Οι καταστάσεις που επηρεάζουν τη γαστρεντερική οδό είναι συχνές στον σύγχρονο άνθρωπο και σε άνοδο. Περίπου ένα στα δέκα άτομα μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου κάποια στιγμή στη ζωή του. Ένα στα 70 έχει κοιλιοκάκη (αν και πολλοί δεν το γνωρίζουν). Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η οποία συνήθως εκδηλώνεται ως νόσος του Κρον ή ελκώδη κολίτιδα, είναι λιγότερο συχνή.
Τα άτομα που πάσχουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου έχουν ευαίσθητο παχύ έντερο που επιδεινώνεται εύκολα. Επηρεάζει διπλάσιες γυναίκες από άνδρες. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν χρόνιο κοιλιακό πόνο, δυσκοιλιότητα ή διάρροια και φούσκωμα. Αυτά μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Τα συμπτώματα μπορεί να έρχονται και να φεύγουν κατά περιόδους, συχνά κορυφώνονται σε περιόδους στρες ή μετά από κατανάλωση ορισμένων τροφών. Για μερικούς, τα επεισόδια μπορεί να είναι εβδομαδιαία ή καθημερινά και η σοβαρότητα να κυμαίνεται από ήπια οξεία ενόχληση έως εξουθενωτική χρόνια ασθένεια.
Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τον όρο “ευερέθιστο έντερο” για να περιγράψουν γενικά συμπτώματα δυσλειτουργίας του εντέρου. Αλλά η διάγνωση απαιτεί την τήρηση αυστηρών, διαγνωστικών κριτηρίων. Αυτά τα κριτήρια, απαιτούν από ένα άτομο να βιώνει κοιλιακό άλγος, κατά μέσο όρο, τουλάχιστον μία ημέρα την εβδομάδα. Ο πόνος πρέπει να σχετίζεται με δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα: αφόδευση, αλλαγή στη συχνότητα των κοπράνων, αλλαγή στη μορφή (εμφάνιση) των κοπράνων. Δεν χρειάζονται πάντα εξετάσεις για τη διάγνωση εάν υπάρχουν αυτά τα συμπτώματα.
Δυστυχώς δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο τεστ που να μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γιατροί για να πουν με ακρίβεια 100% ότι υπάρχει το σύνδρομο. Κάνουν δοκιμές για να αποκλείσουν άλλες ασθένειες. Παρότι δεν υπάρχει τεστ, όπως με τις ημικρανίες, ο πόνος είναι πραγματικός και τα συμπτώματα αληθινά. Αλλά η διάγνωση είναι σημαντική καθώς ορισμένα συμπτώματα, όπως ο πυελικός πόνος, μπορεί να επικαλύπτονται από άλλες ασθένειες όπως η ενδομητρίωση ή η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Εάν υπάρχουν άλλα συμπτώματα, ο γιατρός μπορεί να σας πει να κάνετε εξετάσεις αίματος, υπερηχογράφημα πυέλου, ενδοσκόπηση ή εξετάσεις κοπράνων για να αποκλείσει παρόμοιες διαταραχές. Ορισμένα συμπτώματα θεωρούνται «καμπανάκι» και θα πρέπει να προκαλέσουν περαιτέρω έλεγχο και παραπομπή σε ειδικό. Για παράδειγμα, εάν έχετε αιμορραγία από το ορθό, απώλεια βάρους και είστε άνω των 50 ετών όταν αρχίσουν τα συμπτώματα, δεν είναι ευερέθιστο έντερο.
Τί το προκαλεί;
Δεν έχει εντοπιστεί μία μεμονωμένη αιτία. To σύνδρομο μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως αλλαγή στην ικανότητα του σώματος να μετακινεί την τροφή μέσω του πεπτικού συστήματος, αυξημένη ευαισθησία των νεύρων σε σήματα πόνου από το έντερο, μια πολύ ήπια φλεγμονή, υπερανάπτυξη βακτηρίων στο λεπτό έντερο ή αλλαγές στους τύπους βακτηρίων που βρίσκονται στο παχύ έντερο.
Το σύνδρομο μπορεί να εμφανίζεται σε οικογένειες, αλλά ακόμα δεν είναι γνωστό αν αυτό οφείλεται σε κοινούς γενετικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ένα επεισόδιο γαστρεντερίτιδας, μια λοίμωξη που προκαλείται από ιούς ή βακτήρια, αυξάνει τον κίνδυνο, αλλά αυτό είναι συνήθως προσωρινό και τα συμπτώματα σταδιακά βελτιώνονται. Μερικά άτομα μπορεί να εμφανίσουν πεπτικά συμπτώματα που προκαλούνται από συγκεκριμένες τροφές, υποδεικνύοντας δυσανεξίες ή ευαισθησίες σε ορισμένα συστατικά. Τελικά, το ευερέθιστο έντερο εξακολουθεί να παραμένει ένα μυστήριο από πολλές απόψεις.
Το άγχος συχνά συνδέεται αλλά δεν πιστεύεται ότι είναι η αιτία, μάλλον είναι ένα έναυσμα ή κάτι που επιδεινώνει τα συμπτώματα. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με χρόνιο συναισθηματικό στρες είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν ευερέθιστο έντερο. Είναι γνωστό ότι τα συναισθήματα μπορούν να αλλάξουν άμεσα τη λειτουργία του εντέρου. Αλλά οι μελέτες δείχνουν ότι και η λειτουργία του εντέρου επηρεάζει επίσης τα συναισθήματα. Το άγχος μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο όπου τα συμπτώματα προκαλούν άγχος και το άγχος επιδεινώνει τα συμπτώματα. Τα άτομα που πάσχουν μερικές φορές έχουν κατάθλιψη. Η έρευνα δείχνει ότι το τραύμα της πρώιμης παιδικής ηλικίας μπορεί να προδιαθέσει μερικούς ανθρώπους για ευερέθιστο έντερο στη μετέπειτα ζωή. Αυτό συμβαίνει επειδή το έντερο και ο εγκέφαλος συνομιλούν μεταξύ τους μέσω νευρικών σημάτων, απελευθέρωσης ορμονών του εντέρου ή του στρες και άλλων οδών.
