Η διαλειμματική νηστεία είναι τα τελευταία χρόνια στη μόδα, αλλά μην ξεγελιέστε, είναι κάτι περισσότερo από μόδα. O περιορισμός του χρόνου σίτισης στη διάρκεια της ημέρας ή ακόμη και για 24 ώρες κάποιες φορές το μήνα, βελτιώνουν την υγεία και μια από τις επιτυχίες της διαλειμματικής νηστείας αφορά τον διαβήτη τύπου 2.
Δεν είναι ακόμη σαφές γιατί η νηστεία κάνει καλό στην υγεία. Δίνει οπωσδήποτε στα κύτταρα ένα διάλειμμα για τη συντήρηση και την επισκευή τους. Επίσης, προκαλεί αυτοφαγία, μια μορφή εκκαθάρισης των άχρηστων ουσιών εντός των κυττάρων, αλλά δεν είναι γνωστό πόσες ώρες νηστείας χρειάζονται για να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία.
Υπάρχουν δύο είδη διαλειμματικής νηστείας. Το ένα είναι η «σίτηση περιορισμένου χρόνου», που σημαίνει ότι τρώτε μόνο εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος, π.χ. εντός οκτώ ωρών από τις 10 το πρωί έως τις 6 το απόγευμα. Αυτή η προσέγγιση δίνει στο σώμα ένα μεγάλο διάλειμμα από το φαγητό 16 ωρών κάθε βράδυ. Το άλλο είδος νηστείας είναι γνωστό ως «δίαιτα 5:2» ή «περιοδική νηστεία» και περιλαμβάνει δύο μέρες της εβδομάδας ελάχιστο ή καθόλου φαγητό. Στο χρονικό διάστημα που τρώτε δεν υπάρχει περιορισμός της ποσότητας της τροφής ενώ όταν νηστεύετε μπορείτε να πίνετε καφέ ή τσάι χωρίς ζάχαρη.
Αναγέννηση παγκρέατος
Η πρώτη φορά που η διαλειμματική νηστεία χρησιμοποιήθηκε για να δουν οι επιστήμονες τί αποτέλεσμα έχει στον διαβήτη τύπου 2 ήταν το 2017 σε ποντίκια. Μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Βάλτερ Λόνγκο από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια, τέσταρε το αν η περιοδική νηστεία μπορεί να θεραπεύσει τον διαβήτη τύπου 2 σε ποντίκια που δεν παρήγαγαν την ορμόνη λεπτίνη -αυτά τα ποντίκια τρώνε συνεχώς και γίνονται παχύσαρκα και διαβητικά από νωρίς στη ζωή τους. Με έκπληξη οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μετά από λίγους μήνες περιοδικής νηστείας, εναλλάσσοντας επτά ημέρες απεριόριστης τροφής με τέσσερις ημέρες περιορισμένης τροφής, ο διαβήτης θεραπεύτηκε.
Πιο εκπληκτικό ήταν ο λόγος για τον οποίο συνέβη αυτό. Δεν ήταν ότι τα ποντίκια έχασαν βάρος, αν και αυτό βοήθησε. Η περιοδική νηστεία “χτύπησε” τον διαβήτη στη ρίζα του προβλήματος, προκαλώντας την αναγέννηση των βήτα κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Η νηστεία είχε ως αποτέλεσμα να αφαιρεθούν τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος που δεν μπορούσαν να παράγουν ινσουλίνη και στη θέση τους να εμφανιστούν καινούργια που ήταν ικανά να παράγουν ινσουλίνη.
Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος λιγόστευαν σε αριθμό κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ημερών περιορισμένης τροφής και αυξάνονταν κατά τη διάρκεια των επτά ημερών απεριόριστης τροφής. Μετά από έξι έως οκτώ τέτοιους κύκλους συρρίκνωσης και επέκτασης, το πάγκρεας έγινε, ως εκ θαύματος, ένα νεανικό όργανο με πλήρως λειτουργικά βήτα κύτταρα και φυσιολογική παραγωγή ινσουλίνης. Αυτοί οι περιοδικοί κύκλοι διατροφής άλλαξαν το προφίλ της γονιδιακής έκφρασης που σχετίζεται με τη δημιουργία των βήτα κυττάρων του παγκρέατος. Είναι ενδιαφέρον ότι τις ημέρες της νηστείας δίνονταν στα ποντίκια πολύ λίγες πρωτεΐνες και υδατάνθρακες.
