Το παρακάτω κείμενο βασίστηκε σε άρθρο του Langis Michaud, The Conversation.
Η έκθεση στο επιβλαβές ηλιακό φως έχει αυξηθεί τα τελευταία 25 χρόνια, ειδικά με την κλιματική αλλαγή και τις διακυμάνσεις στο στρώμα του όζοντος.
Οι εκπεμπόμενες ακτίνες του ήλιου μπορούν να γίνουν αντιληπτές ως ορατό φως ή να παραμείνουν αόρατες, όπως είναι οι υπέρυθρες και υπεριώδεις ακτίνες. Οι τελευταίες είναι επιβλαβείς για την υγεία των ματιών. Οι υπεριώδεις ακτίνες διαιρούνται σε τρεις οικογένειες: Α, Β και Γ. Οι ακτίνες UVA, που είναι 315 έως 400 νανόμετρα, είναι γνωστές κυρίως για τις επιβλαβείς επιπτώσεις τους που σχετίζονται με τη φωτογήρανση αλλά έχουν συνδεθεί και με την ανάπτυξη καρκίνων του δέρματος. Επίσης συσσωρεύονται στον φακό του ματιού και προάγουν την ανάπτυξη του καταρράκτη. Οι UVB (280-315 nm) κάνουν ζημιά στο DNA και είναι πιο επιβλαβείς για τις δομές του ανθρώπινου ματιού. Οι υπεριώδεις ακτίνες UVC (0-280 nm) έχουν αμελητέα αποτελέσματα, επειδή εμποδίζονται από τη στιβάδα του όζοντος. Οι υπέρυθρες ακτίνες, από την άλλη πλευρά, αποτελούν κίνδυνο για τον αμφιβληστροειδή.
Επιβλαβής αντανάκλαση
Η βλάβη στους ιστούς του σώματος είναι ανάλογη με το χρόνο που περνάμε στον ήλιο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Τα παιδιά είναι αυτά που περνούν περισσότερο χρόνο σε εξωτερικούς χώρους και επομένως η αθροιστική δόση έκθεσης στον ήλιο είναι μέγιστη μεταξύ γέννησης και ηλικίας 16 ετών. Θα νόμιζε κανείς ότι η μέγιστη ζημιά εμφανίζεται το μεσημέρι, όταν ο ήλιος βρίσκεται στο ζενίθ του. Αλλά η ηλιακή ζημιά στα μάτια, συμβαίνει στην πραγματικότητα περισσότερο το πρωί και το απόγευμα, όταν ο ήλιος βρίσκεται υπό γωνία 30 έως 40 μοιρών ως προς τον ορίζοντα.
Η αντανάκλαση μπορεί επίσης να αυξήσει σημαντικά την επιβλαβή ακτινοβολία. Μια επιφάνεια νερού όπως μια λίμνη ή ένα ποτάμι, η άμμος, κάτι λευκό όπως το χιόνι ή ένα μέταλλο είναι όλα “καθρέφτες” που αυξάνουν και συγκεντρώνουν τις ηλιακές ακτίνες. Η χιονοτύφλωση, η οποία εμφανίζεται όταν το μάτι εκτίθεται σε ακτινοβολία σε μια χιονισμένη ή παγωμένη επιφάνεια για πολύ καιρό, είναι ένα παράδειγμα.
Οι παραμορφώσεις του βολβικού επιπεφυκότα -του λευκού του ματιού- είναι πιθανές λόγω της ηλιακής ακτινοβολίες. Μπορούν να προκληθούν μυρμηγκιές ή πτερύγιο. Οι μυρμηγκιές είναι καλοήθεις ως μικρά εξογκώματα αλλά μερικές φορές, όταν βρίσκονται στα αγγεία, κάνουν τα μάτια κόκκινα. Το πτερύγιο είναι πιο επιζήμιο. Είναι μια μεμβράνη που εισβάλλει και τραβάει τον κερατοειδή, γεγονός που μπορεί να μειώσει την όραση. Σε προχωρημένες περιπτώσεις, αυτό απαιτεί χειρουργική επέμβαση.
Ο ήλιος εκπέμπει επιβλαβείς ακτίνες 365 ημέρες το χρόνο, ανεξάρτητα από το αν είναι συννεφιασμένος ή βροχερός. Η ζημιά είναι ανάλογη με το μέγεθος της έκθεσης και τα παιδιά πρέπει οπωσδήποτε να προστατεύονται. Εάν είναι πολύ εκτεθειμένα θα είναι μεταξύ εκείνων που θα αναπτύξουν καταρράκτη σε μικρότερη ηλικία αργότερα, μεταξύ 55 και 65 ετών.
Εάν οι υπεριώδεις ακτίνες φτάσουν στον αμφιβληστροειδή, θα δημιουργήσουν μια βλάβη που μπορεί να συμβάλει στην εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Αν κοιτάξετε τον ήλιο κατάματα, χωρίς προστασία, τα αποτελέσματα είναι γνωστά, οι υπέρυθρες ακτίνες μπορούν να κάψουν τον αμφιβληστροειδή, συχνά ανεπανόρθωτα. Οι συννεφιασμένες, υγρές μέρες ενέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο. Τα σύννεφα δεν εμποδίζουν όλες τις επιβλαβείς ακτίνες και τα σωματίδια του νερού λειτουργούν επίσης ως καθρέφτης. Ως αποτέλεσμα, η ακτινοβολία και ο κίνδυνος θάμβωσης αυξάνεται.
