Του Philip J Atherton, Professor of Clinical, Metabolic & Molecular Physiology, University of Nottingham και Daniel J Wilkinson, Assistant Professor in Physiology and Biochemistry, University of Nottingham. Πηγή: The Conversation.
Μια 25άχρονη Αυστραλή γυναίκα bodybuilder με γενετική διαταραχή πέθανε από την κατανάλωση πάρα πολλών συμπληρωμάτων πρωτεΐνης. Η εν λόγω γυναίκα, η Meegan Hefford, έπασχε από μια σπάνια, αδιάγνωστη διαταραχή που προκάλεσε θανατηφόρο συσσώρευση αμμωνίας στο σώμα της (η αμμωνία παράγεται όταν το σώμα διασπά την πρωτεΐνη). Αυτό εγείρει το ερώτημα: είναι ασφαλή τα συμπληρώματα άσκησης;
Σε υγιείς ανθρώπους, τα συνηθέστερα χρησιμοποιούμενα συμπληρώματα που προορίζονται να ενισχύσουν το σώμα τους είναι αβλαβή. Ωστόσο, υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις όπου οι υποκείμενες παθήσεις υγείας ή η υπερβολική κατανάλωση θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας.
Μακράν τα πιο κοινά συμπληρώματα που λαμβάνουν οι επισκέπτες του γυμναστηρίου είναι αυτά που περιέχουν αμινοξέα με τη μορφή πρωτεΐνης, πρωτεϊνικά υδρολύματα (όπως πρωτεΐνη ορού γάλακτος) ή μεμονωμένα αμινοξέα διακλαδισμένης αλυσίδας (BCAA), που περιέχουν λευκίνη, ισολευκίνη και βαλίνη. Οι άνθρωποι λαμβάνουν αυτά τα συμπληρώματα για να υποστηρίξουν την οικοδόμηση μυών διότι τα αμινοξέα είναι τα δομικά στοιχεία του μυϊκού ιστού. Εκτός από σπάνιες γενετικές διαταραχές όπως αυτή της Meegan Hefford, υπάρχουν κίνδυνοι από την κατανάλωση αυτών των συμπληρωμάτων πρωτεΐνης;
Υπάρχει μια σειρά από άλλες πολύ σπάνιες γενετικές διαταραχές όπου ο χειρισμός ορισμένων αμινοξέων είναι σε κίνδυνο. Για παράδειγμα, η ασθένεια ούρων από σιρόπι σφενδάμου (MSUD: maple syrup urine disease) οδηγεί σε τοξική συσσώρευση των BCAA καθιστώντας την υπερβολική κατανάλωσή τους επικίνδυνη. Ωστόσο, οι πάσχοντες από MSUD συνήθως διαγιγνώσκονται σε νεαρή ηλικία, επομένως αυτό είναι απίθανο να εκδηλωθεί μέσω της υπερβολικής πρόσληψης πρωτεΐνης στην ενήλικη ζωή.
Εκτός από τις γενετικές διαταραχές του χειρισμού των αμινοξέων, τα άτομα με νεφρική νόσο συχνά καλούνται να αποφεύγουν δίαιτες πλούσιες σε πρωτεΐνες, καθώς η υπερβολική πρόσληψη μπορεί να καταπονήσει τα νεφρά που παρουσιάζουν ανεπάρκεια. Αυτό είναι που οδήγησε στην υπόθεση ότι οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και, κατ’ επέκταση, τα συμπληρώματα πρωτεΐνης είναι «κακές για τα νεφρά». Αλλά αυτό έχει πλέον καταρριφθεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς οι αθλητές που καταναλώνουν σχεδόν 3 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα (το οποίο είναι πολύ παραπάνω από τη συνιστώμενη ημερήσια δόση των 0,8 γραμμαρίων ανά κιλό βάρους την ημέρα) και οι υγιείς ενήλικες που καταναλώνουν έως και 1,25 g/ kg/ημέρα λευκίνης εμφανίζουν πολύ λίγες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα. Έτσι, εκτός από εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, η λήψη συμπληρωμάτων πρωτεΐνης είναι γενικά ασφαλής.
L-καρνιτίνη και κρεατίνη
Αν και είναι πάρα πολλά για να τα αναφέρουμε, υπάρχει πληθώρα συμπληρωμάτων που καταναλώνονται από τους επισκέπτες του γυμναστηρίου, με στόχο την ενίσχυση της μυϊκής μάζας, τη μείωση του λίπους και την αύξηση της απόδοσης. Ας ρίξουμε μια ματιά στην ασφάλειά τους.