Για πολλά χρόνια οι επιστήμονες φοβόντουσαν ότι η έλλειψη τροφής κάνει ζημιά στον οργανισμό. Ωστόσο η απουσία τροφής ήταν κάτι συνηθισμένο κατά την διάρκεια της εξέλιξης των ζώων και του ανθρώπου. Η ικανότητα επιβίωσης ύστερα από απουσία τροφής είναι μια προσαρμοστική απόκριση που συνοδεύεται από ατροφία πολλών ιστών και οργάνων προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η ενεργειακή δαπάνη. Μελέτες έχουν δείξει ότι η αναστροφή της ατροφίας, όταν επανέρχεται η κανονική διατροφή, περιλαμβάνει την αναγέννηση των βλαστοκυττάρων που συνδέονται με το αιμοποιητικό και νευρικό σύστημα. Το μεγάλο ερώτημα, φυσικά, είναι αν η διαλειμματική νηστεία έχει τα ίδια αποτελέσματα στους ανθρώπους με αυτά που παρατηρούνται στα ποντίκια.
Οι μελέτες στον άνθρωπο
Ότι η διαλειμματική νηστεία μπορεί να βοηθήσει στην αναστροφή του διαβήτη τύπου 2 στον άνθρωπο φάνηκε το 2018 σε μια μικρή μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό BMJ Case Reports από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Οντάριο, με επικεφαλής τον νεφρολόγο Τζέισον Φανγκ. Τρεις διαβητικοί άνδρες, ηλικίας από 40 έως 67 ετών, που λάμβαναν φάρμακα και καθημερινές δόσεις ινσουλίνης, ακολούθησαν διαλειμματική νηστεία για 10 μήνες. Εκτός από διαβήτη τύπου 2, είχαν υψηλή αρτηριακή πίεση και υψηλή χοληστερόλη. Οι δύο από αυτούς ακολούθησαν εναλλασσόμενες ημέρες νηστείας για πλήρη 24ωρα, ενώ ο τρίτος νήστευε για τρεις ημέρες την εβδομάδα. Τις ημέρες της νηστείας επιτρεπόταν να πίνουν ποτά με χαμηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες, όπως τσάι, καφέ, νερό ή ζωμό, και να τρώνε ένα βραδινό γεύμα με λίγες θερμίδες.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Και οι τρεις άνδρες σταμάτησαν να λαμβάνουν ινσουλίνη μέσα σε ένα μήνα από την έναρξη του προγράμματος διατροφής ενώ ο ένας χρειάστηκε μόνο πέντε ημέρες. Οι δύο δεν χρειάζονταν κανένα από τα αντιδιαβητικά φάρμακά τους, ενώ ο τρίτος διέκοψε τρία από τα τέσσερα φάρμακα που έπαιρνε. Όλοι έχασαν κιλά, από το 10% έως το 18% του βάρους τους ενώ κατάφεραν να τηρήσουν το πρόγραμμα χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Επρόκειτο για πρωτοφανές αποτέλεσμα, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Μια πιο πρόσφατη μελέτη για την αποτελεσματικότητα της διαλειμματικής νηστείας δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2022, στο περιοδικό Clinical Endocrinology & Metabolism από Κινέζους ερευνητές περιλαμβάνοντας 36 άτομα που είχαν διαβήτη τύπου 2 από 1 έως 11 χρόνια. Τα αποτελέσματα συγκρίθηκαν με αυτά 36 ατόμων που δεν ακολούθησαν το πρόγραμμα. Τα άτομα στην ομάδα της διαλειμματικής νηστείας έτρωγαν κανονικά για 10 ημέρες και τις επόμενες πέντε μέρες κατανάλωναν 840 θερμίδες την ημέρα. Με την ολοκλήρωση της τρίμηνης παρέμβασης συν μιας επιπλέον τρίμηνης παρακολούθησης, το 47,2% (οι 17 από τους 36) στην ομάδα της διαλειμματικής νηστείας πέτυχε ύφεση του διαβήτη. Η μέση μείωση του σωματικού βάρους ήταν 6 κιλά. Ύστερα από 12 μήνες παρακολούθησης, το 44,4% (οι 16 από τους 36) στην ομάδα της διαλειμματικής νηστείας ήταν σε ύφεση, με επίπεδο γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης A1c 6,33%. Το 65% όσων πέτυχαν ύφεση ήταν διαβητικοί από 6 έως 11 χρόνια. Αυτή η μελέτη ενισχύει το μήνυμα ότι ο διαβήτης τύπου 2 είναι μια αναστρέψιμη κατάσταση και δείχνει ότι η ύφεση είναι δυνατή σε διαβητικούς σχετικά μεγάλης διάρκειας.
