Όταν διαπιστώθηκε ότι το Ozempic, ένα φάρμακο για τη διαχείριση του διαβήτη τύπου 2, με την ενεργό ουσία σεμαγλουτίδη, είχε την “παρενέργεια” να προκαλεί απώλεια βάρους, σχεδιάστηκε ένα νέο φάρμακο, ειδικά για την απώλεια βάρους, το Wegovy. Τα Ozempic και Wegovy έχουν γίνει πρωτοσέλιδα λόγω της μεγάλης ζήτησής τους παγκοσμίως με την φαρμακευτική εταιρεία που τα παράγει, τη Novo Nordisk, να έχει “ξεπουλήσει”.
Ενώ η σεμαγλουτίδη έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί σε σημαντική απώλεια βάρους σε άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε γι’ αυτά τα νέα φάρμακα. Για την ώρα υπάρχουν καλά νέα. Αν και η σεμαγλουτίδη έχει τις παρενέργειές της, φαίνεται να έχει, συνολικά, μια θετική επίδραση στην υγεία μειώνοντας τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις και καρκίνους.
Αίσθημα πληρότητας
Το Wegovy και το Ozempic είναι εμπορικές ονομασίες της δραστικής ουσίας σεμαγλουτίδης, ένα μόριο που μιμείται την ορμόνη GLP-1 (προσομοιάζον με τη γλυκαγόνη πεπτίδιο-1). Αυτή η ορμόνη απελευθερώνονται από το έντερο όταν τρώμε και διεγείρει την απελευθέρωση της ινσουλίνης που ρυθμίζει το σάκχαρο του αίματος. Αλλά εκτός από αυτό, δρα επίσης στον εγκέφαλο απενεργοποιώντας τα σήματα της πείνας.
Τα επίπεδα της GLP-1 ίσως είναι κάπως χαμηλότερα στα άτομα με παχυσαρκία μετά τα γεύματα. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε σε μειωμένη παραγωγή της GLP-1 είτε σε αυξημένη αποδόμησή της. Μπορεί επίσης οι υποδοχείς που ανιχνεύουν την ορμόνη να είναι λιγότερο ευαίσθητοι ή να υπάρχουν λιγότεροι τέτοιοι υποδοχείς σε ορισμένους ανθρώπους λόγω γονιδιακών παραλλαγών. Όπως και να έχει, η GLP-1 φαίνεται να είναι μέρος του συστήματος του εγκεφάλου που ορίζει το σωματικό βάρους.
Ο εγκέφαλος έχει την τάση να τοποθετεί το βάρος του σώματος σε ένα “προκαθορισμένο” ή “προεπιλεγμένο” σημείο. Σε ορισμένους ανθρώπους αυτό το σημείο είναι υψηλό, σε άλλους κανονικό και σε άλλους χαμηλό. Όταν ένα άτομο χάσει σκόπιμα βάρος μέσω δίαιτας, ο εγκέφαλός του αντιδρά σ’ αυτό. Ενεργοποιείται για να επαναφέρει το βάρος στο προκαθορισμένο σημείο αυξάνοντας το αίσθημα της πείνας και μειώνοντας το βασικό μεταβολισμό -τις θερμίδες που καίει το σώμα απλώς για να υπάρχει.
Η σεμαγλουτίδη φαίνεται πως με κάποιο τρόπο παρεμβαίνει σε αυτές τις προσπάθειες του εγκεφάλου, τουλάχιστον στους περισσότερους ανθρώπους. Παρότι χάνετε βάρος, η σεμαγλουτίδη παρέχει ένα αίσθημα πληρότητας δρώντας στο κέντρο όρεξης του εγκεφάλου. Επίσης, επιβραδύνει την κένωση του στομάχου κάτι που βοηθάει στο αίσθημα της πληρότητας. Τελικά, το 65-85% των ανθρώπων που λαμβάνουν το φάρμακο χάνουν σημαντικό βάρος όταν αποφασίσουν να το πάρουν, κάνοντας συγχρόνως δίαιτα.
Όσο λαμβάνεται το φάρμακο
Σε μια μελέτη όπου 1.212 παχύσαρκα άτομα λάμβαναν μια εβδομαδιαία ένεση σεμαγλουτίδης των 2,4 mg, και συγχρόνως ακολουθούσαν δίαιτα χαμηλών θερμίδων και καθημερινή άσκηση, το 86% έχασε πάνω από 5% του βάρους μετά από 68 εβδομάδες και το 32% έχασε πάνω από 20%1. Για τη σύγκριση, σε μια άλλη ομάδα 557 παχύσαρκων ατόμων που επίσης έκανε δίαιτα και άσκηση, αλλά λάμβανε ένα εικονικό φάρμακο, μόνο το 32% έχασε πάνω από 5% του βάρους και μόνο το 2% έχασε πάνω από 20%. Όλοι οι συμμετέχοντες λάμβαναν προσωπικές συμβουλευτικές με συνεδρίες κάθε τέσσερις εβδομάδες, καταναλώνοντας 500 λιγότερες θερμίδες την ημέρα και ασκούνταν για 150 λεπτά την εβδομάδα.
