Οι μεταμοσχεύσεις είναι μια απίθανη ιστορία επιτυχίας και μια σωτήρια θεραπεία για εκατομμύρια ασθενείς. Αλλά το μεγάλο πρόβλημα είναι η ότι υπάρχει περιορισμένη προσφορά οργάνων σε σχέση με τη ζήτηση σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, πάνω από 100.000 άνθρωποι ανά πάσα στιγμή αναμένουν ένα μόσχευμα σε ένα σύστημα που εδώ και καιρό ορίζεται από ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Οι ασθενείς μερικές φορές περιμένουν χρόνια και αρκετοί πεθαίνουν περιμένοντας. Αλλά όπως εξηγεί ο Δρ. Θανάσης Τσιουρής, Eπίκουρος Kαθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μισισιπή των ΗΠΑ και Διευθυντής στην Μονάδα Μεταμοσχεύσεων Καρδιάς και Πνευμόνων, «ένα σημαντικό επίτευγμα εξοικονόμησης χρόνου κατά την μεταφορά των οργάνων μπορεί να βοηθήσει να σωθούν περισσότερες ζωές». Το επίτευγμα αυτό συνέβη φέτος το καλοκαίρι.
Ο Ρίκι Μάγιερς, 54 ετών, έφτασε στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Μισισιπή μια μέρα πριν από την Εθνική Ημέρα Μνήμης, γιορτή που τιμά τους βετεράνους των ΗΠΑ. Ήταν άρρωστος για δύο χρόνια με την καρδιά και τα νεφρά του να τον εγκαταλείπουν και την κατάστασή του να επιδεινώνεται σοβαρά από τον Μάρτιο. Τον Μάιο, εισήχθη στο νοσοκομείο με καρδιακή ανεπάρκεια και με νεφρική ανεπάρκεια που χρειαζόταν αιμοκάθαρση. Το ιατρικό προσωπικό τοποθέτησε μια συσκευή καρδιακής υποβοήθησης για να υποστηρίξει τη ροή του αίματος στο σώμα του και ο ασθενής παρέμεινε στην εντατική περιμένοντας μια νέα καρδιά.
Δύο εβδομάδες αφότου μπήκε στη λίστα αναμονής, του έγινε διπλή μεταμόσχευση, καρδιάς και νεφρού. Η μεταμόσχευση καρδιάς έγινε στις 12 Ιουλίου και ακολούθησε η μεταμόσχευση νεφρού την επομένη. Την πρώτη μέρα, ο Δρ. Τσιουρής πραγματοποίησε τη μεταμόσχευση καρδιάς και τη δεύτερη μέρα ο καθηγητής Κρίστοφερ Άντερσον έκανε τη μεταμόσχευση νεφρού. Ο Δρ. Τσιουρής είδε τον ασθενή του να μεταμορφώνεται, λέγοντας: «Ήταν πολύ άρρωστος, η καρδιά δεν λειτουργούσε καθόλου, τα νεφρά δεν λειτουργούσαν αλλά τώρα μπορεί να ζήσει μια φυσιολογική ζωή».
Η μεταμόσχευση καρδιάς έπρεπε να γίνει πριν από τη μεταμόσχευση νεφρού και η χειρουργική επέμβαση πήγε ομαλά με την καρδιά του ασθενούς να αντλεί αμέσως αίμα. «Οι πολύπλοκοι ασθενείς χρειάζονται περίπλοκη φροντίδα», λέει ο Δρ. Τσιουρής. «Το Ιατρικό Κέντρο μας έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί έναν ασθενή με πολλαπλή ανεπάρκεια οργάνων και χρειάζεται μια διεπιστημονική ομάδα για να τον σταθεροποιήσει και να τον κρατήσει στη ζωή προκειμένου να λάβει μόσχευμα».
