Γράφουν η Καλλιρρόη Καλαντζή και ο Μίλτος Ματσάγκας*
H θρόμβωση, ο σχηματισμός ενός θρόμβου αίματος μέσα σε ένα αγγείο (αρτηρία ή φλέβα) ο οποίος εμποδίζει τη ροή του αίματος, είναι η κύρια αιτία θανάτου και αναπηρίας παγκοσμίως. Ένας στους τέσσερις ανθρώπους πεθαίνει από παθήσεις που σχετίζονται με τη θρόμβωση και επομένως, η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωσή της είναι ζωτικής σημασίας. Τα τρία κύρια πρόσωπα της θρόμβωσης είναι το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο που συχνά σχετίζεται με την κολπική μαρμαρυγή, το έμφραγμα του μυοκαρδίου και η φλεβική θρομβοεμβολική νόσος.
Η κολπική μαρμαρυγή, μια συχνή καρδιακή αρρυθμία που οδηγεί στο σχηματισμό θρόμβων στις καρδιακές κοιλότητες, αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για θρομβοεμβολικά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Οι θρόμβοι ταξιδεύουν από την καρδιά στον εγκέφαλο, αποφράσσουν ένα αγγείο και διακόπτουν τη ροή του αίματος στην αντίστοιχη περιοχή του εγκεφάλου. Οι ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή κινδυνεύουν πέντε φορές περισσότερο από τον κοινό πληθυσμό να πάθουν εγκεφαλικό επεισόδιο και αν το πάθουν έχουν διπλάσιες πιθανότητες να καταλήξουν με μόνιμη αναπηρία ή να πεθάνουν.
Στη χώρα μας πάσχουν από κολπική μαρμαρυγή περίπου 300.000 άτομα. Η πρόληψη της κολπικής μαρμαρυγής, ακολουθώντας μεσογειακού τύπου δίαιτα, τακτική σωματική δραστηριότητα, αντιμετώπιση της υπέρτασης και αποφυγή κατάχρησης αλκοόλ, καθώς και η χορήγηση κατάλληλης αντιπηκτικής αγωγής είναι τα σημαντικότερα βήματα για την πρόληψη των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων που σχετίζονται με την κολπική μαρμαρυγή.
Το έμφραγμα του μυοκαρδίου προκαλείται όταν περιοχές της καρδιάς δεν αιματώνονται επαρκώς. Αυτό συμβαίνει, γιατί οι στεφανιαίες αρτηρίες που αιματώνουν την καρδιά αποφράσσονται λόγω ρήξης της αθηρωματικής πλάκας και δημιουργίας θρόμβου. Στη χώρα μας, συμβαίνουν ετησίως 20.000 νέα εμφράγματα του μυοκαρδίου, τα οποία συνοδεύονται από ένα μεγάλο ιατρικό και κοινωνικό κόστος και οδηγούν: α) στο θάνατο τουλάχιστον 3.000 ανθρώπους β) πολλούς στην αναπηρία με τη μορφή της καρδιακής ανεπάρκειας και γ) πολύ περισσότερους εκτός εργασίας για το υπόλοιπο της ζωής τους. Aνεξάρτητα από τη διενέργεια άμεσης επαναιμάτωσης ή όχι, η χορήγηση αντιαιμοπεταλιακής αγωγής για τουλάχιστον 12 μήνες είναι απαραίτητη.
Η φλεβική θρομβοεμβολική νόσος περιλαμβάνει τη φλεβική θρόμβωση και την πνευμονική εμβολή (μια πολύ σοβαρή κατάσταση που μπορεί να αποβεί θανατηφόρα) όταν αποσπαστεί ένα τμήμα του θρόμβου, το οποίο διασχίζοντας την κυκλοφορία μέσω της καρδιάς θα «σφηνωθεί» στους πνεύμονες. Στη χώρα μας εκτιμάται ότι οι θάνατοι από φλεβική θρομβοεμβολική νόσο φτάνουν τους 50.000 ετησίως.
Οι σημαντικότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες της φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου είναι η πρόσφατη χειρουργική επέμβαση, ιδίως ορθοπαιδικής φύσης στα κάτω άκρα, η νοσηλεία σε νοσοκομείο πάνω από 48 ώρες και η παρατεταμένη ακινησία, π.χ. ένα πολύωρο αεροπορικό ταξίδι ή η παραμονή στο κρεββάτι για ανάρρωση από κάποια ασθένεια, αλλά και άλλοι, όπως η θρομβοφιλία, το οικογενειακό ιστορικό, η λήψη αντισυλληπτικών και η εγκυμοσύνη, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η φλεβικής ανεπάρκεια, η COVID-19, ενώ πολύ σημαντικός παράγοντας είναι επίσης η ύπαρξη καρκίνου.
Θεμέλιος λίθος της αντιμετώπισης της φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου είναι η άμεση έναρξη αντιπηκτικής αγωγής, η οποία θα συνεχιστεί για τουλάχιστον 3-6 μήνες και πολλές φορές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η πρόληψη της φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου είναι η αποφυγή της πολύωρης ακινησίας, η τακτική σωματική δραστηριότητα, η απώλεια βάρους και η διακοπή του καπνίσματος.
Ο ρόλος του ΙΜΕΘΑ
Το Ινστιτούτο Μελέτης και Εκπαίδευσης στη Θρόμβωση και την Αντιθρομβωτική Αγωγή (ΙΜΕΘΑ) είναι ο κύριος επιστημονικός φορέας στην Ελλάδα με αντικείμενο αποκλειστικά την θρόμβωση, η οποία αφορά ένα ευρύ φάσμα ιατρικών ειδικοτήτων. Σκοπός του Ινστιτούτου είναι η προαγωγή της έρευνας και της εκπαίδευσης καθώς και της διαρκούς ενημέρωσης σχετικά με τις εξελίξεις στον τομέα της θρόμβωσης και της αντιθρομβωτικής αγωγής, η διαμόρφωση των κανόνων χρήσης των αντιθρομβωτικών φαρμάκων και η εκπόνηση και ο συντονισμός ερευνητικών προγραμμάτων σχετικών με τη θρόμβωση και την αντιθρομβωτική αγωγή.
Το ΙΜΕΘΑ είναι, επίσης, ο επίσημος φορέας διοργάνωσης της Παγκόσμιας Ημέρας για τη Θρόμβωση στην Ελλάδα εκ μέρους της I.S.T.H. (International Society on Thrombosis and Haemostasis). Στόχος είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού για τη θρόμβωση και τις επιπτώσεις της, μέσω πραγματοποίησης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που απευθύνονται στο κοινό και στους Επαγγελματίες Υγείας.
*Η Καλλιρρόη Καλαντζή είναι Καρδιολόγος και ο Μιλτιάδης Ματσάγκας είναι Καθηγητής Αγγειοχειρουργικής.
