Ο καρκίνος του δέρματος είναι η πιο κοινή μορφή καρκίνου, αντιπροσωπεύοντας το 40-50% όλων των καρκίνων -στις ΗΠΑ περίπου 3,5 εκατομμύρια περιπτώσεις δερματικών καρκίνων διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο. Ο καρκίνος ξεκινά όταν τα φυσιολογικά κύτταρα αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Ο όγκος μπορεί να είναι καλοήθης (απλή υπερπλασία) ή κακοήθης (καρκινικός που μπορεί να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος). Τα καρκινικά κύτταρα δεν πολλαπλασιάζονται μόνο ανεξέλεγκτα και εξαπλώνονται σε άλλα μέρη του σώματος αλλά έχουν πολύ αλλαγμένο DNA. Οι τρεις κύριοι τύποι καρκίνου του δέρματος είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και το μελάνωμα.
Το 65-70% των καρκίνων του δέρματος είναι βασικοκυτταρικά καρκινώματα που εμφανίζονται λόγω μεταλλάξεων στα βασικά κύτταρα της επιδερμίδας και προκαλούνται κυρίως από τη μακροχρόνια έκθεση στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία, σε άτομα που έλαβαν ακτινοθεραπεία ως παιδιά και σε άτομα που έχουν εκτεθεί σε λάμπες μαυρίσματος οι οποίες παράγουν πολύ UVA -τα βασικά κύτταρα της επιδερμίδας είναι μικρά, στρογγυλά κύτταρα που βρίσκονται στο κατώτερο στρώμα της επιδερμίδας. Αυτός ο τύπος καρκίνου του δέρματος συνήθως αναπτύσσεται αργά και έχει σχετικά εύκολη θεραπεία. Εμφανίζεται είτε σαν ένα περλέ λευκό, κηρώδες εξόγκωμα (καρούμπαλο), συχνά με ορατά αιμοφόρα αγγεία, σε αυτιά, λαιμό ή πρόσωπο, είτε ως επίπεδη, φολιδωτή καφέ κηλίδα.
Το 25-30% των καρκίνων του δέρματος είναι ακανθοκυτταρικά καρκινώματα, που προέρχονται από τα πλακώδη κύτταρα της επιδερμίδας -τα πλακώδη κύτταρα είναι μικρά, επίπεδα κύτταρα. Αυτός ο τύπος καρκίνου προκαλείται κυρίως από την υπεριώδη ακτινοβολία που προέρχεται είτε από τον ήλιο είτε από το σολάριουμ, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε δέρμα που έχει καεί, έχει καταστραφεί από χημικές ουσίες ή έχει εκτεθεί σε ακτίνες Χ.
Το μελάνωμα αναπτύσσεται από μεταλλάξεις που συμβαίνουν στα μελανοκύτταρα που παράγουν τη μελανίνη και είναι η πιο επικίνδυνη μορφή καρκίνου του δέρματος. Αν και αντιπροσωπεύει μόνο το 3-4% των καρκίνων του δέρματος προκαλεί περίπου το 50% των θανάτων από καρκίνο του δέρματος. Μπορεί να αναπτυχθεί πολύ γρήγορα εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία και να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Μπορεί να εμφανιστεί ως μια νέα κηλίδα ή σε υπάρχοντες σπίλους (ελιές) που αλλάζουν χρώμα, μέγεθος ή σχήμα, οπουδήποτε στο σώμα και όχι μόνο σε περιοχές που εκτίθενται στον ήλιο. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, περίπου 96.000 περιπτώσεις μελανώματος διαγιγνώσκονται στις ΗΠΑ κάθε χρόνο, οδηγώντας σε σχεδόν 10.000 θανάτους.
Το 60-70% των δερματικών μελανωμάτων προκαλούνται λόγω της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία η οποία απορρυθμίζει τα μελανοκύτταρα. Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, κυρίως στην UVB (280–315 nm) είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος. Η UVB προκαλεί άμεση βλάβη στο DNA με τη μορφή φωτοπροϊόντων -μορίων που παράγονται λόγω της ακτινοβολίας αυτής. Το σώμα διαθέτει έναν μηχανισμό επισκευής των βλαβών του DNA που ονομάζεται επιδιόρθωση εκτομής νουκλεοτιδίων (nucleotide excision repair) ο οποίος όμως μπορεί να απορρυθμιστεί. Πιστεύεται ότι και η UVA (315–400 nm) προκαλεί μελάνωμα. Η UVA είναι πολύ πιο άφθονη από την UVB στο ηλιακό φως, αντιπροσωπεύοντας το 95% της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας. Είναι επίσης η κύρια πηγή φωτός που χρησιμοποιείται στα σολάριουμ και σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει σε δόσεις που είναι 10 φορές μεγαλύτερες από αυτές του ήλιου. Η UVA διεισδύει πιο βαθιά στο χόριο από την UVB, αλλά είναι λιγότερο τοξική για το DNA. Θεωρείται ότι προκαλεί καρκίνο μέσω βλαβών στο DNA που οφείλονται στο οξειδωτικό στρες.
Η UVB προκαλεί μελάνωμα στα ποντίκια και φαίνεται ότι το ίδιο μπορεί να κάνει και η UVA. Πάντως, ενώ η UVB έχει καθιερωμένο ρόλο ως αιτία μελανώματος, η συμβολή της UVA είναι υπό εξερεύνηση. Σε μοντέλα ποντικιών αλμπίνο που εκτέθηκαν σε υπεριώδη ακτινοβολία, η UVB προκάλεσε μελανώματα αλλά η έκθεση σε UVA δεν ήταν επαρκής για να προκαλέσει μελάνωμα. Ωστόσο, η UVA είναι ικανή να προκαλέσει μελάνωμα σε ποντίκια με χρώμα. Επιπλέον, αυξημένος κίνδυνος μελανώματος έχει καταγραφεί σε άλλες περιπτώσεις όπως π.χ. σε θεραπείες με ψωραλένιο και UVA.
Το 2015, μια μελέτη που περιέλαβε 18 χώρες βρήκε ότι σχεδόν 18 στις 100.000 γυναίκες και 28 στους 100.000 άνδρες διαγνώστηκαν με μελάνωμα. Η διαφορά μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν συνηθίσει να φροντίζουν το δέρμα τους από νεαρή ηλικία και είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία. Οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο γιατί εργάζονται πιο συχνά σε υπαίθρια επαγγέλματα, ενώ μια από τις πιο κοινές θέσεις για τον καρκίνο του δέρματος είναι η κορυφή του κεφαλιού, καθώς οι φαλακροί άνδρες συχνά δεν προστατεύονται.