Η διπλή μεταμόσχευση ήταν η πρώτη για το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Μισισιπή ύστερα από δύο χρόνια, αλλά το επίτευγμα ήταν άλλο. Ο Μάγιερς ήταν ο πρώτος μεταμοσχευμένος ασθενής στις ΗΠΑ που έλαβε δωρεά νεφρού μέσω αντλίας αιμάτωσης χωρίς συνοδεία ιατρικής ομάδας. Η πρωτοτυπία ήταν στον τρόπο μεταφοράς του οργάνου. Το μόσχευμα του νεφρού μεταφέρθηκε χωρίς τη συνοδεία της ομάδας μεταμόσχευσης όπως συνέβαινε πάντα μέχρι τώρα, μέσα σε μηχανή αιμάτωσης για την αποθήκευση του οργάνου. Είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό στον κόσμο και μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που γίνεται η μεταφορά των οργάνων για μεταμόσχευση, συντομεύοντας τους χρόνους και αυξάνοντας την προσφορά -και τελικά τον αριθμό των μεταμοσχεύσεων.
Δρ. Αθανάσιος Τσιουρής, επίκουρος καθηγητής καρδιοθωρακικής χειρουργικής: «H καρδιά έπρεπε να μεταμοσχευτεί μέσα σε 4 ώρες, ενώ τώρα ο χρόνος μπορεί να παραταθεί στις 8 ώρες».
Το επίτευγμα
Κανονικά, τα όργανα μπορούν να μεταφερθούν μόνο με ιατρική ομάδα και σε πτήσεις τσάρτερ μικρής απόστασης. Αυτό οφείλεται στους τεχνολογικούς περιορισμούς και στους ομοσπονδιακούς κανονισμούς -τα όργανα δεν πρέπει να μένουν χωρίς επιτήρηση σε μια πτήση φορτίου. Αλλά η νέα τεχνολογία, που χρηματοδοτήθηκε νωρίτερα φέτος με επιχορήγηση από το Kidney Transplant Collaborative των ΗΠΑ, περιλαμβάνοντας παρακολούθηση με GPS, έχει τη δυνατότητα να φέρει επανάσταση στη μεταφορά οργάνων. Τα όργανα είναι σε θέση να μεταφέρονται σε μεγαλύτερη απόσταση και να παρακολουθούνται όπως ποτέ άλλοτε.
Μέχρι τώρα, ένας νεφρός τοποθετείται σε αποστειρωμένο ψυγείο πάγου για να διατηρείται βιώσιμος κατά την μεταφορά του με όχημα ή αεροπλάνο στο Κέντρο Μεταμόσχευσης. Ο πάγος είναι που δημιουργεί τους περιορισμούς. Πολλές φορές, οι νεφροί απορρίπτονται λόγω του ψυχρού ισχαιμικού χρόνου -ο χρόνος που το όργανο διατηρείται στον πάγο αφού αφαιρεθεί η παροχή αίματος- κάτι που μπορεί να μειώσει τη βιωσιμότητα του οργάνου. Με το νέο τρόπο, ο νεφρός έχει μηδενικό ψυχρό ισχαιμικό χρόνο, καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού και έτσι αυξάνεται η βιωσιμότητά του.
Ο Δρ. Αθανάσιος Τσιουρής με τον διπλά μεταμοσχευμένο ασθενή του.
