Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), ο οποίος είναι ο εξειδικευμένος οργανισμός για τον καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) ανέφερε πρόσφατα ότι η ασπαρτάμη μπορεί να είναι ένας πιθανός καρκινογόνος κίνδυνος για τον άνθρωπο. Τί ακριβώς σημαίνει αυτή η δήλωση;
Η ασπαρτάμη εγκρίθηκε για πρώτη φορά για χρήση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) το 1974 και έκτοτε έχουν υπάρξει διάφοροι ισχυρισμοί σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της στην υγεία. Με την πάροδο του χρόνου, η ασπαρτάμη έχει συνδεθεί όχι μόνο με τον καρκίνο, αλλά και με άλλες παθήσεις όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η τύφλωση, οι επιληπτικές κρίσεις, η απώλεια μνήμης, η κατάθλιψη, το άγχος, οι γενετικές ανωμαλίες και ο θάνατος. Ωστόσο, συχνές αξιολογήσεις από ρυθμιστικούς φορείς όπως ο ΠΟΥ, ο FDA και η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) δεν βρήκαν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς.
Μέχρι στιγμής, οι ρυθμιστικές αρχές έχουν συμφωνήσει ότι είναι ασφαλές για ένα άτομο να καταναλώνει 40 mg ασπαρτάμης ανά κιλό σωματικού του βάρους την ημέρα. Αυτό είναι 2,8 γραμμάρια για έναν ενήλικα 70 κιλών και είναι πολύ πιο πάνω από όσο καταναλώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Η ποσότητα ισοδυναμεί με περίπου 60 φακελάκια ενώ στην Αμερική η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη είναι 75 φακελάκια.
Τα στοιχεία
Ποια στοιχεία έχει χρησιμοποιήσει ο ΠΟΥ για να καταλήξει στο συμπέρασμά του; Ο IARC εξέτασε υπάρχοντα τα στοιχεία από όλο τον κόσμο, από μελέτες παρατήρησης, πειραματικές μελέτες και μελέτες σε ζώα. Βρήκε ότι υπήρχαν περιορισμένα στοιχεία σε μελέτες σε ανθρώπους που συνδέουν την ασπαρτάμη και τον καρκίνο (συγκεκριμένα τον καρκίνο του ήπατος) και περιορισμένα στοιχεία από μελέτες σε ζώα επίσης. Σύμφωνα με εκπρόσωπο του ΠΟΥ, τα περιορισμένα στοιχεία για τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο προέρχονται από τρεις μελέτες που εκπονήθηκαν στις ΗΠΑ και δέκα ευρωπαϊκές χώρες. Πρόκειται για τις μόνες επιδημιολογικές μελέτες για τον καρκίνο του ήπατος και θα χρειαστεί να εκπονηθούν κι άλλες μελέτες για «να αποσαφηνιστεί περαιτέρω η κατάσταση».
Ο IARC εξέτασε και τις μελέτες βιολογικού μηχανισμού που έδειξαν τον τρόπο μπορεί να αναπτυχθεί ο καρκίνος από την κατανάλωση ασπαρτάμης. Συνήθως αυτές είναι εργαστηριακές μελέτες που δείχνουν ακριβώς πώς η έκθεση σε έναν παράγοντα μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο. Διαπίστωσε ότι υπήρχαν περιορισμένα στοιχεία για το πώς η ασπαρτάμη μπορεί να προκαλέσει καρκίνο.
Οι τρεις μελέτες σε ανθρώπους που εξέτασαν τον καρκίνο και την πρόσληψη ασπαρτάμης ήταν μεγάλες μελέτες παρατήρησης που χρησιμοποίησαν την πρόσληψη αναψυκτικών ως δείκτη της πρόσληψης της ασπαρτάμης. Και οι τρεις βρήκαν θετική συσχέτιση μεταξύ των τεχνητά γλυκών ποτών και του καρκίνου του ήπατος, είτε σε όλο τον πληθυσμό που μελετούσαν είτε σε υποομάδες εντός αυτών. Αλλά αυτές οι μελέτες δεν μπορούσαν να αποκλείσουν άλλους παράγοντες που ίσως να ήταν υπεύθυνοι για τα ευρήματα.
