Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δήλωσε στις 14 Ιουλίου 2023 ότι το ευρέως χρησιμοποιούμενο τεχνητό γλυκαντικό ασπαρτάμη είναι «πιθανός» καρκινογόνος παράγοντας, με βάση «περιορισμένα στοιχεία για καρκίνο στον άνθρωπο». Ωστόσο, ο ΠΟΥ κατέληξε επίσης ότι τα επί του παρόντος διαθέσιμα δεδομένα δεν δικαιολογούν αλλαγή της αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης ασπαρτάμης αυτή τη στιγμή, που είναι τα 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους -2,8 γραμμάρια την ημέρα για ένα άτομο 70 κιλών. Να σημειωθεί ότι τα άτομα με την κληρονομική διαταραχή που ονομάζεται φαινυλκετονουρία θα πρέπει να αποφεύγουν την ασπαρτάμη.
Η ασπαρτάμη είναι ένα τεχνητό γλυκαντικό που προστίθεται σε πολλά τρόφιμα, καραμέλες, τσίχλες και ποτά, π.χ. αναψυκτικά διαίτης. Οι NutraSweet, Canderel και Equal, είναι εμπορικές ονομασίες για την ασπαρτάμη. Επειδή είναι περίπου 200 φορές πιο γλυκιά από την επιτραπέζια ζάχαρη, προστίθενται μικρότερες ποσότητες ασπαρτάμης στα τρόφιμα και αυτό σημαίνει πρόσληψη λιγότερων θερμίδων.
Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) ήταν ο οργανισμός του ΠΟΥ που αξιολόγησε τα ευρήματα τόσο σε ανθρώπους όσο και σε ζώα για την ασπαρτάμη. Ο IARC σημείωσε ορισμένες θετικές συσχετίσεις μεταξύ ασπαρτάμης και ηπατοκυτταρικού καρκινώματος, μιας μορφής καρκίνου του ήπατος. Ο IARC ταξινομεί τις αποδείξεις ότι ένας παράγοντας έχει δυνατότητα πρόκλησης καρκίνου ως «επαρκείς», «περιορισμένες», «ανεπαρκείς» ή «υποδηλώνοντας έλλειψη καρκινογένεσης». Τα «περιορισμένα» στοιχεία, που αφορούν την ανακοίνωση για την ασπαρτάμη, σημαίνει ότι αν και υπάρχουν στοιχεία για συσχέτιση, αυτά δεν μπορούν να θεωρηθούν «επαρκή» για να συναχθεί μια αιτιώδης σχέση.
Ο IARC κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αρκετοί περιοριστικοί παράγοντες θα μπορούσαν να εξηγήσουν τις θετικές συσχετίσεις σε αυτές τις μελέτες. Αυτοί περιλαμβάνουν τον μικρό αριθμό διαθέσιμων μελετών στον άνθρωπο, την πολυπλοκότητα της μελέτης των διατροφικών συμπεριφορών των ανθρώπων και την πιθανή μεροληψία από παράγοντες όπως τα άτομα υψηλότερου κινδύνου, για παράδειγμα τα άτομα με διαβήτη επιλέγουν προϊόντα διατροφής πιο συχνά και λαμβάνουν μεγαλύτερες ποσότητες ασπαρτάμης από το μέσο καταναλωτή. Επομένως, η ταξινόμηση των «περιορισμένων στοιχείων» συνεπάγεται την ανάγκη για πρόσθετες μελέτες.
Ποιες είναι οι τρέχουσες οδηγίες για την κατανάλωση ασπαρτάμης;
Η Κοινή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας για τα Πρόσθετα Τροφίμων (JECFA) είναι μια διεθνής επιτροπή εμπειρογνωμόνων που λειτουργεί τόσο υπό του ΠΟΥ όσο και υπό των Ηνωμένων Εθνών και θέτει τα ασφαλή όρια κατανάλωσης μιας ουσίας. Συνιστά, επί του παρόντος, ως μέγιστο ημερήσιο όριο για την ασπαρτάμη τα 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους. Αυτή η ποσότητα μεταφράζεται σε 8 έως 12 κουτιά αναψυκτικού διαίτης ή 60 φακελάκια ασπαρτάμης την ημέρα για ένα άτομο που ζυγίζει 60 κιλά. Για ένα παιδί 15 κιλών μεταφράζεται σε 2-3 κουτιά αναψυκτικού την ημέρα ή 15 φακελάκια ασπαρτάμης. Μερικά άτομα μπορεί να καταναλώνουν μεγαλύτερη ποσότητα, αλλά τόσο υψηλή πρόσληψη δεν είναι συνηθισμένη.