Στα άτομα που λάμβαναν τη σεμαγλουτίδη, παρατηρήθηκαν επίσης μειώσεις της αρτηριακής πίεσης, του σακχάρου στο αίμα και της χοληστερόλης. Άλλα φάρμακα στο παρελθόν μείωναν επίσης το βάρος, αλλά αύξαναν τον κίνδυνο θανάτου από καρδιακή προσβολή. Η σεμαγλουτίδη έχει, βεβαίως, ορισμένες παρενέργειες, για παράδειγμα, το 20-45% ανέφερε ναυτία, έμετο, διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Αυτά τα συμπτώματα ήταν συνήθως προσωρινά, αλλά έκαναν το 7% των συμμετεχόντων να εγκαταλείψει τη μελέτη. Η πιο ανησυχητική παρενέργεια ήταν ότι σχεδόν το 2% ανέπτυξε πέτρες στη χολή -τρεις φορές συχνότερα από ό,τι στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου- ενώ ένας μικρός αριθμός ανέπτυξε φλεγμονή του παγκρέατος. Έχει τεθεί το ερώτημα αν η σεμαγλουτίδη αυξάνει τον κίνδυνο παγκρεατίτιδας και καρκίνου του θυρεοειδούς και του παγκρέατος. Μέχρι στιγμής η έρευνα είναι καθησυχαστική, αλλά όταν οι παρενέργειες είναι σπάνιες, γίνονται γνωστές μόνο αφού περάσουν χρόνια.
Η μελέτη αυτή, όπως και άλλες, έγινε σε συνδυασμό με την υγιεινή δίαιτα και άσκηση, επομένως, δεν ξέρουμε τί πραγματικά συμβαίνει εάν πάρει κάποιος απλώς το φάρμακο. Ξέρουμε όμως τί συμβαίνει όταν κάποιος σταματήσει να παίρνει το φάρμακο. Μετά από δύο χρόνια, οι συμμετέχοντες που εξακολουθούσαν να λαμβάνουν σεμαγλουτίδη διατηρούσαν το χαμένο βάρος τους. Αλλά η παρακολούθηση 232 συμμετεχόντων που διέκοψαν το φάρμακο έδειξε ότι είχαν ανακτήσει το μεγαλύτερο μέρος του χαμένου βάρους μέσα σε ένα χρόνο από τη διακοπή του φαρμάκου. Επίσης, οι μειώσεις της αρτηριακής πίεσης, του σακχάρου του αίματος και της χοληστερόλης, επέστρεψαν στα προ δοκιμής επίπεδα. Συνεπώς, η απώλεια βάρους υπάρχει μόνο όσο λαμβάνεται η σεμαγλουτίδη.
Καθώς η σεμαγλουτίδη πρέπει να λαμβάνεται συνεχώς, τίθεται το ερώτημα για τις μακροπρόθεσμες παρενέργειες που μπορεί να υπάρχουν. Προς το παρόν υπάρχουν θετικά νέα, τόσο για την καρδιά όσο και τον καρκίνο. Τα άτομα με παχυσαρκία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο, εν μέρει, λόγω του ότι τα αντικαρκινικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, οι λεγόμενοι Φυσικοί Φονιάδες (Natural Killers), αχρηστεύονται σε κάποιο βαθμό. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η θεραπεία με GLP-1 εκκινεί τους Φυσικούς Φονιάδες και μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου2. Μια άλλη πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η σεμαγλουτίδη μειώνει τα καρδιακά συμβάντα στους διαβητικούς που δεν είχαν καρδιακή νόσο -προηγούμενες δοκιμές είχαν δείξει καρδιαγγειακά οφέλη σε διαβητικούς με καρδιακή νόσο3.
Πώς θα εξαλειφθούν οι παρενέργειες;
Η σεμαγλουτίδη είναι μάλλον η αρχή σ’ αυτό το ερευνητικό ταξίδι της απώλειας βάρους. Κυκλοφορούν και άλλα φαρμακευτικά μόρια που μιμούνται την GLP-1, που ίσως προκαλούν ακόμη μεγαλύτερη απώλεια βάρους. Το μέλλον αυτής της θεραπείας φαίνεται λαμπρό, αλλά οι αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής θα πρέπει να αποτελούν το βασικό συστατικό κάθε προσπάθειας απώλειας βάρους. Οι διάφορες ερευνητικές ομάδες προσπαθούν τώρα να βρουν με ποιο τρόπο αυτού του είδους τα φάρμακα δεν θα προκαλούν τις παρενέργειες της ναυτίας και του εμετού.
