Εμπειρογνώμονες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσαν επίσημα ότι η COVID δεν αποτελεί πλέον έκτακτη ανάγκη για τη δημόσια υγεία διεθνούς ενδιαφέροντος. Αυτό συμπίπτει με τη νέα στρατηγική του ΠΟΥ για μετάβαση από την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης στη μακροπρόθεσμη διαρκή διαχείριση της νόσου.
Αυτό όμως μάλλον δεν θα αλλάξει πολύ τα πρακτικά πράγματα. Η COVID θα εξακολουθεί να έχει καθεστώς πανδημίας και οι χώρες θα συνεχίσουν να έχουν τη δική τους ευθύνη ως προς το εάν θα αντιμετωπίζουν την COVID ως έκτακτη ανάγκη εντός του εδάφους τους (ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, έχουν ήδη κηρύξει το τέλος της εθνικής έκτακτης ανάγκης).
Για την παγκόσμια κοινότητα κλείνει η περίοδος αντιμετώπισης της έκτακτης ανάγκης που ξεκίνησε στις 30 Ιανουαρίου 2020, αλλά για μια μεγάλη μερίδα του ευρύτερου κοινού, μπορεί κάλλιστα να περάσει απαρατήρητη. Σχεδόν επτά εκατομμύρια ζωές χάθηκαν λόγω της COVID από το 2020, και για κάποιους, ειδικά για εκείνους που είναι κλινικά ευάλωτοι, η έκτακτη ανάγκη δεν έχει ακόμη τελειώσει, και μπορεί να μην τελειώσει ποτέ. Από την άλλη μεριά, ένα μέρος των ανθρώπων αντιμετωπίζουν την πανδημία σαν «μακρινή ανάμνηση».
Στις πρώτες μέρες της πανδημίας, πολλοί επιστήμονες αναρωτήθηκαν ποιες από τις πανδημικές συνήθειες ήρθαν για να μείνουν. Θα γίνονταν, για παράδειγμα, οι μάσκες προσώπου μια κανονικότητα; Αποδείχθηκε ότι για τους περισσότερους ανθρώπους, η πανδημία δεν άλλαξε μόνιμα τη συμπεριφορά και τις συνήθειες και δεν δημιούργησε μια νέα κανονικότητα. Κοιτάζοντας ξανά στο Ηνωμένο Βασίλειο, η χρήση μάσκας προσώπου μειώνεται σταθερά. Η κοινωνική απόσταση έχει εκλείψει εδώ και καιρό, εκτός από ένα σχετικά μικρό ποσοστό του κοινού, ιδιαίτερα εκείνων που είναι πιο ευάλωτοι στις λοιμώξεις. Η πανδημία έδειξε επίσης πόσο σημαντικές μπορεί να είναι οι κοινωνικές συνδέσεις.
Εν τω μεταξύ, οι μεταλλάξεις συνεχίζονται. Μια νέα παραλλαγή, η XBB.1.16 με το παρατσούκλι «Αρκτούρος», έχει εντοπιστεί σε τουλάχιστον 34 χώρες. Αυτή είναι μια υποπαραλλαγή της Όμικρον και εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ινδία τον Ιανουάριο του 2023. Ο Αρκτούρος αυξάνεται σταθερά στις ΗΠΑ τις τελευταίες εβδομάδες, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 10% των νέων επιβεβαιωμένων κρουσμάτων COVID από τα τέλη Απριλίου. Αλλά η παραλλαγή ήταν η κυρίαρχη στην Ινδία, όπου έχει οδηγήσει σε τεράστια αύξηση των κρουσμάτων. Η Ινδία κατέγραφε πάνω από 10.000 κρούσματα COVID κάθε μέρα, με τον Αρκτούρο να αποτελεί περίπου τα δύο τρίτα όλων των περιπτώσεων. Ευτυχώς αυτό το κύμα φαίνεται τώρα να είναι σε πτωτική τάση.