Μελέτη που διεξήχθη στην Ευρώπη παρακολούθησε 475.000 άτομα για 11 χρόνια διαπίστωσε ότι κάθε επιπλέον μερίδα αναψυκτικού διαίτης που καταναλώνονταν την εβδομάδα συνδεόταν με 6% αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του ήπατος. Ωστόσο, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι λόγω της σπανιότητας του καρκίνου του ήπατος υπήρχε μικρός αριθμός ασθενών στη μελέτη. Σε μελέτη στις ΗΠΑ, παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος καρκίνου του ήπατος σε άτομα με διαβήτη που έπιναν περισσότερα από δύο ή περισσότερα κουτιά αναψυκτικού διαίτης την εβδομάδα. Τρίτη μελέτη, επίσης στις ΗΠΑ, διαπίστωσε αύξηση του κινδύνου καρκίνου του ήπατος σε άνδρες που δεν κάπνισαν ποτέ και έπιναν δύο ή περισσότερα τεχνητά ζαχαρούχα ποτά την ημέρα.
Από τις παραπάνω μελέτες ο IARC αποφάσισε να κατατάξει την ασπαρτάμη στην ομάδα 2b που σημαίνει «ενδεχομένως καρκινογόνο». Αλλά είπε επίσης ότι χρειάζεται περισσότερη και καλύτερη έρευνα για την περαιτέρω κατανόηση της σχέσης μεταξύ ασπαρτάμης και καρκίνου.
Στο μεταξύ, υπήρξαν ορισμένα δεδομένα από μια γαλλική μελέτη, η οποία ζήτησε από τους συμμετέχοντες να παράσχουν πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή τους και τούς παρακολούθησαν για αρκετά χρόνια. Αυτή η έρευνα έδειξε ότι η υψηλή κατανάλωση ασπαρτάμης αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου. Ωστόσο, τα αποτελέσματα ήταν δύσκολο να ερμηνευτούν καθώς η παχυσαρκία είναι ένας ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για καρκίνο και τα άτομα που είναι παχύσαρκα χρησιμοποιούν συχνά τεχνητά γλυκαντικά. Είναι επίσης δύσκολο να εκτιμηθεί με ακρίβεια η πρόσληψη ασπαρτάμης μόνο από δεδομένα διατροφής.
Οι κατηγορίες ταξινόμησης του IARC
Η ασφάλεια των προσθέτων των τροφίμων επαναξιολογείται τακτικά. Αυτό είναι σημαντικό καθώς μπορούν να προκύψουν νέα στοιχεία, ειδικά με την ανάπτυξη διαφορετικών μεθόδων για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των προσθέτων στην υγεία.
Φέτος, η ασπαρτάμη επαναξιολογήθηκε από δύο οργανισμούς του ΠΟΥ, τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) και την Κοινή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων FAO/ΠΟΥ για τα πρόσθετα τροφίμων (JECFA). Οι δύο υπηρεσίες έχουν πολύ διαφορετικές αρμοδιότητες. ο IARC εξετάζει τις αρνητικές επιπτώσεις ή δυνητικές παρενέργειες και η JECFA αξιολογεί τον κίνδυνο. Αυτή η διάκριση έχει σημασία. Για παράδειγμα, η ηλιοφάνεια έχει παρενέργειες καθώς μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος, αλλά ο κίνδυνος εξαρτάται από το χρόνο που μένει κάποιος στον ήλιο και από το αν χρησιμοποιεί αντηλιακό. Η δουλειά του IARC είναι να διερευνά πιθανές αιτίες καρκίνου. Στις εκθέσεις του (που ονομάζονται μονογραφίες), εξετάζει όλα τα διαθέσιμα στοιχεία και ταξινομεί τους διάφορους παράγοντες σε μία από τις τέσσερις κατηγορίες του. Τι σημαίνει κάθε ομαδοποίηση;
Ομάδα 1. Καρκινογόνο για τον άνθρωπο: Ένας παράγοντας αυτής της ομάδας είναι καρκινογόνος, που σημαίνει ότι υπάρχουν πειστικά στοιχεία από μελέτες σε ανθρώπους και γνωρίζουμε ακριβώς πώς προκαλεί καρκίνο. Υπάρχουν 126 παράγοντες σε αυτήν την ομάδα, συμπεριλαμβανομένου του καπνίσματος, του αλκοόλ, του επεξεργασμένου κρέατος, της ακτινοβολίας και της ιονίζουσας ακτινοβολίας και της φορμαλδεΰδης .
