Τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας που ονομάζονται αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 αναδείχθηκαν από το περιοδικό Science ως το μεγαλύτερο ιατρικό επίτευγμα του 2023. Γι’ αυτά αυτά τα πολυσυζητημένα φάρμακα έγιναν γνωστά κάποια απρόσμενα οφέλη τους πέρυσι, όπως για παράδειγμα ότι μειώνουν τις καρδιακές προσβολές. Οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 δημιουργήθηκαν για να βοηθήσουν τους διαβητικούς τύπου 2 και γρήγορα διαπιστώθηκε ότι προκαλούν σημαντική απώλεια βάρους. Τώρα υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι μπορεί να κάνουν καλό σε μια σειρά χρόνιες ασθένειες, μάλλον επειδή μειώνουν τη φλεγμονή. Για την ώρα τα φάρμακα που έχουν προσελκύσει την μεγαλύτερη προσοχή περιλαμβάνουν τη σεμαγλουτίδη της δανικής φαρμακευτικής Novo Nordisk (Ozempic, Wegovy, Rybelsus) και την τιρζεπατίδη της αμερικανικής Eli Lilly (Mounjaro, Zepbound).
Τα νέα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας που χορηγούνται τόσο με ένεση όσο και με χάπια, έχουν χαιρετιστεί ως ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος απώλειας βάρους. Έχουν χαρακτηριστεί ως “gamechangers”, ότι αλλάζουν το παιχνίδι στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και έχει ειπωθεί ότι η παχυσαρκία είναι πλέον “επιλογή”. Ξέρουμε όμως ότι έχουν παρενέργειες, κυρίως γαστρεντερικές, οι οποίες μπορεί να μην είναι εύκολα διαχειρίσιμες. Εκτός από τα γαστρεντερικά συμπτώματα δημιουργούν επίσης μια αίσθηση μειωμένης απόλαυσης όχι μόνο από την κατανάλωση φαγητού -γι’ αυτό άλλωστε αδυνατίζουν- αλλά και από άλλες δραστηριότητες της ζωής γιατί αλλάζουν τη λειτουργία της ανταμοιβής του εγκεφάλου. Δεν ξέρουμε ακόμα τί σωρευτικές παρενέργειες μπορεί να έχουν όταν λαμβάνονται επ’ αόριστον.
Διαβήτης και ινκρετίνες
Ο διαβήτης τύπου 2 έχει σοβαρές επιπλοκές στην υγεία. Χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, κάτι που είναι τοξικό για τα αγγεία. Ύστερα από ένα τυπικό γεύμα, η γλυκόζη ανεβαίνει στο αίμα και αυτό προκαλεί έκκριση ινσουλίνης μιας ορμόνης που ο ρόλος της είναι να βάζει τη γλυκόζη μέσα στα μυϊκά και ηπατικά κύτταρα. Αλλά μερικές φορές η ινσουλίνη δυσκολεύεται να επιτελέσει το ρόλο της, μια κατάσταση που ονομάζεται αντίσταση στην ινσουλίνη. Σ’ αυτή την περίπτωση, το σώμα αναγκάζεται να εκκρίνει υπερβολική ινσουλίνη προκειμένου η γλυκόζη να μπει μέσα στα κύτταρα. Η υπερέκκριση ινσουλίνης, με τα χρόνια, μπορεί να εξαντλήσει τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος να παράγουν την ορμόνη με αποτέλεσμα η γλυκόζη να αρχίσει να συγκεντρώνεται σε υψηλότερα επίπεδα στο αίμα. Αν είναι πάνω από τα 126 mg/dL το πρωί πριν να φάμε, τότε υπάρχει η τυπική διάγνωση του διαβήτη τύπου 2.