Ανεξάρτητα από την ομάδα εμπειρογνωμόνων για τον καρκίνο (IARC ), η ομάδα για την ασφάλεια των τροφίμων (JECFA) αξιολόγησε και αυτή τα διαθέσιμα στοιχεία και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν «πειστικά στοιχεία» από μελέτες σε ζώα ή ανθρώπους ότι η κατανάλωση ασπαρτάμης προκαλεί δυσμενείς επιπτώσεις εντός των καθορισμένων ημερήσιων ορίων. Με βάση τις εκτιμήσεις των ευρημάτων και των δύο ομάδων, ο διευθυντής του Τμήματος Διατροφής και Ασφάλειας Τροφίμων του ΠΟΥ δήλωσε ότι, «αν και η ασφάλεια δεν αποτελεί μεγάλη ανησυχία» στις δόσεις στις οποίες καταναλώνεται συνήθως η ασπαρτάμη, έχουν περιγραφεί πιθανές επιδράσεις που πρέπει να διερευνηθούν από περισσότερες και καλύτερες μελέτες». Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία δήλωσε επίσης ότι υποστηρίζει περαιτέρω έρευνα σχετικά με τις πιθανές ανησυχίες για την υγεία που σχετίζονται με την ασπαρτάμη.
Ενώ η στάση της ομάδας εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ για τον καρκίνο (IARC) φαίνεται πιο ανησυχητική από αυτή της επιτροπής για την ασφάλεια των τροφίμων (JECFA), στην πραγματικότητα, τα «μη πειστικά στοιχεία» της τελευταίας συνάδουν με την ταξινόμηση της ομάδας του καρκίνου για «περιορισμένα στοιχεία». Ο ΠΟΥ ως σύνολο συνεχίζει να υποστηρίζει τις υπάρχουσες συστάσεις για επιτρεπόμενη ημερήσια πρόσληψη ασπαρτάμης έως 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους ενώ Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) έχει θέσει ως όριο τα 50 mg.
Εναλλακτικές λύσεις για την ασπαρτάμη περιλαμβάνουν άλλα τεχνητά γλυκαντικά όπως σακχαρίνη και σουκραλόζη, αλκοόλες ζάχαρης όπως σορβιτόλη και ξυλιτόλη, και φυσικά γλυκαντικά όπως η στέβια και απλά σάκχαρα, όπως αυτά στο ζαχαροκάλαμο, τα ζαχαρότευτλα και το μέλι. Αλλά όπως και η ασπαρτάμη, πολλά από τα άλλα γλυκαντικά έχουν κατηγορεί για πρόκληση καρκίνου. Αυτή η λίστα περιλαμβάνει την ακεσουλφάμη καλίου (Ace-K), ένα συνθετικό υποκατάστατο ζάχαρης χωρίς θερμίδες αλλά και αλκοόλες ζάχαρης, ακόμη και τη ζάχαρη. Η έρευνα των πιθανών κινδύνων που σχετίζονται με τα γλυκαντικά είναι μια μεγάλη πρόκληση. Πρόσφατα, μια εργαστηριακή μελέτη έδειξε ότι η σουκραλόζη είναι γονιδιοτοξική και μπορεί να προκαλέσει “διαρρέον έντερο”.
Προς το παρόν, όπως συμβαίνει με την ασπαρτάμη, αυτά τα γλυκαντικά παραμένουν εγκεκριμένα για ανθρώπινη χρήση, επειδή δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν τη συσχέτισή τους με καρκίνο ή άλλες ασθένειες στις συνιστώμενες δοσολογίες, αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: ότι οι μελέτες για τα γλυκαντικά πρέπει να συνεχιστούν.