Ομάδα 2α. Πιθανότατα (probably) καρκινογόνο για τον άνθρωπο: Υπάρχουν θετικές συσχετίσεις μεταξύ ενός παράγοντα και του καρκίνου στους ανθρώπους, αλλά μπορεί να υπάρχουν και άλλες εξηγήσεις για τη συσχέτιση που δεν εξετάστηκαν πλήρως στις μελέτες. Υπάρχουν 95 παράγοντες σε αυτήν την ομάδα, συμπεριλαμβανομένου του κόκκινου κρέατος, του εντομοκτόνου DDT, και της νυχτερινής εργασίας.
Ομάδα 2β. Ενδεχομένως (possibly) καρκινογόνο στον άνθρωπο: Αυτό σημαίνει περιορισμένα στοιχεία πρόκλησης καρκίνου στον άνθρωπο, αλλά επαρκή στοιχεία από μελέτες σε ζώα ή ότι ο μηχανισμός του πώς ο παράγοντας μπορεί να είναι καρκινογόνος είναι καλά κατανοητός. Αυτό βασικά σημαίνει ότι τα τρέχοντα στοιχεία υποδεικνύουν ότι ένας παράγοντας μπορεί να είναι καρκινογόνος, αλλά χρειάζονται περισσότερα στοιχεία από μελέτες που να έχουν διεξαχθεί καλύτερα. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή 323 παράγοντες σε αυτήν την ομάδα. Περιλαμβάνονται η αλόη βέρα (εκχύλισμα ολόκληρων φύλλων), το τζίνγκο μπιλόμπα, το καφεϊκό οξύ και ο μόλυβδος. Άλλοι παράγοντες αυτής της κατηγορίας είναι ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, το φάρμακο για την καρδιά διγοξίνη και τα καυσαέρια των κινητήρων. Για όλους αυτούς τους κινδύνους, υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα που υποδηλώνουν ότι μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο. Η Διεθνής Ένωση Γλυκαντικών (ISA) επισημαίνει ότι η ομάδα 2Β, στην οποία κατατάχθηκε η ασπαρτάμη, είναι η ίδια με αυτή στην οποία έχουν ενταχθεί το κίμτσι και άλλα μαριναρισμένα λαχανικά.
Ομάδα 3. Μη ταξινομήσιμοι παράγοντες (ανεπαρκή στοιχεία σε ανθρώπους ή ζώα). Αυτό δεν σημαίνει ότι ο παράγοντας δεν είναι καρκινογόνος αλλά ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία από ανθρώπους ή ζώα ενώ υπάρχουν περιορισμένα μηχανιστικά στοιχεία για το πώς μπορεί να προκαλείται ο καρκίνος. Περιλαμβάνονται 500 παράγοντες σε αυτή την ομάδα.