Οι διαβητικοί έχουν συχνά και κάτι άλλο, μειωμένη παραγωγή δύο ορμονών που ονομάζονται ινκρετίνες και παράγονται κυρίως από το έντερο αμέσως μετά το φαγητό. Πρόκειται για δύο μικρές πρωτεΐνες, τα πεπτίδια GLP-1 (Glucagon-like peptide-1) και GIP (glucose-dependent insulinotropic polypeptide). Στα υγιή άτομα οι ινκρετίνες είναι υπεύθυνες έως και για το 70% της έκκρισης ινσουλίνης, αλλά στους διαβητικούς το ποσοστό αυτό μπορεί να είναι μόνο 20%. Οι GLP-1 και GIP διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης ανεξάρτητα από τη γλυκόζη ενεργοποιώντας τους υποδοχείς τους που βρίσκονται στο πάγκρεας και οι επιστήμονες σκέφτηκαν να φτιάξουν φάρμακα για τους διαβητικούς που θα δρούσαν όπως οι ινκρετίνες. Το σημείο καμπής σ’ αυτή την έρευνα ήταν μια μελέτη του 1993 όπου εγχύθηκε η GLP-1 σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 και η γλυκόζη στο αίμα έπεσε σε φυσιολογικά επίπεδα μέσα σε τέσσερις ώρες. Η GLP-1 αναστέλλει επίσης τη γλυκαγόνη μια ορμόνη που έχει αντίθετη δράση από την ινσουλίνη, προκαλώντας άνοδο της γλυκόζης στο αίμα. Η μελέτη αυτή έδειξε στην επιστημονική κοινότητα ότι οι ινκρετίνες μπορούσαν πράγματι να βοηθήσουν τους διαβητικούς.
Όμως οι ινκρετίνες αποδομούνται γρήγορα όταν περάσουν από τους νεφρούς Ο χρόνος ημιζωής της GLP-1 είναι το πολύ 5 λεπτά και της GIP είναι 8 λεπτά. Το 2012, μια ομάδα ερευνητών της Novo Nordisk κατάφερε να δημιουργήσει τη σεμαγλουτίδη, ένα συνθετικό μόριο που ενεργοποιεί τον υποδοχέα της GLP-1 και αντιστέκεται στην γρήγορη αποδόμησή της. Επειδή έχει μεγάλη διάρκεια δράσης, η ουσία χορηγείται με ένεση, μια φορά την εβδομάδα. Προηγουμένως η Novo Nordisk είχε αναπτύξει τη λιραγλουτίδη που είχε βραχεία δράση και εγκρίθηκε από τον FDA το 2010 για τους διαβητικούς με το όνομα Victoza -το 2014 εγκρίθηκε για την παχυσαρκία με το όνομα Saxenda. Τον Δεκέμβριο του 2017, η ενέσιμη έκδοση της σεμαγλουτίδης εγκρίθηκε για τους διαβητικούς από τον FDA με την επωνυμία Ozempic και το 2019 ως ημερήσιο χάπι με την επωνυμία Rybelsus.
Με την έρευνα να έχει εστιάσει κυρίως στην GLP-1, ανακαλύφθηκαν τέσσερα πράγματα: η GLP-1 διεγείρει την ινσουλίνη, εμποδίζει τη γλυκαγόνη, καθυστερεί τη διέλευση της τροφής στον πεπτικό σωλήνα και προκαλεί αίσθημα πληρότητας και κορεσμού της πείνας. Οι υποδοχείς της GLP-1 δεν βρίσκονται μόνο στο πάγκρεας αλλά και σε πολλά άλλα όργανα καθώς και στα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων της περιοχής ελέγχει το φαγητό, τον υποθάλαμο. Φάνηκε ότι η σεμαγλουτίδη είχε τη δυνατότητα να αδυνατίζει καθώς είναι σε θέση να διασχίσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (το προστατευτικό στρώμα γύρω από τον εγκέφαλο) και τροποποιώντας την εγκεφαλική δραστηριότητα κάνει κάποιον να αισθάνονται λιγότερο πεινασμένος. Από το 2001 είχε παρατηρηθεί ότι πολλοί διαβητικοί δεν μπορούσαν να ολοκληρώσουν το γεύμα τους όταν λάμβαναν την ορμόνη GLP-1 επειδή αισθάνονταν πιο χορτάτοι. Η GLP-1 τους έκανε επίσης να αισθάνονται ναυτία και να μην έχουν διάθεση για πολύ φαγητό. Η μειωμένη όρεξη δεν είναι φυσικά πρόβλημα για τους διαβητικούς διότι πάνω από το 50% είναι παχύσαρκοι. Το πρόβλημα ήταν η ναυτία και άλλες γαστρεντερικές παρενέργειες. Έτσι καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης αυτών των φαρμάκων, το κύριο ζήτημα ήταν να βρεθεί η ισορροπία μεταξύ απώλειας βάρους και παρενεργειών.