Η λάμψη είναι η ένταση του φωτός που αντιλαμβάνεται το μάτι και η ανοχή στη φωτεινότητα ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Εξαρτάται από την ποσότητα των χρωστικών του αμφιβληστροειδούς που έχουμε κληρονομήσει. Τα άτομα με σκούρα μάτια και δέρμα έχουν περισσότερες χρωστικές από τα άτομα με ξανθά μαλλιά και μπλε μάτια.
Πώς προστατεύουμε τον εαυτό μας; Υπάρχουν τρόποι. Το να φοράτε καπέλο βοηθά στον περιορισμό της έκθεσης. Επειδή αυτό δεν είναι εντελώς αποτελεσματικό, είναι απαραίτητο να χρησιμοποιείτε γυαλιά ηλίου. Η μέγιστη προστασία είναι το κλειδί και η ετικέτα 100% UV ή UV 400 είναι το πρότυπο για τα γυαλιά ηλίου -αποφύγετε το UV 100 (χωρίς το ποσοστό στο τέλος). Είναι σημαντικό να ξέρετε ότι τα φίλτρα UV είναι αόρατα και η ποιότητα της προστασίας δεν έχει σχέση με το χρώμα των γυαλιών. Ο σκελετός καλό είναι να είναι κυρτός και να μην αφήνει πολύ χώρο στο πλάι του ματιού. Με άλλα λόγια, το γυαλί προστατεύει από την άμεση ακτινοβολία, αλλά όχι από τις ακτίνες που φτάνουν από το πλάι στο μάτι. Αν αυτό συμβαίνει, η ζημιά μπορεί να είναι μεγαλύτερη γιατί η κόρη του ματιού είναι ήδη διεσταλμένη κάτω από αντηλιακό γυαλί που μειώνει τη φωτεινότητα, άρα περισσότερες βλαβερές ακτίνες μπορεί να εισέρχονται στα μάτια.
Το χρώμα επιλέγεται ανάλογα με τις οπτικές προτιμήσεις σας. Το γκρι ή το πράσινο είναι κοινά και ουδέτερα όσον αφορά την αντίληψη των χρωμάτων. Το καφέ και το πορτοκαλί είναι ιδανικά για οδήγηση. Μπορούν επίσης να προστεθούν επιλογές, όπως η πόλωση, η οποία μπορεί να μειώσει την αντανάκλαση κατά τουλάχιστον 50%, κάτι που είναι πολύ καλό για όσους εργάζονται σε νερό, χιόνι ή ανακλαστικές επιφάνειες. Η ποιότητα του φακού δεν είναι πάντα ανάλογη με την τιμή που καταβάλλεται. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, ένα καλής ποιότητας, ανθεκτικό στο σπάσιμο πλαίσιο, το οποίο είναι ιδιαίτερα καλό για τα παιδιά και με επαρκείς οφθαλμικούς φακούς δεν είναι φθηνό.
Εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν προστατευτικοί φακοί επαφής, θα πρέπει να συμβουλευτείτε οπτικούς και οπτομέτρες. Ο συνδυασμός φακών επαφής και γυαλιών ηλίου είναι βέλτιστος και ιδανικός. Ο φακός επαφής καλύπτει ολόκληρο τον κερατοειδή και την κόρη, καθώς και μέρος του λευκού του ματιού, εμποδίζοντας τις ακτίνες του ηλίου. Εκτός από το να κόβει τον ήλιο που φτάνει απευθείας στα μάτια, ο φακός προστατεύει και από τα πλαϊνά. Τα γυαλιά ηλίου παρέχουν επίσης προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία, μειώνουν την αντανάκλαση και η επιλογή απόχρωσης εξασφαλίζει επαρκή άνεση.
Πρέπει επίσης να ξέρετε ότι δεν είναι όλα τα γυαλιά ηλίου φτιαγμένα σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Κι αυτό διότι ο έλεγχος της ποιότητας των γυαλιών ηλίου δεν είναι υποχρεωτικός -η βιομηχανία γυαλιών ηλίου είναι αυτοελεγχόμενη. Σε μια μελέτη του 2010 αξιολογήθηκε η απόδοσή σε ένα δείγμα 646 γυαλιών ηλίου με σήμα καταλληλότητας CE. Από τις μετρήσεις προέκυψε ότι το 17,3% των γυαλιών δεν πληρούσε στην πραγματικότητα τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Τα γυαλιά ηλίου πρέπει να αλλάζουν κάθε περίπου δύο χρόνια, εφόσον φοριούνται για δύο-τρεις ώρες την ημέρα διότι προστατευτική τους δράση μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Οι ακτίνες του ηλίου επιδρούν σταδιακά στα φίλτρα των γυαλιών και όσο πιο κατακόρυφα πέφτουν τόσο ταχύτερη είναι η κόπωση των γυαλιών.
