Η οστεοπόρωση είναι μια από τις πιο διαδεδομένες ασθένειες, που επιβαρύνει σοβαρά τα συστήματα υγείας. Πολλοί παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με αυτήν την ασθένεια και ένα από αυτά είναι η προχωρημένη ηλικία.
Ορισμένες μελέτες αναφέρουν την δυνητικά καταστροφική επίδραση της πρωτεΐνης στα οστά, η οποία μπορεί να αυξήσει την απέκκριση του ασβεστίου στα ούρα. Ωστόσο, αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες παρατηρούνται μόνο σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια.
Η τρέχουσα συνιστώμενη διατροφική δόση για πρωτεΐνη είναι 0,8 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα. Για τη διατήρηση της μυϊκής λειτουργίας, τα στοιχεία υποστηρίζουν μια πρόσληψη πρωτεΐνης 1,0-1,2 γραμμάρια για τους υγιείς ενήλικες και 1,2–1,5 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους για ηλικιωμένους που πάσχουν από οξείες ή χρόνιες ασθένειες.
Η πρωτεΐνη αποτελεί το 50% του όγκου των οστών και το ένα τρίτο της μάζας τους. Παρέχει τη δομική μήτρα των οστών, ενώ το ασβέστιο είναι το κυρίαρχο μέταλλο σε αυτή τη μήτρα. Το κολλαγόνο και μια ποικιλία άλλων πρωτεϊνών σχηματίζουν την οργανική μήτρα των οστών, επομένως η επαρκής διατροφική πρόσληψη πρωτεΐνης φαίνεται να είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη απόκτηση και διατήρηση της οστικής μάζας.
Πρωτεΐνες και αποβολή ασβεστίου
Έχει όμως αναφερθεί από το 1920 ότι η αύξηση της διατροφικής πρωτεΐνης οδήγησε σε μεγαλύτερη απέκκριση ασβεστίου στα ούρα. Μεταγενέστερες μελέτες έχουν επανειλημμένα επιβεβαιώσει αυτή τη συσχέτιση, έτσι ώστε για κάθε αύξηση 40 γραμμαρίων πρωτεΐνης, η απέκκριση ασβεστίου στα ούρα να αυξάνεται κατά περίπου 50 mg. Στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, μια σειρά μελετών μεταβολικής ισορροπίας στις οποίες το διαιτητικό ασβέστιο ελεγχόταν προσεκτικά δεν βρήκε καμία αλλαγή στην εντερική απορρόφηση ασβεστίου με υψηλότερες διατροφικές προσλήψεις πρωτεϊνών, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι η πηγή του πρόσθετου ασβεστίου στα ούρα πρέπει να προέρχεται από τη διάσπαση των οστών. Προτάθηκε ότι η αύξηση της διατροφικής πρωτεΐνης με μια ανάλογη αύξηση των αμινοξέων που περιέχουν θείο μπορεί να προκαλεί οστεοπόρωση.
Για πολλά χρόνια, η επιστημονική συζήτηση προσπάθησε να επιλύσει αυτό το αμφιλεγόμενο ζήτημα: μπορεί μια δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες να προκαλέσει οστεοπόρωση;
Μελέτες βραχυπρόθεσμης διατροφικής παρέμβασης που χρησιμοποίησαν διπλά σταθερά ισότοπα ασβεστίου για την αξιολόγηση του μεταβολισμού του ασβεστίου διαπίστωσαν ότι η αύξηση της πρωτεΐνης σχετίζεται με αύξηση της εντερικής απορρόφησης του ασβεστίου από τη διατροφή, ώστε σχεδόν ολόκληρη η αύξηση του ασβεστίου στα ούρα μπορεί να προέρχεται από την αυξημένη απορρόφηση του ασβεστίου. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει αρνητική επίδραση στα οστά. Επιπλέον, μετά από μεγαλύτερη πρόσληψη κρέατος, η υπερασβεστιουρία είναι παροδική, με χρόνο προσαρμογής περίπου τρεις εβδομάδες. Έτσι, η υπερβολική απέκκριση ασβεστίου από την υψηλή πρόσληψη πρωτεϊνών δεν φαίνεται να προκαλεί οστική απώλεια ασβεστίου.
Τα τρέχοντα στοιχεία δεν δείχνουν δυσμενείς επιπτώσεις της υψηλότερης πρόσληψης πρωτεϊνών. Mια συστηματική ανασκόπηση το 2016 βρήκε θετική επίδραση της διατροφικής πρωτεΐνης στη σκελετική απόκτηση σε παιδιά και εφήβους. Σε μια νεότερη μετα-ανάλυση για το ρόλο της πρωτεΐνης στα οστά, επίσης δεν βρέθηκε αρνητική επίδραση και οι ερευνητές έγραψαν: «Τα τρέχοντα στοιχεία δεν δείχνουν δυσμενείς επιπτώσεις της υψηλότερης πρόσληψης πρωτεϊνών».
