Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει για την χρονική περίοδο 2023/24, τον εμβολιασμό έναντι της COVID-19 με το επικαιροποιημένο εμβόλιο για τα άτομα που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή νόσο λόγω ηλικίας, υποκείμενου νοσήματος. To εμβόλιο προτείνεται για άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω, ηλικίας 6 μηνών έως 59 ετών με υποκείμενα νοσήματα που αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρής νόσου, άτομα με ανοσοκαταστολή, έγκυες γυναίκες και επαγγελματίες υγείας.
Πέρα από τις παραπάνω ομάδες για τις οποίες συστήνεται ο εμβολιασμός με το επικαιροποιημένο εμβόλιο, μπορεί οποιoσδήποτε επιθυμεί να εμβολιαστεί. Έτσι δυνητικά δικαιούχοι είναι όλοι οι πολίτες. Το ελάχιστο προτεινόμενο μεσοδιάστημα από προηγούμενο εμβολιασμό ή νόσηση για το επικαιροποιημένο εμβόλιο είναι τουλάχιστον τρεις μήνες.
Οι ειδικοί προτρέπουν τους πολίτες να κάνουν το εμβόλιο και τονίζουν τον κίνδυνο της «εξοικείωσης», δηλαδή το ότι έχουν κάποιοι περάσει τη νόσο με ελαφρά συμπτώματα και πιστεύουν ότι έτσι θα εξελιχθεί και μία επόμενη νόσηση. Η αντίληψη αυτή, λένε, δεν είναι σωστή, καθώς κάθε φορά η νόσηση συσσωρεύει προβλήματα στη συνολική κατάσταση της υγείας.
Το επικαιροποιημένο εμβόλιο χορηγείται σε μία εφάπαξ δόση και το ίδιο ισχύει γι’ αυτούς που δεν έχουν εμβολιαστεί ποτέ. Το επικαιροποιημενο εμβόλιο είναι μονοδύναμο, δηλαδή κατά μίας μόνο παραλλαγής του ιού, της XBB1.5, που κυκλοφορεί σε υψηλά ποσοστά στην Ελλάδα -ο αρχικός ιός δεν ανιχνεύεται.
Το φθινόπωρο του 2022, η διαθέσιμη έκδοση του εμβολίου ήταν δισθενές, το οποίο στόχευε τις υποπαραλλαγές BA.4 και BA.5 της Όμικρον, καθώς και την αρχική παραλλαγή του SARS-CoV-2. Στην τεχνολογία των εμβολίων, τα δισθενή περιλαμβάνουν δύο διαφορετικά αντιγόνα και ο στόχος του εμβολιασμού είναι να προσφέρει προστασία και από τα δύο μέρη. Το επικαιροποιημένο εμβόλιο είναι μονοσθενής έκδοση, η οποία δημιουργήθηκε για να προστατεύει από την υποπαραλλαγή της Όμικρον XBB.1.5.
Στην Ελλάδα, η συχνότερη υποπαραλλαγή είναι η XBB.1.5 (Κράκεν) (47%) ακολουθούμενη από την EG.5 (Έρις) (27%) και την ΧΒΒ.1.16 (Αρκτούρος) (17%). Στις ΗΠΑ, στα τέλη Σεπτεμβρίου 2023, η υποπαραλλαγή της Όμικρον Έρις αποτελούσε περίπου το 29% των περιπτώσεων (καθιστώντας την κυρίαρχο κυκλοφορούν στέλεχος SARS-CoV-2 εκείνη τη στιγμή), με την FL 1,51 (άλλος απόγονος του XBB) να αποτελεί σχεδόν 14% των περιπτώσεων.
Η Έρις μεταδίδεται εύκολα αλλά δεν είναι πιο παθογόνα από προηγούμενες παραλλαγές. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας την έχει ταξινομήσει ως «παραλλαγή ενδιαφέροντος», που σημαίνει ότι οι χώρες πρέπει να το παρακολουθούν πιο στενά από άλλα στελέχη, λόγω μεταλλάξεων που θα μπορούσαν να το καταστήσουν πιο μεταδοτικό ή σοβαρό.
Τα στελέχη, Έρις και Κράκεν είναι αρκετά κοντά. Η ισχυρή υποψία είναι ότι, δεδομένων των ομοιοτήτων, θα εξακολουθεί να υπάρχει ένας καλός βαθμός προστασίας από το επικαιροποιημένο εμβόλιο και για την Έρις, εκτός από την Κράκεν. Έχουμε δει σε όλη την πανδημία ότι εάν υπάρχει παρόμοιος γενετικός κώδικας μεταξύ των υποπαραλλαγών της Όμικρον -σε αντίθεση με μια μεγαλύτερη μετατόπιση όπως ήταν από τη Δέλτα στην Όμικρον- θα υπάρξει πολύ καλύτερη διασταυρούμενη προστασία.
Η υποπαραλλαγή Pirola
Η νεότερη παραλλαγή, BA.2.86 ή Pirola, η οποία εμφανίστηκε τον Αύγουστο του 2023, θεωρείται ότι επίσης καλύπτεται ως ένα βαθμό από το νέο εμβόλιο για την COVID-19. Οι ειδικοί σημειώνουν πως αυτή η υποπαραλλαγή κυκλοφορεί σε χαμηλά επίπεδα στην Ευρώπη. Το μέσο ποσοστό είναι 1,6%, ενώ το υψηλότερο καταγράφεται στη Σουηδία (6,9%). Η Pirola είναι μια αναδυόμενη γενεαλογία του κορωνοϊού, που χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων ακίδων -έχει τουλάχιστον 30 παραπάνω μεταλλάξεις από την Κράκεν. Σε μια πρόσφατη μελέτη, μια ομάδα Ιαπώνων ερευνητών αποκάλυψε ότι η Pirola θα μπορούσε να είναι μία από τις υψηλά ανοσολογικά αποφυγές, μεταξύ όλων των άλλων παραλλαγών του ιού που έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής.
Η Moderna και η Pfizer είπαν ότι τα ενημερωμένα εμβόλια τους φαίνεται να δημιουργούν ισχυρή ανοσολογική απόκριση κατά της BA.2.86. Αλλά πολλές από τις μεταλλάξεις που υπάρχουν στην πρωτεΐνη ακίδας πιθανότατα θα επηρεάσουν την ικανότητα των αντισωμάτων να δεσμεύουν και να εξουδετερώνουν τον ιό. Με άλλα λόγια, η BA.2.86 είναι δυνατόν να ξεφύγει όχι μόνο από την ανοσία λόγω προηγούμενης μόλυνση ή εμβολίου αλλά και από το τωρινό εμβόλιο. Γι’ αυτό, αυτή η παραλλαγή απασχολεί πολύ.
Το νέο εμβόλιο δεν θα είναι το τελευταίο. Πιθανότατα θα συμβεί όπως στη γρίπη, όπου το στέλεχος μεταλλάσσεται ελαφρά κάθε χρόνο και αναπτύσσεται ένα εμβόλιο προτού μάθουμε ακριβώς ποιες παραλλαγές θα κυκλοφορούν για αρκετούς μήνες. Το εμβόλιο είναι πάντα μια εικασία που βασίζεται σε αυτό που υπάρχει εκείνη τη στιγμή.