Η χρήση της διαλειμματικής νηστείας για την αναστροφή του διαβήτη είναι κάτι καινούργιο. Ωστόσο, είναι πιθανό η ευεργετική επίδραση να οφείλεται κυρίως στην απώλεια βάρους, αν και μπορεί να υπάρχουν μηχανισμοί όπως η πρόκληση αυτοφαγίας και η αναγέννηση των βήτα κυττάρων του παγκρέατος. Η κινεζική μελέτη δεν μπορούσε να δείξει ότι η διαλειμματική νηστεία είναι ανώτερη από τον σταθερό περιορισμό των θερμίδων, διότι δεν συγκρίθηκαν αυτές οι δύο δίαιτες. Προφανώς χρειάζεται άλλος σχεδιασμός για να δείξει αν η διαλειμματική νηστεία έχει πλεονέκτημα στην ύφεση του διαβήτη τύπου 2 πέρα από τη μείωση του βάρους, προσφέροντας μεταβολικές βελτιώσεις.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η διαλειμματική νηστεία μπορεί πράγματι να έχει θετικά μεταβολικά αποτελέσματα, πέρα από την απώλεια βάρους. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι στους άνδρες, τα επίπεδα της αυξητικής ορμόνης μπορεί να αυξηθούν έως και πέντε φορές στο αίμα κατά τη διάρκεια της νηστείας. Οι αυξήσεις αυτές όχι μόνο προάγουν την καύση του λίπους, αλλά διατηρούν επίσης τη μυϊκή μάζα και έχουν επιπρόσθετα οφέλη. Αυξάνεται επίσης η νοραδρεναλίνη που βοηθά στη διάσπαση του σωματικού λίπους. Για αυτόν τον λόγο, η βραχυπρόθεσμη νηστεία επιταχύνει τον μεταβολικό ρυθμό -αν και θα περίμενε κανείς το αντίθετο. Μια ανασκόπηση του 2011 έδειξε ότι η διαλειμματική νηστεία προκάλεσε λιγότερη απώλεια μυών από τον συνεχή περιορισμό των θερμίδων. Ωστόσο, οι γυναίκες δεν βιώνουν πάντα τα ίδια οφέλη από τη νηστεία με τους άνδρες και δεν είναι προς το παρόν σαφές εάν έχουν την ίδια αύξηση στην αυξητική ορμόνη.
Πρέπει να τονιστεί ότι ένας διαβητικός τύπου 2 θα πρέπει να συμβουλευτεί το γιατρό του πριν ξεκινήσει διαλειμματική νηστεία καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος υπογλυκαιμίας. Και θα πρέπει να ελέγχει συχνά το σάκχαρό του. Σε περίπτωση υπογλυκαιμίας θα πρέπει να διακόψει τη νηστεία αμέσως και να αντιμετωπίσει το χαμηλό σάκχαρο με 15 γραμμάρια υδατανθράκων σε μορφή δισκίων γλυκόζης. Είναι επίσης σημαντικό να πίνει επιπλέον υγρά την περίοδο της νηστείας για να μειώσει τον κίνδυνο αφυδάτωσης και υπότασης. Ακόμη, θα πρέπει να διατηρεί μια ισορροπημένη, υγιεινή διατροφή τις ημέρες που δεν νηστεύει, αποφεύγοντας τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα.