Το αδυνάτισμα που προκαλεί η σεμαγλουτίδη επέρχεται κυρίως λόγω μείωσης της όρεξης επειδή μειώνει την απόλαυση από το φαγητό και δευτερευόντως από την αργή διέλευση της τροφής. Μια μελέτη του 2017 από το Πανεπιστήμιο του Λιντς, βρήκε ότι σε άτομα με παχυσαρκία, μια εβδομαδιαία ένεση σεμαγλουτίδης μειώνει την καθημερινή πρόσληψη θερμίδων κατά 24% και σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και 30% -η λιραγλουτίδη, το προηγούμενο φάρμακο της Novo Nordisk μείωνε την πρόσληψη τροφής κατά 15%.
Η σεμαγλουτίδη μπορεί να προκαλέσει σημαντική απώλεια βάρους στους παχύσαρκους είτε είναι διαβητικοί τύπου 2 είτε όχι. Σε μια κλινική δοκιμή 68 εβδομάδων, την STEP, συμμετείχαν 1.961 υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα από 16 χώρες και συγκρίθηκε η ενέσιμη μορφή της με ένα εικονικό φάρμακο. Όλοι οι συμμετέχοντες έλαβαν συμβουλές για το πώς να διαχειριστούν το βάρος τους μέσω δίαιτας και άσκησης. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν τον Μάρτιο του 2021 και έδειξαν ότι η σεμαγλουτίδη προκάλεσε απώλεια βάρους 15,3 κιλά (15%) και μείωσε την περίμετρο μέσης κατά 13,5 εκατοστά -στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου χάθηκαν 2,6 κιλά και η περίμετρος μέσης μειώθηκε κατά 4,1 εκατοστά. Η επίδραση ήταν συνεχής με το βάρος να είναι στα χαμηλότερα επίπεδα την 60η εβδομάδα. Ύστερα από αυτή τη μελέτη, τον Ιούνιο του 2021, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε τη σεμαγλουτίδη για απώλεια βάρους με την επωνυμία Wegovy -σε δοσολογία κάπως μεγαλύτερη από το Ozempic- για άτομα που είχαν τουλάχιστον μία άλλη κατάσταση υγείας που σχετίζεται με το βάρος π.χ. υψηλή αρτηριακή πίεση ή υψηλή χοληστερόλη.
Με τις δίαιτες χαμηλών θερμίδων μπορεί κάποιος να μειώσει το βάρος του κατά 12% μέσα σε οκτώ εβδομάδες, αλλά είναι δύσκολο να συνεχίσει να χάνει κιλά με αυτόν τον τρόπο. Έχοντας ένα φάρμακο που μειώνει κατά 15% ή και παραπάνω το βάρος μέσα σε ένα χρόνο ήταν κάτι που καταγραφόταν για πρώτη φορά. Η απώλεια κιλών έχει μεγάλο όφελος για τους παχύσαρκους διαβητικούς. Σε μια σκωτσέζικη μελέτη, την DIRECT, μια από τις πιο σημαντικές μελέτες που έχουν γίνει ποτέ για τους διαβητικούς τύπου 2, σχεδόν οι εννιά στους 10 που κατάφεραν να χάσουν το 15% του βάρους τους μέσω δίαιτας και άσκησης, έθεσαν σε ύφεση τον διαβήτη, δηλαδή δεν χρειάζονταν πλέον να παίρνουν φάρμακα. Πολλοί διαβητικοί τύπου 2 μπορούν να απαλλαγούν από την ασθένειά τους χάνοντας κιλά αλλά αυτό δεν είναι εύκολο μόνο με δίαιτα και άσκηση -αν το αδυνάτισμα ήταν εύκολο δεν θα υπήρχε παχυσαρκία.
Τον Ιούνιο του 2022, ένα παρόμοιο φάρμακο, η τιρζεπατίδη έδειξε επίσης πολύ θετικά αποτελέσματα στην απώλεια βάρους, καλύτερα από αυτά της σεμαγλουτίδης. Η τιρζεπατίδη δρα στους υποδοχείς και των δύο ινκρετινών, μιμούμενη τόσο την GLP-1 όσο και την GIP. Η GIP είχε για καιρό θεωρηθεί ως μια ορμόνη που προάγει την παχυσαρκία γιατί προωθεί την εναπόθεση του λίπους στον λιπώδη ιστό, ωστόσο, ο ρόλος της στον έλεγχο του βάρους δεν ήταν ξεκάθαρος. Υπήρχαν ενδείξεις ότι η GLP-1 και η GIP λειτουργούν συνεργιστικά προκαλώντας κορεσμό της πείνας. Η δράση της GIP πιστεύεται ότι μειώνει τη ναυτία και άρα διευρύνει το θεραπευτικό εύρος της GLP-1 επιτρέποντας μια υψηλότερη δόση της.
