυχία.
Το 2023, μια μελέτη ανέφερε ότι ένα νέο στέλεχος H1N1 σε χοίρους στην Κίνα έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει πανδημία, υπογραμμίζοντας τη σημασία της συνέχισης αυτού του είδους της έρευνας ακόμη και όταν αντιμετωπίζουμε την πανδημία του κορωνοϊού.
Το στέλεχος Η5Ν1
Μια νέα πανδημία θα μπορούσε να συμβεί και από κάποιο στέλεχος της γρίπης των πτηνών, της γρίπης H5N1, που εμφανίστηκε στην Κίνα το 1996. Το τρέχον στέλεχος της γρίπης των πτηνών εμφανίστηκε το 2020/21. Προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία τους τελευταίους μήνες, με εκατοντάδες εκατομμύρια πτηνά να έχουν πεθάνει από τον ιό από τον Οκτώβριο του 2021. Μέχρι το Δεκέμβριο είχαν πληγεί 37 χώρες και είχαν εντοπιστεί 2.500 εστίες σε πτηνοτροφεία.
Το στέλεχος H5N1 έχει μεταπηδήσει από τα πτηνά στα θηλαστικά και έχουν καταγραφεί ορισμένα κρούσματα στον άνθρωπο. Τις τελευταίες εβδομάδες παρακολουθούνται κρούσματα της γρίπης των πτηνών Η5Ν1 σε μινκ, βίδρες, αλεπούδες και θαλάσσια λιοντάρια. Ένας εργαζόμενος σε πτηνοτροφείο στην Ισπανία προσβλήθηκε από την γρίπη των πτηνών στα τέλη Σεπτεμβρίου, σε μια σπάνια περίπτωση μετάδοσης της νόσου στον άνθρωπο. Τον περασμένο Φεβρουάριο ένα 11χρονο παιδί στην Καμπότζη πέθανε από γρίπη των πτηνών, προκαλώντας ανησυχία για τη μετάδοση από άγρια πτηνά και πουλερικά στους ανθρώπους. Μικρό ποσοστό ανθρώπων έχει αρρωστήσει ύστερα από επαφή με μολυσμένα πτηνά και δεν υπάρχουν ενδείξεις μέχρι τώρα ότι μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Να σημειωθεί ότι υπάρχουν περίπου 3 έως 5 εκατομμύρια σοβαρά κρούσματα γρίπης παγκοσμίως κάθε χρόνο και από 290.000 έως 650.000 θάνατοι, σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Έως τις 24 Φεβρουαρίου, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ υπολόγισαν 25 εκατομμύρια ασθένειες, 280.000 νοσηλείες και 18.000 θανάτους από τη γρίπη αυτή τη σεζόν.
