Το ποτό πάντα ήταν μέρος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, αλλά μπορεί κανείς εύκολα να ξεφύγει. Αυτό είναι γνωστό από τον Μεσαίωνα όταν ο χορός και το ποτό ήταν τόσο συνώνυμα με τα Χριστούγεννα που οι Άγγλοι πουριτανοί τα απαγόρευσαν από το 1644 έως το 1659. Ένας ιεροκήρυκας τότε είχε συγκρίνει τα Χριστούγεννα με «τις θυσίες του Βάκχου», του αρχαίου θεού του κρασιού.
Ενώ κάποιες αιρέσεις του Χριστιανισμού περιφρονούν εντελώς το αλκοόλ, συνήθως το κρασί και η μπύρα δεν θεωρούνται κάτι εγγενώς κακό, εφόσον δεν προκαλούν απώλεια νηφαλιότητας -ο Χριστός μετέτρεψε το νερό σε κρασί σε ένα γαμήλιο γλέντι και σέρβιρε κρασί στον Μυστικό Δείπνο. Πολλά άτομα όμως είναι πιθανό να πίνουν πέρα από τα όριά τους και να βιώνουν τις δυσμενείς συνέπειες.
Σήμερα ξέρουμε ότι το αλκοόλ δεν έχει μόνο βραχυπρόθεσμες αλλά μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Αν ρωτήσετε έναν ψυχολόγο, πώς φαίνεται ο άνθρωπος που έχει εξάρτηση από το αλκοόλ, θα σας απαντήσει ότι ο αλκοολικός πίνει μόνος του, ενώ ο συγκρατημένος άνθρωπος πίνει συνήθως με παρέα, έχοντας έλεγχο στην ποσότητα την οποία καταναλώνει. Ακόμα όμως κι έτσι το αλκοόλ δεν είναι νερό για να ξεδιψάμε και όταν το παρακάνουμε, προκαλεί πολλές βλάβες στην υγεία, αρκετές εκ των οποίων είναι ανεπανόρθωτες. Η πιο γνωστή βλάβη αφορά στο ήπαρ καθώς οδηγεί σε κίρρωση του ήπατος και ηπατική ανεπάρκεια, Κάτι άλλο είναι ότι προκαλεί καρκίνο. Οι επιπτώσεις είναι μεγαλύτερες με την κατανάλωση νοθευμένων ποτών.
Η μεθανόλη
Τα αλκοολούχα ποτά περιέχουν αιθυλική αλκοόλη που είναι προϊόν αλκοολικής ζύμωσης. Τα νοθευμένα ποτά περιέχουν και μεθανόλη, η οποία είναι γνωστή και ως μεθυλική αλκοόλη, ή ξυλόπνευμα. Είναι ένα άχρωμο, εύφλεκτο και τοξικό υγρό με χαρακτηριστική οσμή, που θυμίζει αυτή του αλκοόλ. Στην βιομηχανία χρησιμοποιείται ως αντιψυκτικό, διαλύτης ή καύσιμο και κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε σε διάφορα μείγματα σαν προωθητικό των βαλλιστικών πυραύλων.
Στη φύση η μεθανόλη υπάρχει ή μπορεί να απελευθερωθεί σαν υποπροϊόν σε τρόφιμα, όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, ενώ επίσης παράγεται με φυσικό τρόπο από τον οργανισμό μας. Σε αυτή την περίπτωση παράγονται μικρές ποσότητες. Τοξική γίνεται όταν ο οργανισμός εκτεθεί σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα, όπως στην περίπτωση της κατανάλωσης ορισμένων αλκοολούχων ποτών που παράγονται οικιακά με μεθόδους απόσταξης. Επίσης εάν καταναλώσει κανείς μεγάλες ποσότητες του τεχνητού γλυκαντικού ασπαρτάμη -η μεθανόλη είναι ένα από τα τρία μόρια στα οποία διασπάται η ασπαρτάμη μέσα στο σώμα.
Στα νοθευμένα αλκοολούχα ποτά (μπόμπες), η μεθανόλη αναμιγνύεται με το αλκοόλ. Με την κατάποση οξειδώνεται στο ήπαρ σε φαρμαλδεΰδη (μια καρκινογόνα ουσία) και τελικά σε μυρμηκικό οξύ που προκαλεί σοβαρή οξέωση, νευροπάθεια οπτικού νεύρου και μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση ή και θάνατο. Η δηλητηρίαση εκδηλώνεται 12-24 ώρες μετά τη λήψη της μεθανόλης. Επιπρόσθετα, έχει αποδειχτεί ότι το μυρμηκικό οξύ αναστέλλει την οξειδάση του κυτοχρώματος και είναι η πρωταρχική αιτία της οφθαλμικής τοξικότητας.
Η δηλητηρίαση από μεθανόλη εκδηλώνεται με ναυτία, έμετο, πόνο στην κοιλιά, αταξία (τρέμουλο), υπνηλία και δυσαρθρία εντός 30 λεπτών από την κατάποση και ακολουθεί μια περίοδος 12-24 ωρών πριν την μεταβολική οξέωση. Σημεία κακής πρόγνωσης αποτελούν οι σπασμοί, το κώμα, το σοκ, η επίμονη οξέωση, η βραδυκαρδία και η νεφρική ανεπάρκεια. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εκδηλωθούν περιλαμβάνουν ναυτία, εμετό, σύγχυση ίλιγγος, θολή όραση, κοιλιακό άλγος και οξεία παγκρεατίτιδα. Ο ασθενής πρέπει να μεταφερθεί στα επείγοντα του νοσοκομείου, εφόσον έχει συμπτώματα από την κατανάλωση νοθευμένων ποτών.