Η αξία της τιρζεπατίδης ως διπλού αγωνιστή φάνηκε σε μια κλινική δοκιμή 72 εβδομάδων, την SURMOUNT-1, που περιέλαβε 2.539 υπέρβαρα ή παχύσαρκα με ένα τουλάχιστον πρόβλημα υγείας. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν τυχαία για να λαμβάνουν μια φορά την εβδομάδα ενέσεις των 5, 10 και 15 mg τιρζεπατίδης, είτε μια αδρανή ουσία. Με τα 15 mg, έχασαν το 21% του βάρους τους (23-25 κιλά), με τα 10 mg το 19,5%, και με τα 5 mg το 15%. Υπήρξε επίσης 5% μείωση στην LDL χοληστερόλη, 20% μείωση στα τριγλυκερίδια και 7,2 mm Hg μείωση στη συστολική πίεση. Κατόπιν αυτών των αποτελεσμάτων, ο FDA ενέκρινε την τερζεπατίδη για την παχυσαρκία με την επωνυμία Zepbound -την είχε ήδη εγκρίνει τον Μάιο του 2022 ως Mounjaro για τους διαβητικούς τύπου 2.
Οι παρενέργειες
Όλα δείχνουν ότι υπάρχει πλέον μια νέα γενιά αποτελεσματικών φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας, αλλά το ερώτημα είναι τι γίνεται με τις παρενέργειες. Ατυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να ανεχτούν αυτά τα φάρμακα για πολύ κυρίως λόγω γαστρεντερικών παρενεργειών. Στις κλινικές δοκιμές, το ποσοστό απόσυρσης ήταν χαμηλό, 15% έως 25% αλλά μια μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2023 αποκάλυψε ότι μόνο το 44% συνεχίζει τα φάρμακα μετά από τρεις μήνες και μόνο το 19% μετά από ένα χρόνο.
Βέβαια, οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τα φάρμακά τους για πολλές παθήσεις όπως ο διαβήτης τύπου 2, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η υπέρταση και η υπερχοληστερολαιμία. Η εγκατάλειψη εξαρτάται από το κίνητρο, τα συμπτώματα της πάθησης, την παρακολούθηση από το γιατρό, το κόστος και φυσικά από τις παρενέργειες των φαρμάκων. Οι κλινικές δοκιμές έδειξαν ότι η μέγιστη απώλεια βάρους με τους αγωνιστές GLP-1 επιτυγχάνεται μετά από ένα χρόνο και κάποιοι μπορεί να θέλουν ένα πιο γρήγορο αποτέλεσμα. Επίσης το 6% της απώλειας βάρους μπορεί να επιτευχθεί εντός 12 εβδομάδων, κάτι που μπορεί να είναι είτε ένα κίνητρο για να συνεχιστεί η θεραπεία είτε για να σταματήσει κάποιος τα φάρμακα αν δεν θέλει να χάσει πολλά κιλά.
Λόγω του υψηλού ποσοστού εγκατάλειψης, οι παρενέργειες τράβηξαν την προσοχή των ειδικών. Κάποιοι ασθενείς εμφανίζουν κρίσεις ναυτίας τις πρώτες τέσσερις εβδομάδες που μπορεί στη συνέχεια να υποχωρήσουν αλλά μπορεί και να επιδεινωθούν αν αυξηθεί η δόση. Άλλες συχνές παρενέργειες είναι η διάρροια ή η δυσκοιλιότητα, η κόπωση, το θειώδες ρέψιμο και ο εμετός. Η κινητικότητα του εντέρου επιβραδύνεται, όχι μόνο για το χρονικό διάστημα της χώνεψης, αλλά για όλη την εβδομάδα και αυτό προκαλεί φούσκωμα. Επειδή η επιβραδύνεται η πέψη, υπάρχει τροφή στο στομάχι για περισσότερη ώρα, κάτι που από μόνο του μπορεί να δημιουργήσει μια ήπια ναυτία ή δυσκοιλιότητα.
