To δέρμα μας είναι ένα οικοδόμημα με τρεις ορόφους. Ο τρίτος όροφος ονομάζεται επιδερμίδα, ο δεύτερος δερμίδα ή χόριο και ο πρώτος υποδερμίδα που περιλαμβάνει και το στρώμα λίπους κάτω από το δέρμα, τον υποδόριο ιστό.
Η επιδερμίδα χωρίζεται σε τέσσερα στρώματα ή στιβάδες και αρχίζοντας από τα πάνω προς τα κάτω υπάρχει η κεράτινη, η κοκκιώδης, η ακανθωτή και η βασική στιβάδα. Είναι σαν μια γυάλινη κατασκευή, αδιαφανής όμως, την οποία μπορούν να διαπερνούν οι ακτίνες του ηλίου, ανάλογα με το μήκος κύματος που έχουν. Κάποιες ακτίνες φτάνουν μέχρι το μέσον της επιδερμίδας και άλλες τη διαπερνούν ολόκληρη φτάνοντας στο χόριο. Για παράδειγμα η υπεριώδης ακτινοβολία Α φτάνει στο χόριο και ένα μέρος του ορατού φωτός φτάνει στον υποδόριο ιστό -από την άλλη μεριά η υπεριώδης ακτινοβολία Β σταματά σε κάποιο σημείο της επιδερμίδας.
Συνολικά, η επιδερμίδα έχει πάχος από ένα εικοστό έως ένα δέκατο του χιλιοστού και διαθέτει σημαντικές προστατευτικές ιδιότητες, η σημαντικότερη εκ των οποίων είναι να προστατεύει από τους εξωτερικούς εισβολείς. Η πιο πάνω στιβάδα της επιδερμίδας, η κεράτινη στιβάδα, είναι τα “κεραμίδια” του οικοδομήματος. Είναι αρκετά ανθεκτική γιατί αποτελείται από νεκρά κύτταρα γεμάτα με μια σκληρή πρωτεΐνη η οποία ονομάζεται κερατίνη -αυτή η πρωτεΐνη υπάρχει επίσης στις τρίχες των μαλλιών και στα νύχια μας. Η κεράτινη στιβάδα ονομάζεται πολλές φορές “φράγμα του δέρματος” και κάτω από το μικροσκόπιο μοιάζει σαν τοίχος από μικρά τούβλα.
Τα κύτταρα της επιδερμίδας δημιουργούνται στην πιο κάτω στιβάδα της, τη βασική στιβάδα και καθώς περνούν οι μέρες αρχίζουν να μεταμορφώνονται κινούμενα προς τα πάνω. Σε περίπου τέσσερις εβδομάδες θα έχουν φτάσει να αποτελούν την κεράτινη στιβάδα, δηλαδή θα νεκρωθούν και θα χαθούν από το δέρμα μας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό το “ταξίδι” επιταχύνεται, για παράδειγμα, αν έχετε έκζεμα ή ψωρίαση, ο χρόνος που κάνουν τα κύτταρα αυτά να χαθούν μπορεί να είναι μόνο πέντε ημέρες. Σ’ αυτές τις παθολογικές καταστάσεις, παράγονται αρκετά νεκρά κύτταρα που μαζεύονται και φαίνονται με το μάτι. Στην περίπτωση του εκζέματος, υπάρχει το ξηρό και το λιπαρό -στο λιπαρό εκκρίνεται πολύ σμήγμα. Εάν παράγεται πολύ σμήγμα από τους σμηγματογόνους αδένες, καθώς βγαίνει από τους πόρους ορισμένες ζυμομύκητες που υπάρχουν εκεί το τρώνε και εκκρίνουν ουσίες που ερεθίζουν την επιδερμίδα. Έτσι το λιπαρό έκζεμα εμφανίζεται εκεί που οι σμηγματογόνοι αδένες είναι μεγαλύτεροι, στο κεφάλι, τα αυτιά και τη ζώνη Τ (μέτωπο, φρύδια, μύτη).
Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια επιδερμίδα. Μια βασική διαφορά είναι η ποσότητα του σμήγματος που παράγεται. Μια άλλη διαφορά είναι ότι οι επιδερμίδες μπορεί να έχουν διαφορετικό pH, έναν δείκτη οξύτητας των υγρών. Ένα υγρό έχει ουδέτερο pH όταν η τιμή του είναι 7. Μια τιμή κοντά στο 1 σημαίνει ότι το υγρό είναι ένα δυνατό οξύ ενώ μια τιμή κοντά στο 14 σημαίνει ότι το υγρό είναι αλκαλικό. Η επιδερμίδα έχει pH από 4,7 έως 5,5, το πεπτικό οξύ του στομάχου έχει 1-1,5 και το νερό έχει 7. Τα μικροσκοπικά υγρά της επιδερμίδας προέρχεται από προϊόντα του μεταβολισμού, απόβλητα από τα κύτταρα της ακάνθινης στιβάδας, γαλακτικό οξύ και σμήγμα. Αυτά τα ελαφρώς όξινα υγρά παρακρατούν νερό και γι’ αυτό το λόγο ονομάζονται φυσικοί ενυδατικοί παράγοντες.