«Πραγματοποιήσαμε μεταμόσχευση καρδιάς και νεφρών σε έναν ασθενή που μας ήρθε από άλλη πολιτεία», λέει ο Δρ. Τσιουρής. «Αφού σταθεροποιήθηκε με μια μηχανή υποστήριξης καρδιάς για να μπορέσουμε να κάνουμε τις μεταμοσχεύσεις, στη συνέχεια ενεργοποιήθηκε στη λίστα για μεταμόσχευση καρδιάς, που ήταν το κύριο όργανο που ανεπαρκούσε. Είχαμε προσφορά οργάνων από την πολιτεία του Κεντάκι και αποφασίσαμε να πρωτοπορήσουμε στο τρόπο μεταφοράς των οργάνων. Συνήθως όταν έχουμε να κάνουμε μια μεταμόσχευση, πηγαίνει μια μεταμοσχευτική ομάδα στο νοσοκομείο του δότη, ναυλώνεται αεροπλάνο και ταξιδεύουν όλες οι μετασμοσχυετικές ομάδες στο νοσοκομείο του λήπτη. Στην προκειμένη περίπτωση, η χειρουργική ομάδα στο Κεντάκι έλαβε τα όργανα και τα τοποθέτησε σε όργανο εξωσωματικής αιμάτωσης (ex vino), αντί για πάγο ή παγοθήκη όπως γινόταν, και στη συνέχεια τα όργανα μεταφέρθηκαν σε μας ασυνόδευτα, χωρίς την χειρουργική ομάδα».
Η μεταφορά έγινε με την εταιρεία κούριερ UPS, που μεταφέρει δέματα, σε μια πτήση που θα γινόταν ούτως ή άλλως, άρα δεν χρειάστηκε ξεχωριστή πτήση. Αυτό έχει τη σημασία του διότι δεν είναι μόνο μία ομάδα, αλλά πολλαπλές ομάδες που πρέπει να πετάξουν στο νοσοκομείο του δότη. Υπάρχουν διαφορετικές ομάδες για την καρδιά, τους πνεύμονες, το ήπαρ, τους νεφρούς ή το πάγκρεας οπότε απλοποιείται ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρονται τα όργανα.
«Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι επειδή τα όργανα μπαίνουν στο μηχάνημα εξωσωματικής αιμάτωσης, μπορούν να διατηρηθούν περισσότερο χρόνο», λέει ο Δρ. Τσιουρής. «Για παράδειγμα, το πρόβλημα που έχουμε με την καρδιά είναι ότι πρέπει να μεταμοσχευτεί μέσα σε τέσσερις ώρες, ενώ με αυτό το μηχάνημα ο χρόνος μπορεί να παραταθεί στις οκτώ ώρες. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να βρεθούν δότες από άλλες πιο μακρινές περιοχές και όχι μόνο σε γειτονικές του λήπτη».
Στις ΗΠΑ, κάθε Πολιτεία έχει τον δικό της Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων και όλοι αυτοί οι οργανισμοί ελέγχονται από τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων. Το επίτευγμα ξεκίνησε από μια πρωτοβουλία του Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων στο Κεντάκι, όπου ήταν ο δότης και το όλο θέμα ξεκίνησε το 2018, καθώς έπρεπε να τακτοποιηθεί το νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει την ασυνόδευτη μεταφορά των ανθρωπίνων οργάνων για μεταμόσχευση, κάτι που είναι περίπλοκο.
«Ήμασταν οι πρώτοι που το κάναμε με αυτό τον τρόπο», λέει ο Δρ. Τσιουρής. «Τώρα έχει ενδιαφέρον το πως θα το δουν οι άλλοι Οργανισμοί Μεταμοσχεύσεων στις ΗΠΑ, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Για να γίνει αντιληπτό το πόσο σημαντικό είναι να αυξήσουμε τη δυνατότητα μεταμοσχεύσεων, κάθε χρόνο γίνονται στις ΗΠΑ περί τις 42.000 μεταμοσχεύσεις εκ των οποίων 3.800 είναι καρδιάς, αλλά η λίστα αναμονής είναι τόσο μεγάλη που πεθαίνουν κάθε μέρα περίπου 253 άτομα περιμένοντας. Φυσικά, το πρόβλημα της ανισορροπίας, μεταξύ ζήτησης και προσφοράς οργάνων είναι παγκόσμιο. Η έλλειψη διαθέσιμων οργάνων στην Ευρώπη έχει ως αποτέλεσμα να πεθαίνει κάθε χρόνο το 15–30% των ασθενών που είναι στις λίστες αναμονής».