Υπάρχει κίνδυνος και πιο σοβαρών παρενεργειών, όπως γαστροπάρεσης (παράλυση στομάχου που περιορίζει πολύ τη διέλευση της τροφής από το στομάχι στο λεπτό έντερο), παγκρεατίτιδας (φλεγμονής του παγκρέατος) και έμφραξης του εντέρου (όταν η τροφή δεν περνάει στο λεπτό ή το παχύ έντερο). Έχουν αναφερθεί επίσης διαταραχές που σχετίζονται με τη χοληδόχο κύστη, κυρίως πέτρες στη χολή. Αν και οι σοβαρές παρενέργειες δεν θεωρούνται συχνές, εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν αυτά τα φάρμακα -το 2022 υπήρξαν στις ΗΠΑ 40 εκατομμύρια συνταγές- και είναι σημαντικό να είναι κανείς ενημερωμένος.
Τον Οκτώβριο του 2023 μια μελέτη κατέγραψε τις παρενέργειες σε άτομα που χρησιμοποιούσαν σεμαγλουτίδη και λιραγλουτίδη, χωρίς να περιλαμβάνει διαβητικά άτομα. Σε σύγκριση με ένα άλλο φάρμακο, τη βουπροπιόνη-ναλτρεξόνη, οι αγωνιστές GLP-1 συσχετίστηκαν με:
- 9,1 φορές μεγαλύτερο κίνδυνος παγκρεατίτιδας -μπορεί να προκαλέσει έντονο κοιλιακό πόνο και να απαιτηθεί χειρουργική επέμβαση.
- 4,2 φορές υψηλότερο κίνδυνο απόφραξης του εντέρου -τα συμπτώματα είναι κράμπες, φούσκωμα, ναυτία και εμετός.
- 3,7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο γαστροπάρεσης -τα συμπτώματα είναι ναυτία, κοιλιακός πόνος και εμετός.
- υψηλότερη συχνότητα χολικής νόσου -καταστάσεις που επηρεάζουν τη χοληδόχο κύστη- αλλά η διαφορά δεν ήταν στατιστικά σημαντική.
Προβλήματα μπορεί να προκύψουν και από την υπερδοσολογία η οποία μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία -χαμηλό σάκχαρο στο αίμα. Η υπογλυκαιμία επιφέρει αυξημένο καρδιακό ρυθμό, εφίδρωση, ζάλη και ευερεθιστότητα ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, παραλήρημα και κώμα. Συχνά η υπερδοσολογία συμβαίνει επειδή κάποιος δεν περιμένει μια εβδομάδα μεταξύ των δόσεων. Τα φάρμακα αυτά είναι μακράς δράσεως και μπορούν να συσσωρευτούν στο σώμα εάν δεν μεσολαβήσει αρκετός χρόνος μεταξύ των δόσεων. Στην περίπτωση της σεμαγλουτίδης, το Wegovy χορηγείται με συσκευές τύπου πένας μίας χρήσης και το Ozempic με βελόνες που μπορεί να ποικίλουν σε δοσολογία. Οι δόσεις κυμαίνονται από 0,25 mg έως 2,4 mg για τις εβδομαδιαίες ενέσεις, ανάλογα με τη συνταγή. Κάποιος που δεν βρίσκει το Wegovy, μπορεί να καταφύγει στο Ozempic -αφού πρόκειται για την ίδια ουσία- και να αρχίσει να προσαρμόζει με λάθος τρόπο τη δόση προς τα πάνω. Σε περίπτωση υπογλυκαιμίας, πολλοί ασθενείς θα πρέπει να εισαχθούν στο νοσοκομείο για παρακολούθηση λόγω της διάρκειας των φαρμάκων -πάντως ότι δεν υπάρχει κίνδυνος υπερδοσολογίας με τα χάπια.
Μια άλλη παρενέργεια είναι ότι τα φάρμακα αυτά μειώνουν τις απολαύσεις της ζωής γιατί επηρεάζουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Προκαλούν ένα είδος δυσπεψίας ή ακόμη και αηδίας όταν κάποιος προσπαθεί να φάει τις αγαπημένες του λιχουδιές όπως είναι π.χ. μια σοκολάτα και-μερικοί έχουν παραπονεθεί ότι δεν απολαμβάνουν ούτε τον καφέ τους. Από τη μία τα φάρμακα αυτά σας εμποδίζουν να παρασυρθείτε από δελεαστικά σνακ και από την άλλη σας κάνουν να έχετε μικρότερη επιθυμία για ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών που τροφοδοτούν την ντοπαμίνη και άρα την ευχαρίστηση.
