Οι καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις οδήγησαν το λασπωμένο νερό στους δρόμους στη Λιβύη, την Ελλάδα, την Ισπανία και το Χονγκ Κονγκ στις αρχές Σεπτεμβρίου 2023, με χιλιάδες θανάτους στην πόλη Ντέρνα της Λιβύης. Η Ζαγορά, στο Πήλιο, είδε βροχή ρεκόρ που ισοδυναμεί με ενάμιση χρόνο βροχής σε 24 ώρες. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, οι βροχές των μουσώνων προκάλεσαν θανατηφόρες κατολισθήσεις και πλημμύρες στα Ιμαλάια που σκότωσαν δεκάδες ανθρώπους στην Ινδία.
Οι σκηνές που εκτυλίχθηκαν από τις καταστροφικές πλημμύρες που προκάλεσε η καταιγίδα Ντάνιελ ήταν οδυνηρές και αποτελούν μια έντονη υπενθύμιση των ευρύτερων περιβαλλοντικών προκλήσεων τόσο σε τοπική όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτές οι άνευ προηγουμένου ξαφνικές πλημμύρες προκλήθηκαν από βροχοπτώσεις που άρχισαν στην Ελλάδα τη Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου, και έπληξαν επίσης άλλες χώρες.
Οι ξαφνικές πλημμύρες είναι μικρής διάρκειας αλλά εξαιρετικά έντονες -συνήθως συμβαίνουν εντός έξι ωρών από τις βροχοπτώσεις. Σε αντίθεση με τις κανονικές πλημμύρες, οι οποίες αναπτύσσονται πιο αργά και μπορούν να προβλεφθούν εκ των προτέρων, οι ξαφνικές πλημμύρες ακινητοποιούν τον κρατικό μηχανισμό λόγω της ταχείας έναρξης τους. Στις 5 Σεπτεμβρίου, στο χωριό Ζαγορά του Πηλίου έπεσε ρεκόρ βροχής 754 χιλιοστών και στην Πορταριά 613 χιλιοστά σε μόλις 18 ώρες, αφήνοντας μεγάλες περιοχές της Θεσσαλίας σε κρίση και αδύναμες να ανταποκριθούν. Για τη σύγκριση, το Λονδίνο δέχεται 585 χιλιοστά βροχής κατά τη διάρκεια ενός έτους, ενώ η Θεσσαλία είχε 495 χιλιοστά, που σημαίνει ότι μέσα σε 18 ώρες έπεσε βροχή 1,5 ετών. Φανταστείτε την πιο καταρρακτώδη βροχή που έχετε βιώσει ποτέ χωρίς παύση για μια ολόκληρη μέρα, με αποτέλεσμα ολόκληρα χωριά να βυθιστούν στο νερό.
Ένα ισχυρό κέντρο χαμηλής πίεσης σχηματίστηκε σε όλη τη νότια Ελλάδα δημιουργώντας ένα μεγάλο περιστρεφόμενο καιρικό σύστημα, έναν κυκλώνα. Αυτός ο κυκλώνας μετέφερε μεγάλα σύννεφα βροχής τόσο από τη Μεσόγειο όσο και από το Αιγαίο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αλλά δεν διαλύθηκε και το κέντρο χαμηλής πίεσής του κινήθηκε νοτιοδυτικά και εγκαταστάθηκε ακριβώς νότια της Ιταλίας, με τις ζώνες από σύννεφα βροχής να κινούνται επίσης νότια και να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Το ημερήσιο ρεκόρ βροχόπτωσης στην Ελλάδα καταρρίφθηκε με 754 χιλιοστά βροχής στο χωριό Ζαγορά – δέχτηκε βροχή περίπου 1,5 ετών έπεσε σε 18 ώρες.