Τί γνωρίζουμε για τον Αρκτούρο;
Ο Αρκτούρος έχει ταξινομηθεί ως παραλλαγή ενδιαφέροντος από τον ΠOY. Τι γνωρίζουμε λοιπόν για αυτήν την παραλλαγή και πρέπει να ανησυχούμε;
Το στέλεχος XBB.1.16 είναι απόγονος του XBB, ενός ανασυνδυασμένου στελέχους Όμικρον, που σημαίνει ότι περιέχει γενετικό υλικό από δύο διαφορετικές παραλλαγές. Συγκεκριμένα, το XBB είναι ένα μείγμα δύο στελεχών που κατάγονται από το BA.2, του BA.2.10.1 και του BA.2.75. Το XBB έχει δείξει αυξημένη μεταδοτικότητα σε σχέση με προηγούμενες παραλλαγές, πιθανώς επειδή φαίνεται να είναι καλύτερο στην αποφυγή της υπάρχουσας ανοσίας από τον εμβολιασμό και τις προηγούμενες λοιμώξεις.
Ο Αρκτούρος σχετίζεται πολύ στενά με το XBB.1.5, γνωστό και ως Κράκεν. Σε σύγκριση με το μητρικό του στέλεχος XBB, ο Αρκτούρος έχει τρεις επιπλέον μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη-ακίδα: E180V, F486P και K478R. Αυτή είναι μια πρωτεΐνη στην επιφάνεια του SARS-CoV-2 (του ιού που προκαλεί την νόσο) που του επιτρέπει να δεσμεύεται και να μολύνει τα κύτταρά μας. Ο Αρκτούρος θεωρείται ότι είναι η πιο μεταδοτική υποπαραλλαγή μέχρι τώρα, και αυτές οι πρόσθετες μεταλλάξεις μπορεί να εξηγήσουν το γιατί.
Τα τυπικά συμπτώματα της νόσου COVID περιλαμβάνουν πυρετό, βήχα, καταρροή και απώλεια της αίσθησης της γεύσης ή της όσφρησης, αλλά οι γιατροί στην Ινδία έχουν αναφέρει συμπτώματα επιπεφυκίτιδας σε παιδιά που έχουν μολυνθεί από τον Αρκτούρο, κάτι που γενικά δεν έχει παρατηρηθεί σε προηγούμενα κύματα της COVID.
Τα εμβόλια κατά της COVID στοχεύουν στην πρωτεΐνη-ακίδα του SARS-CoV-2. Ως εκ τούτου, οι μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη-ακίδα μπορεί να επηρεάσουν το πόσο καλά λειτουργούν τα εμβόλια. Δεν υπάρχουν ακόμη δεδομένα για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου κατά του Αρκτούρου. Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι μεταξύ των ατόμων που είχαν εμβολιαστεί ή είχαν μολυνθεί στο παρελθόν, οι αποκρίσεις αντισωμάτων που δημιουργήθηκαν έναντι των στενά συγγενών στελεχών XBB και XBB.1 ήταν σημαντικά χαμηλότερες από ό,τι έναντι άλλων παραλλαγών. Άρα, οι υποπαραλλαγές XBB θα μπορούσαν να είναι απειλητικές.
Αν και η Όμικρον εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 2021, συνεχίζει να εξελίσσεται με αποτέλεσμα να εμφανίζονται νέες παραλλαγές. Ο Αρκτούρος είναι μια από τις περίπου 600 παραλλαγές που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα. Οι νέες παραλλαγές επικρατούν γιατί αποφεύγουν τις υπάρχουσες άμυνες. Τα στελέχη με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα –δηλαδή μεγαλύτερη μεταδοτικότητα και ικανότητα διαφυγής από την ανοσολογική μας απόκριση– κυριαρχούν. Έτσι ο Αρκτούρος θα μπορούσε να τροφοδοτήσει μια αύξηση των κρουσμάτων. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι είναι πιο επικίνδυνη αυτή η παραλλαγή. Επιπλέον, υπάρχει καλή προστασία τώρα από τα εμβόλια και τη φυσική μόλυνση. Τούτου λεχθέντος, η συνεχής εξέλιξη του SARS-CoV-2 και η εμφάνιση νέων στελεχών του είναι μια υπενθύμιση ότι ο ιός είναι ακόμα μαζί μας.