Τόσο η L-καρνιτίνη όσο και η κρεατίνη είναι φυσικές ενώσεις που λαμβάνονται για τη βελτίωση της μυϊκής μάζας, της απόδοσης ή της απώλειας βάρους. Το κόκκινο κρέας είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε αυτές τις ουσίες. Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα συμπληρώματα, αυτά τα συμπληρώματα έχουν υποβληθεί σε πολλές έρευνες ως προς την ασφάλειά τους. Μέχρι σήμερα, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι είναι επιβλαβή για τον άνθρωπο, παρά τους πρώιμους ισχυρισμούς για πιθανή ηπατική ή νεφρική βλάβη, μυϊκές κράμπες ή ανισορροπίες ηλεκτρολυτών. Επίσης, δεν υπάρχουν γνωστές υποκείμενες ασθένειες που θα μπορούσαν να τις καταστήσουν επικίνδυνες.
Συζευγμένα λινολεϊκά οξέα
Το συζευγμένο λινολεϊκό οξύ (CLA) είναι ένα άλλο δημοφιλές συμπλήρωμα. Το CLA είναι ένας συγκεκριμένος τύπος λίπους που σχετίζεται με μείωση της λιπώδους μάζας και αύξηση της μυϊκής μάζας. Αν και γενικά πιστεύεται ότι είναι ασφαλές, υπάρχουν δεδομένα από ζωικά μοντέλα και από ανθρώπους που υποδηλώνουν ότι η κατανάλωσή τους μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενείς αλλαγές στο αίμα, συγκεκριμένα αυξήσεις στις λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας (“κακή” χοληστερόλη). Όπως συμβαίνει πάντα, τα μακροπρόθεσμα δεδομένα από ελεγχόμενες δοκιμές δεν είναι διαθέσιμα, επομένως θα υπάρχει πάντα ένα στοιχείο αμφιβολίας για την ασφάλειά τους.
Βιταμίνη Ε και ρεσβερατρόλη
Υπάρχουν όμως και άλλοι προβληματισμοί σχετικά με τις πιθανές επιβλαβείς επιπτώσεις των συμπληρωμάτων. Ένα παράδειγμα είναι τα αντιοξειδωτικά συμπληρώματα, όπως η βιταμίνη Ε και η ρεσβερατρόλη. Ενώ η πρώιμη έρευνα υποστήριζε ότι αυτά τα συμπληρώματα θα μπορούσαν να βελτιώσουν την απόδοση της άσκησης, αργότερα έγινε φανερό ότι, αν μη τι άλλο, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ενάντια στα ευεργετικά αποτελέσματα της άσκησης -αυτό μπορεί να αφορά και άλλα αντιοξειδωτικά.
Επιμόλυνση
Επίσης, αντί να είναι επιβλαβές το ίδιο το συμπλήρωμα των θρεπτικών συστατικών, μπορεί να υπάρχουν μολυσματικές ενώσεις εντός του συμπληρώματος, άγνωστες στον καταναλωτή, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν βλάβη.
Συχνά ακούμε ειδήσεις για αποτυχημένα τεστ φαρμάκων στον αθλητισμό που προκαλούνται από «επιμολυσμένα συμπληρώματα». Είτε αυτό είναι αλήθεια είτε όχι, εξακολουθούν να υπάρχουν πραγματικές και ανησυχητικές ενδείξεις επιμόλυνσης στα συμπληρώματα διατροφής από μια σειρά ουσίες. Πράγματι, με τον έλεγχο της παραγωγής τους να στερείται φαρμακευτικής αυστηρότητας, ενδέχεται να υπάρχουν άγνωστοι κίνδυνοι στα συμπληρώματα, ιδιαίτερα σε αυτά που αγοράζονται μέσω Διαδικτύου. Μια περίπτωση στις ΗΠΑ υπογραμμίζει αυτούς τους κινδύνους όπου ένας αριθμός ατόμων υπέστη σοβαρή οξεία ηπατίτιδα και κεραυνοβόλο ηπατική ανεπάρκεια μετά την κατανάλωση του ίδιου συμπληρώματος διατροφής, του OxyELITE Pro.
Έτσι, ενώ υπάρχουν λίγοι κίνδυνοι από τη λήψη συμπληρωμάτων θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ορισμένα συμπληρώματα θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά αυτό που οι άνθρωποι προσπαθούν να επιτύχουν.
Επίσης, λείπει η πραγματική αποτελεσματικότητα πολλών αναδυόμενων συμπληρωμάτων -συχνά βασίζονται περισσότερο στη θεωρία και το μάρκετινγκ παρά στην αναπαραγώγιμη επιστήμη. Τούτου λεχθέντος, ένας μικρός αριθμός συμπληρωμάτων έχει αποδεδειγμένα ευεργετικά αποτελέσματα παράλληλα με την άσκηση και επιπλέον πολλά από αυτά έχουν μεταφραστεί σε αποδεδειγμένα κλινικά οφέλη.
Επιστρέφοντας στα συμπληρώματα πρωτεΐνης, ναι, μπορούν να ενισχύσουν τη μυϊκή μάζα με την άσκηση, αν και το αποτέλεσμα είναι μικρό και τα συμπληρώματα θα μπορούσαν εύκολα να αντικατασταθούν από αλλαγές στη διατροφή.