Αυτές οι κατηγορίες μπορεί να προκαλούν σύγχυση επειδή αναφέρονται μόνο στην ισχύ των αποδείξεων ότι κάτι μπορεί να προκαλέσει καρκίνο, αλλά όχι στον βαθμό του κινδύνου. Η ομάδα 1, για παράδειγμα, περιλαμβάνει το κάπνισμα, το αλκοόλ, το επεξεργασμένο κρέας, το πλουτώνιο και το φως του ήλιου. Υπάρχουν πειστικές ενδείξεις ότι το καθένα από αυτά μπορεί να προκαλέσει καρκίνο, αλλά ο πραγματικός κίνδυνος εξαρτάται από την έκθεση. Για παράδειγμα, το πλουτώνιο και το κάπνισμα είναι καλύτερα να αποφεύγονται εντελώς, αλλά δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγετε τελείως το επεξεργασμένο κρέας ή το αλκοόλ. Ενώ ο IARC αξιολογεί τις δυνητικές παρενέργειες, είναι δουλειά της JECFA να αξιολογήσει τον κίνδυνο και να κάνει σύσταση σχετικά με την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη.
Τί ακριβώς μπορεί να είναι καρκινογόνο στην ασπαρτάμη;
Η ασπαρτάμη χρησιμοποιείται σε μια ποικιλία προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρακούχων ποτών, όπως η Coke Zero, η Diet Coke και η Pepsi Max. Στην πραγματικότητα 1 γραμμάριο ασπαρτάμης παρέχει περίπου 4 θερμίδες αλλά επειδή στην πράξη, λόγω του ότι είναι 180-200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, καταναλώνουμε πολύ μικρή ποσότητα, λαμβάνουμε ελάχιστες θερμίδες.
Μπορείτε να αναγνωρίσετε την ασπαρτάμη σε ποτά και τρόφιμα αναζητώντας τον αριθμό πρόσθετου 951 στις ετικέτες τους. Λάιτ προϊόντα διατροφής όπως το γιαούρτι και ορισμένα γλυκά μπορεί επίσης να περιέχουν ασπαρτάμη, αλλά το γλυκαντικό δεν είναι σταθερό σε ζεστές θερμοκρασίες και επομένως δεν χρησιμοποιούνται σε αρτοσκευάσματα. Οι εμπορικές ονομασίες της ασπαρτάμης περιλαμβάνουν: Equal, Nutrasweet, Canderel και Sugar Twin.
Αλλά τί ακριβώς είναι καρκινογόνο στην ασπαρτάμη; Το γλυκαντικό αυτό αποτελείται από δύο αμινοξέα, το ασπαρτικό οξύ και τη φαινυλαλανίνη. Η φαινυλαλανίνη στην ασπαρτάμη έχει τροποποιηθεί ελαφρώς με την προσθήκη μιας μεθυλικής ομάδας που δίνει τη γλυκιά της γεύση. Τελικά, η ασπαρτάμη είναι εξαιρετικά διαλυτή στο νερό και αυτό την κάνει πολύ πρόσφορη για χρήση στα αναψυκτικά και άλλες τροφές.
Περίπου το 50% της ασπαρτάμης (κατά βάρος) διασπάται σε φαινυλαλανίνη και το 40% διασπάται σε ασπαρτικό οξύ. Το υπόλοιπο περίπου 10% διασπάται σε μεθανόλη -λόγω της μεθυλικής ομάδας- στο λεπτό έντερο. Το μεγαλύτερο μέρος της μεθανόλης απορροφάται και μετατρέπεται γρήγορα σε φορμαλδεΰδη και αυτό είναι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι η φορμαλδεΰδη είναι γνωστό καρκινογόνο (της ομάδας 1 του IARC). Ωστόσο, η ποσότητα της φορμαλδεΰδης που μπορεί να σχηματιστεί με την κατανάλωση της ασπαρτάμης θεωρείται ότι είναι πολύ μικρότερη από αυτή που παράγεται φυσικά στο σώμα μας με άλλους τρόπους.