Είναι γνωστό ότι η απώλεια βάρους επιφέρει ναυτία και εμετό. Αυτό συμβαίνει επειδή αυτά τα συμπτώματα ελέγχονται από την ίδια περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει την όρεξη. Σύμφωνα με ορισμένα στοιχεία, μετά από ένα έτος, έως το 80% των ανθρώπων που ξεκινούν θεραπεία με φάρμακα που μιμούνται την GLP-1 σταματούν να τα παίρνουν λόγω των συμπτωμάτων. Έτσι οι ερευνητές θέλουν να βρουν θεραπείες που δεν έχουν αυτές τις παρενέργειες και ίσως ο τρόπος είναι να αλληλεπιδρούν με πάνω από έναν τύπους υποδοχέων των ορμονών του εντέρου που συνδέονται με την πείνα.
Για παράδειγμα, μια ομάδα ερευνητών δημιούργησε ένα πεπτίδιο που ενεργεί σε δύο υποδοχείς, τόσο της GLP-1 όσο και της ΥΥ, μιας άλλης ορμόνη που καταστέλλει την όρεξη. Αυτό νέο πεπτίδιο που ονομάζεται GEP44, δοκιμάστηκε σε παχύσαρκους αρουραίους και μείωσε έως 80% την κατανάλωση της τροφής τους. Σε 16 ημέρες τα τρωκτικά έχασαν το 12% του βάρους τους. Οι δοκιμές για το GEP44 σε αρουραίους και μύες (ένα θηλαστικό που μπορεί να κάνει εμετό) δεν διαπίστωσαν σημάδια ναυτίας ή εμετού και οι ερευνητές είπαν ότι αυτό μάλλον συμβαίνει επειδή η ενεργοποίηση πολλαπλών υποδοχέων ακυρώνει την ενδοκυτταρική οδό σηματοδότησης που οδηγεί σε ναυτία και εμετό4. Είναι ενδιαφέρον ότι η απώλεια βάρους που προκάλεσε το GEP44 φάνηκε να οφείλεται όχι μόνο στη μειωμένη κατανάλωση τροφής αλλά και στην υψηλότερη ενεργειακή δαπάνη, δηλαδή στην αύξηση του βασικού μεταβολισμού των τρωκτικών.
Η διατροφή
Ένα ερώτημα είναι αν πράγματι χρειαζόμαστε αυτά τα φάρμακα. Μήπως υπάρχουν ορισμένες τροφές που μιμούνται την ορμόνη GLP-1 και έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως “φάρμακα” αδυνατίσματος; Η σεμαγλουτίδη λειτουργεί μιμούμενη την GLP-1 η οποία παράγεται λόγω της κατανάλωσης τροφής. Υπάρχουν συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά που πυροδοτούν την έκκριση της GLP-1; Αυτό που ξέρουμε για την ώρα είναι ότι μονοσακχαρίτες, πεπτίδια και αμινοξέα καθώς και τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας (προέρχονται όχι μόνο από λίπη που τρώμε αλλά και από ορισμένα βακτήρια του εντέρου) αυξάνουν την GLP-1.
Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι επιλέγοντας τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε αυτά τα θρεπτικά συστατικά, τα επίπεδα της GLP-1 μπορούν να αυξηθούν. Αυτό σημαίνει ότι μια διατροφή με καλά λιπαρά, όπως αβοκάντο, ξηροί καρποί, πρωτεΐνες όπως τα αυγά, καθώς και ζυμώσιμες φυτικές ίνες, όπως τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής αλέσεως που κάνουν βακτήρια του εντέρου να παράγουν λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας, μπορεί να πυροδοτούν την έκκριση της GLP-1. Αυτή η διατροφή μπορεί να επίσης να αποτελεί μέρος της διαχείρισης του διαβήτη τύπου 2.
Πηγές:
- Wilding JPH, Batterham RL, Calanna S, et al; STEP 1 Study Group. Once-weekly semaglutide in adults with overweight or obesity. N Engl J Med. 2021;384(11):989-1002. doi:10.1056/NEJMoa2032183.
- De Barra C, Khalil M, Mat A, et al. Glucagon‐like peptide‐1 therapy in people with obesity restores natural killer cell metabolism and effector function. Obesity. 2023:oby.23772. doi: 10.1002/oby.23772.
- Tadarro L Richardson Jr, Alese E Halvorson, el al. Primary Occurrence of Cardiovascular Events After Adding Sodium-Glucose Cotransporter-2 Inhibitors or Glucagon-like Peptide-1 Receptor Agonists Compared With Dipeptidyl Peptidase-4 Inhibitors: A Cohort Study in Veterans With Diabetes. Ann Intern Med. 2023 May 9. doi: 10.7326/M22-2751.
- A&S Chemistry Professor Presents New Research on Anti-Obesity Drug. https://thecollege.syr.edu/.
.
