Η κορτιζόλη είναι μια στεροειδής ορμόνη που ρυθμίζει ένα ευρύ φάσμα ζωτικών διεργασιών σε όλο το σώμα, συμπεριλαμβανομένου του μεταβολισμού και της ανοσολογικής απόκρισης. Έχει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στο να βοηθά το σώμα να ανταποκρίνεται στο στρες.
Η κορτιζόλη είναι μια στεροειδής ορμόνη, ένα από τα γλυκοκορτικοειδή, που παράγεται στον φλοιό των επινεφριδίων και στη συνέχεια απελευθερώνεται στο αίμα, το οποίο τη μεταφέρει σε όλο το σώμα. Σχεδόν κάθε κύτταρο έχει υποδοχείς για την κορτιζόλη και έτσι η ορμόνη μπορεί να έχει πολλές διαφορετικές δράσεις ανάλογα με το είδος των κυττάρων που δρα.
Αυτές οι επιδράσεις περιλαμβάνουν τον έλεγχο των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και συνεπώς τη ρύθμιση του μεταβολισμού, ενεργεί ως αντιφλεγμονώδες, επηρεάζει το σχηματισμό μνήμης, ελέγχει την ισορροπία του αλατιού και του νερού, επηρεάζει την αρτηριακή πίεση και βοηθάει στην ανάπτυξη του εμβρύου. Σε πολλά ζώα η ορμόνη είναι υπεύθυνη για την ενεργοποίηση των διεργασιών που εμπλέκονται στον τοκετό -μια παρόμοια εκδοχή αυτής της ορμόνης, γνωστή ως κορτικοστερόνη, παράγεται από τρωκτικά, πουλιά και ερπετά.
Πώς ελέγχεται η κορτιζόλη;
Τα επίπεδα της κορτιζόλης στο αίμα ποικίλλουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά γενικά είναι υψηλότερα το πρωί όταν ξυπνάμε και στη συνέχεια πέφτουν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό ονομάζεται ημερήσιος ρυθμός. Σε άτομα που εργάζονται τη νύχτα, αυτό το μοτίβο αντιστρέφεται, επομένως ο χρόνος απελευθέρωσης της κορτιζόλης συνδέεται σαφώς με τα πρότυπα καθημερινής δραστηριότητας. Εκτός αυτού, ως απάντηση στο στρες, απελευθερώνεται επιπλέον κορτιζόλη για να βοηθήσει το σώμα να ανταποκριθεί κατάλληλα, ανεβάζοντας τη γλυκόζη στο αίμα.
Η έκκριση της κορτιζόλης ελέγχεται κυρίως από τρεις περιοχές του σώματος που επικοινωνούν μεταξύ τους, τον υποθάλαμο, την υπόφυση και τα επινεφρίδια. Αυτό ονομάζεται άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων. Όταν τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα είναι χαμηλά, μια ομάδα κυττάρων στον υποθάλαμο απελευθερώνει την ορμόνη απελευθέρωσης κορτικοτροφίνης (CRH), η οποία αναγκάζει την υπόφυση να εκκρίνει μια άλλη ορμόνη, την αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη (ACTH), στην κυκλοφορία του αίματος. Τα υψηλά επίπεδα της αδρενοκορτικοτροπικής ορμόνης ανιχνεύονται στα επινεφρίδια και διεγείρουν την έκκριση της κορτιζόλης, προκαλώντας αύξηση των επιπέδων της στο αίμα. Καθώς τα επίπεδα κορτιζόλης αυξάνονται, αρχίζουν να εμποδίζουν την απελευθέρωση της CRH από τον υποθάλαμο και την ACTH από την υπόφυση, γεγονός που οδηγεί σε πτώση των επιπέδων κορτιζόλης -αυτό ονομάζεται βρόχος αρνητικής ανάδρασης.
Τι συμβαίνει εάν έχετε υπερβολική κορτιζόλη;
Η υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει σε μια πάθηση που ονομάζεται σύνδρομο Cushing. Αυτή μπορεί να προκληθεί από ένα ευρύ φάσμα παραγόντων, όπως ένας όγκος που παράγει αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη (και επομένως αυξάνει την έκκριση κορτιζόλης) ή λήψη ορισμένων τύπων φαρμάκων.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- ταχεία αύξηση βάρους που φαίνεται κυρίως στο πρόσωπο, το στήθος και την κοιλιά ενώ τα πόδια και τα χέρια παραμένουν λεπτά.
- ένα κοκκινισμένο και στρογγυλό πρόσωπο.
- υψηλή πίεση του αίματος.
- οστεοπόρωση.
- δερματικές αλλαγές (μώλωπες και μωβ ραγάδες).
- μυϊκή αδυναμία.
- εναλλαγές της διάθεσης, που εμφανίζονται ως άγχος, κατάθλιψη ή ευερεθιστότητα
- αυξημένη δίψα και συχνοουρία.
- Τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί επίσης να προκαλέσουν έλλειψη σεξουαλικής ορμής και, στις γυναίκες, η περίοδος μπορεί να γίνει ακανόνιστη, λιγότερο συχνή ή να σταματήσει τελείως (αμηνόρροια).
Επιπλέον, υπάρχει μια μακροχρόνια σχέση μεταξύ της αυξημένης ή μειωμένης ρύθμισης των επιπέδων κορτιζόλης και ορισμένων ψυχιατρικών καταστάσεων όπως το άγχος και η κατάθλιψη. Ωστόσο, η σημασία αυτών δεν είναι ακόμη ξεκάθαρα κατανοητή.
Τι συμβαίνει αν έχετε λίγη κορτιζόλη
Η πολύ λίγη κορτιζόλη μπορεί να οφείλεται σε πρόβλημα στην υπόφυση ή στα επινεφρίδια (νόσος του Addison). Η έναρξη των συμπτωμάτων είναι συχνά πολύ σταδιακή. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν κόπωση, ζάλη (ειδικά κατά την ορθοστασία), απώλεια βάρους, μυϊκή αδυναμία, αλλαγές στη διάθεση και σκουρόχρωμα περιοχές του δέρματος. Χωρίς θεραπεία, αυτή είναι μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή κατάσταση.
Απαιτείται επείγουσα αξιολόγηση από έναν ειδικό ορμονολόγο που ονομάζεται ενδοκρινολόγος όταν υπάρχει υποψία διάγνωσης του συνδρόμου Cushing ή της νόσου του Addison.