Πρέπει να εγκαταλείψετε τα λάιτ προϊόντα;
Με τη νέα αξιολόγηση των δεδομένων δεν μεταβλήθηκε η μέγιστη επιτρεπτή ημερήσια δόση που ορίστηκε το 1981, τα 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους. Άρα μπορεί κανείς να καταναλώνει ασπαρτάμη «χωρίς κίνδυνο» εντός αυτού του ορίου. Καθώς ένα κουτί ανθρακούχου αναψυκτικού λάιτ περιέχει 200 ως 300 mg ασπαρτάμης, οποιοδήποτε ενήλικος με σωματικό βάρος 70 κιλά θα πρέπει να καταναλώνει από 9 ως 14 κουτιά την ημέρα για να ξεπεράσει την επιτρεπτή ημερήσια δόση των 2,8 γραμμαρίων, αν υποτεθεί ότι δεν προσλαμβάνει ασπαρτάμη από άλλα είδη διατροφής.
«Δεν συνιστούμε σε επιχειρήσεις να αποσύρουν τα προϊόντα τους, ούτε συνιστούμε στους καταναλωτές να σταματήσουν τελείως να καταναλώνουν ασπαρτάμη», ανέφερε ο Δρ. Φραντσέκο Μπράνκα, διευθυντής του τμήματος διατροφής, υγείας και ανάπτυξης του ΠΟΥ, παρουσιάζοντας τα ευρήματα κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου. Το πρόβλημα είναι για όσους κάνουν μεγάλη κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν ασπαρτάμη, πρόσθεσε. «Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η περιστασιακή κατανάλωση δεν εγείρει κίνδυνο».
Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι μπορεί επίσης να προστεθεί ασπαρτάμη και σε άλλα τρόφιμα που καταναλώνονται πλην των αναψυκτικών. Η ασπαρτάμη χρησιμοποιείται κυρίως σε λάιτ προϊόντα αλλά και σε έτοιμα γεύματα, αλλά και σε τσίχλες, φαρμακευτικά προϊόντα, όπως οι παστίλιες για τον βήχα, καθώς και σε οδοντόπαστες. Επομένως, το ανώτατο αποδεκτό όριο κατανάλωσης ασπαρτάμης των 2,8 γραμμαρίων δεν είναι αδύνατο να προσληφθεί, ιδιαίτερα από κάποιον που κάνει ανθυγιεινή διατροφή.
O IARC και ο ΠΟΥ θα συνεχίσουν να παρακολουθούν τα νέα στοιχεία και να ενθαρρύνουν ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες να αναπτύξουν περαιτέρω μελέτες σχετικά με την πιθανή συσχέτιση μεταξύ ασπαρτάμης και παρενεργειών στην υγεία και ειδικότερα για την περίπτωση του καρκίνου. Πέρα από το ζήτημα του καρκίνου, ο ΠΟΥ, σε μια πρόσφατη ανακοίνωσή του επισήμανε ότι τα τεχνητά γλυκαντικά δεν ωφελούν στην προσπάθεια απώλειας βάρους. Πρέπει, τελικά, να εξεταστούν όλα τα στοιχεία για την ασπαρτάμη μαζί. Τα τρόφιμα στα οποία συνήθως υπάρχει αυτό το γλυκαντικό είναι τα υπερεπεξεργασμένα που είναι επιβλαβή για την υγεία. Τα τεχνητά γλυκαντικά μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους να λαχταρούν περισσότερα γλυκά φαγητά, προκαλώντας πιθανώς περισσότερο βάρος -το αντίθετο από αυτό που υπόσχονται. Όλα αυτά δείχνουν ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με την ποσότητα των τεχνητών γλυκαντικών που καταναλώνουμε διότι μπορεί έχουν δυσμενείς επιπτώσεις. Αλλά η κατανάλωση περιστασιακά ενός ποτού διαίτης είναι ασφαλής και πιθανώς δεν αποτελεί κίνδυνο για καρκίνο.