Ενδιαφέρον έχει μια πρόσφατη μελέτη που εστίασε στην υπερανάπτυξη των βακτηρίων του λεπτού εντέρου. Η υπεραανάπτυξη αυτή λέγεται SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) και είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα ευεργετικά βακτήρια καταλήγουν σε λάθος μέρος του πεπτικού συστήματος, στη συνέχεια πολλαπλασιάζονται και προκαλούν δυσάρεστα συμπτώματα όπως κοιλιακό πόνο, αέρια, φούσκωμα, δυσκοιλιότητα και διάρροια. Τα βακτήρια μπορούν να είναι χρήσιμα όσο παραμένουν στο παχύ έντερο και οτιδήποτε τους επιτρέπει να εισέλθουν στο λεπτό έντερο προδιαθέτει για SIBO.
Τι να κάνετε
Το να ζει κάποιος με ευερέθιστο έντερο μπορεί να είναι δύσκολο, αλλά υπάρχουν τρόποι διαχείρισης των συμπτωμάτων και βελτίωσης της ποιότητα ζωής. Πολλές γαστρεντερικές παθήσεις δεν μπορούν να ιαθούν αλλά μπορούν να αντιμετωπιστούν με συνδυασμούς φαρμακευτικής αγωγής, διατροφής και ψυχολογικής θεραπείας. Για το ευερέθιστο έντερο θα πρέπει να εξετάζονται αρχικά οι μη φαρμακευτικές θεραπείες και μπορεί να χρειαστούν περισσότερες από μία στρατηγικές για τη βελτίωση των συμπτωμάτων. Ευτυχώς, το σύνδρομο μπορεί μερικές φορές να υποχωρήσει με την πάροδο του χρόνου και να μην αφήσει μακροχρόνιες βλάβες στο γαστρεντερικό σωλήνα. Μια ανασκόπηση του 2015 διαπίστωσε ότι για τη διαχείριση των συμπτωμάτων πρέπει να ληφθούν υπόψη η διατροφή, ο τρόπος ζωής και οι συμπεριφορικοί παράγοντες ενός ατόμου.
Ποιοτικά στοιχεία δείχνουν ότι μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP μειώνει τα συμπτώματα. FODMAP σημαίνει “ζυμώσιμοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες”. Είναι υδατάνθρακες που παράγουν περίσσεια αερίου κατά την πέψη. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά πολύ λίγο πέπτονται και απορροφώνται στο λεπτό έντερο, και ως εκ τούτου φτάνουν στο παχύ έντερο, όπου ζυμώνονται από τα βακτήρια που κατοικούν εκεί. Τα FODMAP μπορούν να βρεθούν σε ρίζες όπως κρεμμύδια και σκόρδο, και φρούτα (ή σπόρους) όπως όσπρια, μήλα, αχλάδια και μάνγκο. Για το καλύτερο αποτέλεσμα, ένα άτομο θα πρέπει να ξεκινήσει μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP υπό την καθοδήγηση διαιτολόγου. Μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP και ορισμένα προβιοτικά μπορεί να βοηθήσουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, αν και τα μακροπρόθεσμα οφέλη είναι ασαφή.
Είναι κοινή παρανόηση ότι οι άνθρωποι πρέπει να τηρούν μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP εφ’ όρου ζωής. Τρόφιμα όπως τα κρεμμύδια είναι επίσης καλά πρεβιοτικά και προάγουν την ανάπτυξη των φιλικών βακτηρίων του εντέρου. Ο περιορισμός τους μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή βακτηριακή ποικιλία, η οποία συνδέεται με αυτοάνοσα νοσήματα και παχυσαρκία. Αυτός είναι ένας λόγος που ένας διαιτολόγος πρέπει να καθοδηγεί τους ανθρώπους στη δίαιτα μέσα σε λίγες εβδομάδες και να αποφεύγει τον περιττό διατροφικό περιορισμό.
Άλλα απλά διατροφικά μέτρα περιλαμβάνουν την προσθήκη περισσότερων διαλυτών φυτικών ινών στη διατροφή. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το ψύλλιο, το οποίο μπορεί να αγοραστεί ως σκόνη από καταστήματα συμπληρωμάτων διατροφής. Οι αδιάλυτες φυτικές ίνες όπως το πίτουρο δεν είναι γενικά χρήσιμες. Μια δοκιμή προβιοτικών μπορεί να βοηθήσει. Αυτά θα μπορούσαν να δοκιμαστούν για ένα μήνα και στη συνέχεια να επαναξιολογηθούν, αλλά είναι απίθανο να είναι χρήσιμα εάν χρησιμοποιηθούν επ’ αόριστον.
Λόγω της σχέσης του ευερέθιστου εντέρου με το στρες, η ψυχολογική θεραπεία έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και βελτιώνει την ποιότητα ζωής. Η διαχείριση του στρες και του άγχους είναι το κλειδί για τη βελτίωση των συμπτωμάτων για πολλούς ανθρώπους. Οι ψυχολογικές θεραπείες έχουν αποδειχθεί ότι βοηθούν τα συμπτώματα περισσότερο από ένα εικονικό φάρμακο ή άλλες παρεμβάσεις -αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν ο ψυχολόγος ενδιαφέρεται για το ευερέθιστο έντερο. Επίσης, η άσκηση έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου.
