Του Adam Taylor, Professor and Director of the Clinical Anatomy Learning Centre, Lancaster University.
Για μερικούς ανθρώπους, το τρέξιμο μπορεί να φέρει ένα σύντομο αίσθημα ευφορίας ή χαλάρωσης. Αλλά για άλλους μπορεί να προκαλέσει κάτι πολύ λιγότερο ευχάριστο: έναν πονοκέφαλο. Οι πονοκέφαλοι λόγω άσκησης ή καταπόνησης περιγράφηκαν για πρώτη φορά το 1968. Εμφανίζονται κατά τη διάρκεια ή μετά από μια περίοδο έντονης σωματικής δραστηριότητας -όπως τρέξιμο, φτέρνισμα, άρση βαρών ή μερικές φορά και σεξ.
Ενώ τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο, οι πονοκέφαλοι λόγω καταπόνησης συνήθως περιλαμβάνουν ένα παλλόμενο αίσθημα και στις δύο πλευρές του κεφαλιού, το οποίο ορισμένοι περιγράφουν ως παρόμοιο με ημικρανία. Μπορούν να διαρκέσουν λίγα λεπτά αλλά και ώρες. Μερικοί άνθρωποι μπορεί επίσης να εμφανίσουν πολλαπλά επεισόδια κεφαλαλγίας.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι το φαινόμενο επηρεάζει μεταξύ 1% και 26% των ενηλίκων (και έως και 30% των εφήβων), εξακολουθούν να υπάρχουν περιορισμένα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τους πονοκεφάλους κατά την άσκηση. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι δεν είναι αρκετά επώδυνοι για να σταματήσουν την άσκηση, παύουν όταν οι άνθρωποι σταματούν να αθλούνται ή επειδή τα συμπτώματα συμπίπτουν με αυτά άλλων πονοκεφάλων (όπως η ημικρανία), που σημαίνει ότι οι άνθρωποι λαμβάνουν ήδη θεραπεία. Έτσι, κατά πάσα πιθανότητα, αυτοί οι πονοκέφαλοι θα μπορούσαν να είναι πιο κοινοί από ό,τι νομίζουμε.
Όπου έχουν γίνει μελέτες με μικρό αριθμό ατόμων, τέτοιοι πονοκέφαλοι φαίνεται να είναι πιο συχνοί σε άτομα ηλικίας 22 έως 40 ετών. Οι άνδρες σε αυτές τις μελέτες ήταν επίσης πιο πιθανό να τις υποφέρουν, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 80% των πασχόντων που συμμετείχαν στις μελέτες. Θα χρειαστεί περισσότερη έρευνα για να διαπιστωθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια εάν οι άνδρες είναι πράγματι πιο πιθανό να έχουν πονοκεφάλους και, εάν ναι, γιατί.
Γιατί συμβαίνουν
Όταν ασκούμαστε, η ροή του αίματος στον εγκέφαλο αυξάνεται προκειμένου να διασφαλιστεί ότι έχει αρκετό οξυγόνο για να κρατήσει το σώμα μας σε κίνηση. Αλλά αυτό σημαίνει επίσης ότι υπάρχει μια αύξηση στην ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και της θερμότητας που χρειάζεται να απαλλαγεί ο εγκέφαλός μας. Για να το αντιμετωπίσουμε, τα αιμοφόρα αγγεία διαστέλλονται και αυτό το τέντωμα μπορεί να προκαλέσει πόνο. Δεδομένου ότι ο καθένας έχει διαφορετική ανατομία και φυσιολογία, για μερικούς ανθρώπους οι πρόσθετες απαιτήσεις που επιβάλλει η άσκηση στο κυκλοφορικό σύστημα μπορεί να είναι αρκετές για να προκαλέσουν πονοκέφαλο.