Τύποι επιδερμίδας
Η επιδερμίδα με την οποία γεννιόμαστε έχει ένα συγκεκριμένο τύπο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι που επηρεάζονται από την ποσότητα του σμήγματος που παράγεται αλλά και την υγρασία που διατηρεί η επιδερμίδα, λόγω των φυσικών ενυδατικών παραγόντων της. Συμβαίνει συχνά ένας άνθρωπος να έχει ταυτόχρονα λιπαρή και ξηρή επιδερμίδα, αλλά φυσικά σε διαφορετικά σημεία. Ο τύπος της επιδερμίδας μπορεί να μεταβληθεί με την πάροδο του χρόνου, λόγω ορισμένων ορμονών, έκθεσης στον ήλιο, πολλών θερμών ντους και καλλυντικών κρεμών.
Στις αρχές του 1900, η επιχειρηματίας καλλυντικών Έλενα Ρουμπινστάιν θεώρησε ότι υπάρχουν τέσσερις τύποι επιδερμίδας: η ξηρή, η λιπαρή, η μικτή και η κανονική, μια ταξινόμηση που κράτησε σχεδόν όλο τον προηγούμενο αιώνα. Σήμερα υπάρχουν από τους ειδικούς πιο περίπλοκες προσεγγίσεις με βασικά κριτήρια το πόσο σμήγμα και νερό υπάρχει στην επιδερμίδα και το πόσο ευαίσθητη είναι.
Λιπαρή: Η λιπαρή επιδερμίδα τείνει να παράγει περισσότερο σμήγμα από όσο χρειάζεται, κάτι που μπορεί να οφείλεται σε γενετική προδιάθεση ή ορμονικές διαταραχές. Έχει πορώδη, υγρή και γυαλιστερή εμφάνιση. Είναι πιο συχνή σε εφήβους και άτομα κάτω των 30 ετών. Ευνοεί την εμφάνιση της ακμής. Με ορισμένα ειδικά προϊόντα περιποίησης, μπορείτε να αποκαταστήσετε τη φυσική ισορροπία της λιπαρής επιδερμίδας, ωστόσο, οι κρέμες που θεωρείται ότι έχουν αντισμηγματογόνο δράση δεν μπορούν να επηρεάσουν τους αδένες που παράγουν το σμήγμα γιατί αυτοί βρίσκονται στο χόριο, δηλαδή βαθιά στο δέρμα.
Ξηρή: Η επιδερμίδα αυτή είναι κάπως τραχιά και αφυδατωμένη. Στερείται φυσιολογικής υγρασίας και λιπαρών και αυτό την κάνει να φαίνεται λιγότερο ελαστική και σφιχτή. Με ειδικές κρέμες περιποίησης προσώπου, μπορείτε να αποκαταστήσετε τα αποθέματα υγρασίας και να την ενδυναμώσετε. Αν και η επιδερμίδα είναι σε σημαντικό βαθμό προκαθορισμένη από τη γέννησή μας, καθώς μεγαλώνουμε τείνει να γίνεται πιο ξηρή, γιατί οι σμηγματογόνοι αδένες παράγουν λιγότερα λιπαρά.
Κανονική. Είναι απαλή και μαλακή, με λεπτούς πόρους. Δεν είναι ούτε πολύ ξηρή ούτε πολύ λιπαρή. Έχει κανονική υφή, χωρίς ατέλειες, είναι καθαρή και δεν χρειάζεται ειδική φροντίδα. Ωστόσο και η κανονική επιδερμίδα χρειάζεται ενυδάτωση για την καλύτερη προστασία της. Είναι πιο συχνή στους νεότερους ανθρώπους.
Μικτή: Είναι η επιδερμίδα που συνδυάζει δύο διαφορετικούς τύπους: κανονική προς ξηρή και λιπαρή, σε διαφορετικά σημεία του σώματος. Η μικτή τείνει να αναπτύσσει λιπαρότητα, ιδιαίτερα στη ζώνη Τ (μέτωπο, μύτη, πηγούνι). Αντίθετα, στα μάγουλα είναι κανονική προς ξηρή. Αυτό συμβαίνει επειδή η κατανομή των σμηγματογόνων και ιδρωτοποιών αδένων δεν είναι ομοιογενής.