IGF-1 και λεπτίνη
Μια παράμετρος που χρησιμοποιείται συχνά για την εκτίμηση του κινδύνου οστεοπόρωσης είναι η αναβολική ορμόνη IGF-1 που παίζει ουσιαστικό ρόλο στο σχηματισμό των οστών. Η πρόσληψη πρωτεϊνών από τη διατροφή έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την IGF-1.
Η επίδραση της υψηλής πρωτεΐνης ποικίλλει στην περίπτωση της ποσότητας της παρεχόμενης ενέργειας. Μια δίαιτα χαμηλής ενέργειας, η οποία παρέχει μεταξύ 800 και 1200 θερμίδες την ημέρα, χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της σοβαρής παχυσαρκίας. Μια τέτοια δίαιτα μεταβάλλει τους οστικούς δείκτες για να αυξήσει την απορρόφηση αλλάζοντας τα επίπεδα της IGF-1 και της λεπτίνης.
Μια χαμηλή συγκέντρωση λεπτίνης στο αίμα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων. Αυτή η διαδικασία παρατηρείται κατά τη διάρκεια μακρών προπονήσεων αθλητών αντοχής (π.χ. ποδηλάτες), οι οποίοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στη χαμηλή διαθεσιμότητα ενέργειας, ακόμη και αν δεν ακολουθούν περιορισμένη δίαιτα. Ως αποτέλεσμα, παρατηρείται εξασθενημένος μεταβολισμός των οστών και αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων των οστών.
Τελικά, ένα έγγραφο συναίνεσης ειδικών το 2018 συνόψισε τις συστηματικές ανασκοπήσεις και τις μετα-αναλύσεις για τις επιπτώσεις της πρωτεΐνης στην υγεία των οστών σε ενήλικες και κατέληξε ότι οι προσλήψεις πρωτεϊνών πάνω από τη σύσταση των 0,8 γραμμαρίων ανά κιλό σωματικού βάρους, σε συνδυασμό με επαρκή πρόσληψη ασβεστίου, σχετίζονται με υψηλότερη πυκνότητα οστών, χαμηλότερη οστεοπόρωση και μέτρια μειωμένο κίνδυνο κατάγματος.
Επιπλέον, δεν αποδείχθηκε ότι το όξινο φορτίο που προκαλείται από την υψηλή πρόσληψη πρωτεΐνης είναι επιβλαβές για την υγεία των οστών. Μια μακροχρόνια πρόσληψη πρωτεΐνης 2 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα είναι ασφαλής για τους υγιείς ενήλικες, αλλά υψηλότερες τιμές μπορεί να οδηγήσουν σε πεπτικά, νεφρικά και αγγειακά προβλήματα. Το 2023, μια άλλη μετα-ανάλυση βρήκε ότι η πρόσληψη πρωτεΐνης πάνω από 1,0 γραμμάριο ανά κιλό σωματικού βάρους σε ενήλικες άνω των 65 ετών κάνει καλό στην υγεία των οστών, και ειδικά στον κίνδυνο κατάγματος του ισχίου.
Αλκοόλ και καφεΐνη
Αν ανησυχείτε για την οστεοπόρωση, περιορίστε τα πρόσθετα ζάχαρης, αλατιού και φωσφορικών αλάτων. Τα τρόφιμα που περιέχουν σάκχαρα που προστίθενται κατά την επεξεργασία παρέχουν γενικά πολλές θερμίδες, πρόσθετα και συντηρητικά, αλλά προσφέρουν λίγα οφέλη για την υγεία. Περιορίστε την πρόσληψη επεξεργασμένων τροφίμων και ποτών, όπως τα αναψυκτικά.
Επίσης, επιδιώξτε να μειώσετε την ποσότητα αλατιού στη διατροφή σας. Όχι μόνο το αλάτι μπορεί να προκαλέσει υψηλή αρτηριακή πίεση, αλλά μπορεί επίσης να αυξήσει την ποσότητα ασβεστίου που αποβάλλετε από το σώμα σας με την ούρηση. Ο φώσφορος χρησιμοποιείται ως πρόσθετο σε πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα, αλλά μπορεί να επηρεάσει το πόσο ασβέστιο απορροφάται από το λεπτό έντερο.
Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης. Η κατανάλωση περισσότερων από ένα ή δύο αλκοολούχων ποτών την ημέρα επιταχύνει την απώλεια οστικής μάζας και μειώνει την ικανότητα του σώματός σας να απορροφά ασβέστιο. Εάν επιλέξετε να πίνετε αλκοόλ, κάντε το με μέτρο. Η καφεΐνη μπορεί να αυξήσει ελαφρώς την απώλεια ασβεστίου μέσω των ούρων. Η μέτρια κατανάλωση καφεΐνης -περίπου δύο με τρία φλιτζάνια καφέ την ημέρα- δεν φαίνεται επιβλαβής, εφόσον η διατροφή σας περιέχει επαρκές ασβέστιο.