Η άσκηση σε ζεστό καιρό είναι ένα παράδειγμα. Ο εγκέφαλος λειτουργεί σε θερμότερη θερμοκρασία από το υπόλοιπο σώμα και δεν μπορεί να διαχέει τη θερμότητα μέσω του δέρματος με την εφίδρωση. Ο μόνος τρόπος που μπορεί να απαλλαγεί από τη θερμότητα είναι να διευρύνει τα αιμοφόρα αγγεία για να αυξήσει τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, κάτι που βοηθάει να αφαιρέσει μέρος της θερμότητας. Δεδομένου ότι ο ζεστός και υγρός καιρός αυξάνει ήδη τη θερμοκρασία του εγκεφάλου, η προσθήκη άσκησης στο μείγμα τον κάνει μόνο πιο ζεστό, οδηγώντας σε ακόμη μεγαλύτερη διόγκωση των αιμοφόρων αγγείων. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί μερικοί άνθρωποι έχουν τον χαρακτηριστικό παλλόμενο πονοκέφαλο μόνο όταν ασκούνται σε μια ζεστή μέρα.
Η προπόνηση σε υψόμετρο αυξάνει επίσης την πιθανότητα εμφάνισης πονοκεφάλων λόγω άσκησης. Οφείλεται στη μειωμένη ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου του αίματος σε υψόμετρο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πάει περισσότερο αίμα στον εγκέφαλο για να παρέχει όλο το οξυγόνο που χρειάζεται, προκαλώντας πρήξιμο των αγγείων και πόνο. Άτομα με προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό ημικρανίας μπορεί επίσης να είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν πονοκεφάλους λόγω άσκησης. Αυτό οφείλεται πιθανώς στο ότι οι ίδιες αλλαγές που προκαλούν τις ημικρανίες -όπως αλλαγές στο μέγεθος των αιμοφόρων αγγείων- εμπλέκονται στους πονοκεφάλους κατά την άσκηση.
Πρόληψη
Οι πονοκέφαλοι λόγω άσκηση συνήθως υποχωρούν λίγο μετά τη διακοπή της. Αυτό θα γίνει όταν ο καρδιακός ρυθμός μειωθεί και υπάρχει λιγότερη ζήτηση για οξυγόνο από τον εγκέφαλο, αλλά μπορεί να κρατήσει ακόμα και δύο ώρες. Εάν ο πονοκέφαλός σας συνδέεται επίσης με την αφυδάτωση, πιθανότατα θα χρειαστεί λίγο περισσότερος χρόνος για να επιλυθεί μέχρι να αναπληρώσετε τα επίπεδα υγρών σας. Αυτό συνήθως διαρκεί περίπου τρεις ώρες.
Εάν τα συμπτώματα επιμένουν ή ο πονοκέφαλός σας είναι ιδιαίτερα επώδυνος, τα παυσίπονα χωρίς συνταγή -όπως παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη- μπορεί να βοηθήσουν. Υπάρχουν επίσης πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αποτρέψετε τους πονοκεφάλους λόγω άσκησης εξ αρχής. Θεωρείται ότι η έντονη άσκηση μετά από μια μακρά περίοδο αδράνειας μπορεί να προκαλέσει πιο εύκολα πονοκεφάλους, καθώς το καρδιαγγειακό σας σύστημα δεν είναι αρκετά κατάλληλο για να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις. Γι’ αυτό είναι καλό να χαλαρώνετε την άσκηση σταδιακά εάν δεν έχετε ασκηθεί για λίγο. Είναι επίσης καλό να κάνετε προθέρμανση κάθε φορά που ασκείστε για να βοηθήσετε το κυκλοφορικό σας σύστημα να αντιμετωπίσει τις αλλαγές στην πίεση και τη ροή του αίματος.
Η ενυδάτωση είναι σημαντική. Διασφαλίζει ότι τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου μπορούν να λειτουργήσουν σωστά. Η επαρκής ανάπαυση θα εξασφαλίσει επίσης ότι ο εγκέφαλος λειτουργεί όσο το δυνατόν καλύτερα. Παρόλο που οι πονοκέφαλοι λόγω άσκησης είναι ενοχλητικοί, δεν πρέπει να σας εμποδίζουν να ασκηθείτε. Η σταδιακή προθέρμανση και η αποφυγή των πολύ ζεστών ημερών ή του υψομέτρου μπορεί να σας βοηθήσουν να μειώσετε τον κίνδυνο. Η δοκιμή άλλων τύπων άσκησης που δεν έχουν σταθερό μέγιστο επίπεδο καρδιακών παλμών -όπως η γιόγκα ή η άρση βαρών- μπορεί να είναι ευεργετική.