Οι ξαφνικές πλημμύρες αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου προτύπου ακραίων καιρικών συνθηκών που έχει γίνει πιο έντονο και συχνότερο στην περιοχή της Μεσογείου. Δεδομένα 150 ετών για τις πλημμύρες στη Μεσόγειο διαπίστωσαν ότι οι περισσότερες πλημμύρες ήταν ξαφνικές, με τη μεγαλύτερη εμφάνισή τους κατά τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες. Η περιοχή είναι ευαίσθητη σε αυτές τις πλημμύρες λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Οι πλημμύρες δεν είναι βραχυπρόθεσμο πρόβλημα
Μετά από σοβαρές πλημμύρες σε σχεδόν κάθε ήπειρο φέτος, συμπεριλαμβανομένων των κατολισθήσεων λάσπης και των πλημμυρών στην Καλιφόρνια στις αρχές του 2023 και τις καταστροφικές πλημμύρες στη Νέα Υόρκη και το Βερμόντ τον Ιούλιο, φαίνεται ότι οι ακραίες βροχοπτώσεις γίνονται πιο συχνές. Τί ρόλο παίζει η υπερθέρμανση του πλανήτη σε αυτό; Και τί μπορεί να γίνει για να προσαρμοστούμε σε αυτή τη νέα πραγματικότητα;
O κυκλώνας που σχηματίστηκε στις 5 Σεπτεμβρίου πάνω από την Ελλάδα.
Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται, η θερμότερη ατμόσφαιρα μπορεί να συγκρατήσει περισσότερους υδρατμούς. Η εξάτμιση του νερού από τη γη αυξάνεται και αυτό το νερό πρέπει τελικά να επιστρέψει στη γη. Είναι τόσο απλό. Καθώς η ατμόσφαιρα απορροφά περισσότερη υγρασία, απορρίπτει περισσότερες βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια των καταιγίδων. Οι επιστήμονες αναμένουν 7% αύξηση στην ένταση της βροχόπτωσης κατά τη διάρκεια ακραίων καταιγίδων για κάθε 1 βαθμό Κελσίου.
Ένας παράγοντας που καθορίζει τη σοβαρότητα των πλημμυρών είναι εάν το νερό πέφτει ως βροχή ή χιόνι. Η σχεδόν στιγμιαία απορροή από τη βροχή, σε αντίθεση με την πιο αργή απελευθέρωση νερού από το λιώσιμο του χιονιού, οδηγεί σε πιο σοβαρές πλημμύρες, κατολισθήσεις και άλλους κινδύνους -ιδιαίτερα σε ορεινές περιοχές, όπου ζει περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού. Ένα υψηλότερο ποσοστό ακραίων βροχοπτώσεων πιστεύεται ότι συνέβαλε καθοριστικά στις καταστροφικές πλημμύρες και τις κατολισθήσεις στα Ιμαλάια τον Αύγουστο του 2023, αν και η έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη.
Οι παγκόσμιες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έχουν αυξηθεί, αλλά πρέπει να προετοιμαστούμε για ένα πιο άγριο κλίμα. Οι πλημμύρες δεν είναι απλώς ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα. Με τον κόσμο να μετατοπίζεται γρήγορα προς ένα κλίμα που κυριαρχείται από έντονες βροχοπτώσεις –και όχι χιόνι– οι διαχειριστές υδάτινων πόρων θα πρέπει όλο και περισσότερο να αφήνουν χώρο σε δεξαμενές για να αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες νερού ώστε να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνος πλημμύρας. Ένας κύριος παράγοντας που συνέβαλε στην καταστροφή στη Λιβύη ήταν η έκρηξη των πεπαλαιωμένων φραγμάτων που είχαν τη διαχείριση του νερού που κατέβαινε από ορεινό έδαφος. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία του σχεδιασμού, ώστε οι υποδομές και τα κτίρια να κατασκευάζονται για να επιβιώνουν μελλοντικές βροχοπτώσεις και πλημμύρες, από τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change) έχει εκδώσει μια προειδοποίηση για την περιοχή της Μεσογείου, ότι τα ακραία φαινόμενα βροχοπτώσεων θα συμβαίνουν συχνότερα και θα είναι ακόμη πιο έντονα. Αυτή η προειδοποίηση, σε συνδυασμό με τα αρχεία ξαφνικών πλημμυρών το 2023 στην Ισπανία, την Ιταλία, την Τουρκία, τη Βουλγαρία, τη Γαλλία και την Ελλάδα, υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για προληπτικά μέτρα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με το κλίμα. Οι ξαφνικές πλημμύρες είναι πολύ σοβαρές και προκαλούν σημαντική ανησυχία. Ευτυχώς, η έρευνα έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια και τώρα μπορεί να προβλεφθεί καλύτερα πότε μπορεί να συμβούν και σε ποιες περιοχές.
