Tου Adam Taylor, Professor and Director of the Clinical Anatomy Learning Centre, Lancaster University.
Η πήξη του αίματος είναι μια εξαιρετικά σημαντική λειτουργία στο ανθρώπινο σώμα. Βοηθά στην πρόληψη της υπερβολικής απώλειας αίματος τόσο εντός όσο και εκτός του σώματος όταν το δέρμα, τα εσωτερικά όργανα ή τα αγγεία υποστούν βλάβη. Ωστόσο, αν και μπορεί να είναι μια φυσιολογική και ουσιαστική διαδικασία, εάν ένας θρόμβος αποκολληθεί από το σημείο που έχει σχηματιστεί, μπορεί να γίνει επικίνδυνος -ειδικά εάν σφηνωθεί σε ένα όργανο ή σε μια αρτηρία που είναι πολύ στενή για να χωρέσει. Αυτό είναι συνήθως γνωστό ως εμβολή.
Η εμβολή μπορεί να εμποδίσει τη ροή του αρτηριακού αίματος, η οποία είναι απαραίτητη για τα όργανα. Μπορεί να υπάρξει πνευμονική εμβολή (θρόμβος αίματος στους πνεύμονες), ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (θρόμβος στον εγκέφαλο) ή καρδιακή προσβολή. Μπορεί επίσης ένας θρόμβος να μπλοκάρει τις φλέβες, όπως μια βαθιά φλεβική θρόμβωση στα πόδια.
Πολλοί λόγοι μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ενός ατόμου να αναπτύξει θρόμβο αίματος και παρακάτω είναι πέντε από αυτούς.
1. Παχυσαρκία
Τα άτομα που είναι παχύσαρκα έχουν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν θρόμβο αίματος στα πόδια σε σύγκριση με τα άτομα κανονικού βάρους. Αυτό συμβαίνει επειδή η παχυσαρκία προκαλεί χρόνια φλεγμονή και μειωμένη ινωδόλυση (ικανότητα διάσπασης θρόμβων).
Ένας λόγος για τη χρόνια φλεγμονή είναι ότι υπάρχει λιγότερο μονοξείδιο του αζώτου στο σώμα. Το μονοξείδιο του αζώτου είναι ένα μόριο που προστατεύει το ενδοθήλιο (την επένδυση των αιμοφόρων αγγείων) και εμποδίζει τα κύτταρα να κολλήσουν στην ενδοθηλιακή επιφάνεια. Ακόμη και σε νεαρή ηλικία, τα άτομα που είναι παχύσαρκα έχουν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα μονοξειδίου του αζώτου. Η μειωμένη ποσότητα του μονοξειδίου του αζώτου αυξάνει τη βλάβη στην επένδυση των αιμοφόρων αγγείων και αυτό με τη σειρά του αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων.
2. Κάπνισμα
Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων έως και τρεις φορές. Όπως και με την παχυσαρκία, το κάπνισμα μειώνει την ποσότητα του μονοξειδίου του αζώτου στο σώμα και κάνει το αίμα να θρομβώνει πιο εύκολα. Αυτή η διαδικασία καθοδηγείται εν μέρει από τα αυξημένα επίπεδα ινωδογόνου, ένα σημαντικό συστατικό στην πήξη, που υπάρχει στο αίμα των καπνιστών. Οι χημικές ουσίες στα τσιγάρα προκαλούν επίσης τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων στο αίμα. Μαζί, αυτοί οι παράγοντες κάνουν το αίμα πιο παχύρρευστο, καθιστώντας πιο δύσκολο για την καρδιά να το αντλήσει γύρω από το σώμα και καταστρέφοντας την εσωτερική επένδυση των αιμοφόρων αγγείων.
3. Πτήση και αδράνεια
Το να ταξιδεύετε μεγάλες αποστάσεις με αεροπλάνο ή να είστε ακινητοποιημένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα στο κρεβάτι μετά από μείζονα χειρουργική επέμβαση, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο θρόμβων αίματος με τη μορφή της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης -θρόμβων αίματος στα πόδια. Η τυπική συχνότητα εμφάνισης είναι μία στις 1.000, αλλά μπορεί να τριπλασιάζεται σε πτήσεις μεγαλύτερες από τρεις ώρες.
Επειδή το αίμα δεν ρέει τόσο πολύ, τα κύτταρα και οι πρωτεΐνες στο αίμα κατακάθονται και σχηματίζουν συστάδες. Όταν το άτομο αρχίσει να κινείται ξανά, αυτοί οι θρόμβοι μπορούν να κινηθούν γύρω από το σώμα και να μπλοκάρουν ένα αιμοφόρο αγγείο εάν προηγουμένως δεν διαλυθούν. Η παχυσαρκία, η ηλικία και το κάπνισμα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης από αδράνεια ή κατά τις πτήσεις.
4. Τραύμα και καρκίνος
Έως και ένας στους τέσσερις ανθρώπους που έχουν υποστεί σοβαρό τραύμα, το οποίο προκαλεί βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία -όπως εάν έχουν σπάσει μεγάλα οστά- αναπτύσσουν θρόμβους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο σχηματισμός θρόμβου συνδέεται τόσο με τους τραυματισμούς στα ίδια τα αιμοφόρα αγγεία, όσο και με τη συχνά παρατεταμένη ανάπαυση στο κρεβάτι που σχετίζεται με τη θεραπεία και την ανάρρωση.
Ομοίως, τα άτομα με καρκίνο έχουν 5-7 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν θρόμβους αίματος. Αυτό συμβαίνει επειδή ορισμένοι καρκίνοι παράγουν αυξανόμενες ποσότητες παραγόντων πήξης. Ο καρκίνος βλάπτει επίσης τους υγιείς ιστούς, γεγονός που τους προκαλεί πρήξιμο και πήξη.
5. Αντισυλληπτικό χάπι
Οι γυναίκες που λαμβάνουν συνδυασμένο από του στόματος αντισυλληπτικό χάπι το οποίο περιέχει συνθετικά οιστρογόνα και προγεστερόνη έχει βρεθεί ότι έχουν κάπως αυξημένο κίνδυνο θρόμβων αίματος. Άλλα από του στόματος αντισυλληπτικά παρουσιάζουν παρόμοια επίπεδα αύξησης, με περίπου 6-17 επιπλέον συμβάντα ανά 10.000 γυναίκες που λαμβάνουν θεραπεία ανάλογα με το φάρμακο που χρησιμοποιείται.
Τα συστατικά των αντισυλληπτικών αυξάνουν τα επίπεδα αρκετών παραγόντων πήξης του αίματος, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες σχηματισμού θρόμβων στις φλέβες.
6. COVID 19
Η έρευνα δείχνει ότι οι ασθενείς με COVID-19 έχουν αυξημένα επίπεδα ενός μορίου που σχηματίζεται όταν υπάρχουν θρόμβοι. Αυτό συμβαίνει επειδή η COVID-19 επιτίθεται στα ενδοθηλιακά κύτταρα που επενδύουν τα αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας αύξηση των θρόμβων σε όλο το σώμα -με άλλα λόγια η COVID-19 προκαλεί αγγειακή νόσο. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το 2-9% των ασθενών με COVID-19 αναπτύσσουν πνευμονική εμβολή.
Οι ασθενείς με COVID-19 έχουν από τρεις έως έξι φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν θρόμβους αίματος στις φλέβες σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Άλλοι παράγοντες -όπως η ανάπαυση στο κρεβάτι και η ηλικία- μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο θρόμβων αίματος στην περίπτωση που υπάρχει COVID-19.