Καρδιά και hangover
Μια λιγότερο γνωστή πτυχή των αρνητικών επιπτώσεων της κατάχρησης αλκοόλ αφορά στον καρδιαγγειακό κίνδυνο που αυξάνεται κυρίως για τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, μέσω της υπέρτασης γιατί το αλκοόλ ανεβάζει την αρτηριακή πίεση. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής καρδιολογίας Δημήτρης Τούσουλης, ένα σημαντικό ποσοστό των εμφραγμάτων και των αγγειακών εγκεφαλικών που καταγράφονται μετά από τις γιορτές, οφείλονται στην υπερκατανάλωση αλκοόλ. Βέβαια, στις γιορτές τρώμε επίσης πολύ, οπότε υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που εμπλέκονται στην αύξηση του κινδύνου, ωστόσο το αλκοόλ κατέχει σημαντικό μερίδιο της ευθύνης.
Ειδικά όσοι πίνουν «σκληρά» ποτά (ουίσκι, βότκα κλπ) και αποστάγματα όπως το τσίπουρο έχουν να αντιμετωπίσουν και το πρόβλημα της πρόσληψης παραπανίσιων θερμίδων. Με τα παραπανίσια κιλά συνδέονται αρκετές παθολογικές καταστάσεις όπως το μεταβολικό σύνδρομο, με την λεγόμενη κοιλιακή παχυσαρκία να οδηγεί σε αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Το σπλαχνικό λίπος που χαρακτηρίζει πολλούς άνδρες πότες δεν είναι μια αδρανής μάζα, εκκρίνει ορμόνες που διαταράσσουν την λειτουργία του οργανισμού.
Ειδικά για τους ανθρώπους με διαβήτη τύπου 2 και προδιαβήτη –συνολικά 1.200.000 άτομα στην Ελλάδα- το αλκοόλ διαταράσσει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, όπως εξηγεί ο κλινικός διαιτολόγος και βιολόγος Χάρης Δημοσθενόπουλος. Μάλιστα, οι μεγάλες αυξομειώσεις καταγράφονται την ώρα του ύπνου εάν ένας διαβητικός έχει πιεί αλκοόλ μαζί με το βραδινό του γεύμα. Αν και αυτό δεν το συνειδητοποιεί επειδή είναι κοιμισμένος, καταγράφεται από τις συσκευές συνεχούς ανίχνευσης της γλυκόζης.
Το αλκοόλ έχει κατασταλτική επίδραση στη λίμπιντο. Παρότι αρχικά έχει διεγερτική δράση, αυτή γρήγορα υποχωρεί και αντικαθίσταται από υπνηλία και ζαλάδα. Επίσης, μέσω της μέθης είναι βασική αιτία για τροχαία δυστυχήματα, τα οποία ετησίως κοστίζουν σε παγκόσμιο επίπεδο σχεδόν 20 εκατομμύρια ζωές. Η κατάχρηση του αλκοόλ συνδέεται με μειωμένη παραγωγικότητα και εργατικά ατυχήματα. Επειδή το αλκοόλ είναι διουρητικό, προκαλεί αφυδάτωση που συνδέεται με τον πονοκέφαλο του πότη, το γνωστό “hangover”. Αν ξυπνήσουμε με hangover, το μεγαλύτερο λάθος που μπορούμε να κάνουμε είναι να πιστέψουμε στον αστικό μύθο που λέει ότι «υποχωρεί με ένα ποτηράκι αλκοόλ το επόμενο πρωί». Εντελώς αναληθές, τονίζει ο παθολόγος Αναστάσιος Σπαντιδέας. Χρειάζεται ξεκούραση, ενυδάτωση με νερό και αφεψήματα, όχι χυμούς γιατί είναι όξινοι -το στομάχι μπορεί να δεχτεί μόνο πολύ ελαφρύ φαγητό.
O αλκολισμός της νοικοκυράς
Το αλκοόλ εμπλέκεται στην εμφάνιση πολλών καρκίνων, ειδικά του καρκίνου του ήπατος, του παγκρέατος και του πεπτικού συστήματος, π.χ. του στομάχου. Μια λιγότερο γνωστή πτυχή αφορά στην αύξηση του κινδύνου για καρκίνου του μαστού.
Στις ΗΠΑ έχουν γίνει έρευνες που συνδέουν τον καρκίνο του μαστού με την κατάχρηση οινοπνεύματος που γίνεται στο σπίτι από έναν σημαντικό πληθυσμό γυναικών οι οποίες απασχολούνται αποκλειστικά με τα οικιακά. Πολλές γυναίκες που δεν έχουν αμειβόμενη εργασία το «τσούζουν» καθώς μαγειρεύουν, σιδερώνουν ή κάνουν άλλες οικιακές δουλειές και δεν σταματούν στο ένα ποτήρι. Σε αυτές τις γυναίκες ο καρκίνος του μαστού έχει μεγαλύτερη επίπτωση, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας Ευάγγελος Φιλόπουλος. Συνεπώς, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε τον κρυφό “αλκοολισμό της νοικοκυράς”, όπως έχει βαφτιστεί αυτό το σύνδρομο που οδηγεί σε αυξημένα κρούσματα καρκίνου του μαστού.