Ωστόσο, όλα τα φάρμακα επηρεάζουν τους ανθρώπους διαφορετικά και τα θεραπευτικά αποτελέσματα εμφανίζονται εντός ενός φάσματος. Η σεμαγλουτίδη δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό. Σε κάποιους μπορεί να υπάρχει ελάχιστη επίδραση στην όρεξη και στο άλλο άκρο, μια τόσο υπερβολική αλλαγή που μπορεί να χαθεί η ευχαρίστηση από το φαγητό. Ο καθηγητής Jens Juul Holst, ο οποίος έχει ασχοληθεί επί 30 χρόνια με τον διαβήτη και τα φάρμακα αυτά και αναγνωρίστηκε η συνεισφορά του λαμβάνοντας το βραβείο Novo Nordisk Foundation Lecture 2023, είπε σε μια συνέντευξή του: «Μόλις ασχοληθείς με αυτό [το φάρμακο] για ένα ή δύο χρόνια, η ζωή γίνεται τόσο βαρετή που δεν αντέχεις πια και πρέπει να επιστρέψεις στην παλιά σου ζωή».
Τα φάρμακα δεν έχουν απλώς μια μειωτική επίδραση στην πείνα, αλλά μια λεπτή τροποποίηση των διατροφικών προτιμήσεων. Μπορεί να είναι τα ιδιαίτερα εύγευστα τρόφιμα, δηλαδή αυτά που συνηθίζουμε να απολαμβάνουμε περισσότερο, για τα οποία χάνεται η όρεξη. Για κάποιους η απώλεια της απόλαυσης από το φαγητό θα μπορούσε να είναι καταθλιπτική. Μελέτες έχουν δείξει ότι η σεμαγλουτίδη μειώνει την προτίμηση για λιπαρές και αλμυρές τροφές. Μια ζωή εντελώς απαλλαγμένη από μικρές τέτοιες αμαρτίες μπορεί να σας κάνει λιγότερο χαρούμενους. Τελικά, η σεμαγλουτίδη μπορεί να σας επηρεάσει με απροσδόκητους τρόπους. Μπορεί να αφαιρέσει την ευχαρίστηση που αποκομίζετε όχι από το φαγητό αλλά και από άλλες δραστηριότητες, την κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, τις διαδικτυακές αγορές, ακόμα και το φάγωμα των νυχιών. Το φάρμακο επηρεάζει όχι μόνο τους εθισμούς αλλά και τις παρορμήσεις, κάτι που μπορεί να είναι πολύ σκληρό.
Σε μια μελέτη, αρουραίοι που λάμβαναν σεμαγλουτίδη μείωσαν την πρόσληψη αλκοόλ στο μισό γιατί μειώθηκε η απελευθέρωση της ντοπαμίνης που προκαλεί το αλκοόλ. Στην περίπτωση του αλκοόλ αυτό είναι καλό, όμως οι μιμητές των ινκρετινών μειώνουν γενικά την επιθυμία για ευχάριστα πράγματα γεγονός που μπορεί να κάνει τη ζωή μίζερη. Έχουν αναφερθεί ακόμα και περιπτώσεις κατάθλιψης και αυτοκτονικού ιδεασμού, κάτι που οδήγησε τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων να διερευνήσει 150 τέτοιες περιπτώσεις. Όμως μια μεγάλη μελέτη που περιέλαβε πάνω από 2.000.000 Αμερικανούς και θα δημοσιευτεί μέσα στο 2024 έδειξε ότι η σεμαγλουτίδη δεν σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για αυτοκτονικές σκέψεις -αντίθετα, σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο.
Ορισμένες έρευνες υποδηλώνουν ότι μπορεί να υπάρχει σύνδεση μεταξύ αγωνιστών GLP-1 και καρκίνου του θυρεοειδούς. Αυτό είναι μια σοβαρή ανησυχία. Ο θυρεοειδής περιέχει υποδοχείς GLP-1 και η μακροχρόνια ενεργοποίησή τους θα μπορούσε πράγματι να προκαλεί ορισμένες βλάβες. Ωστόσο μια μετα-ανάλυση του 2022 που διερεύνησε αυτό το θέμα δεν βρήκε συσχέτιση μεταξύ αγωνιστών GLP-1 και παθήσεων του θυρεοειδούς. Το θέμα αυτό δεν έχει λήξει και οι συγγραφείς είπαν ότι απαιτείται πρόσθετη έρευνα.
Η έρευνα υποδεικνύει επίσης μια σύνδεση μεταξύ της σεμαγλουτίδης και της επιδείνωσης της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, μιας επιπλοκής του διαβήτη που μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση. Μπορεί να φαίνεται περίεργο ότι μια θεραπεία για τον διαβήτη επιδεινώνει μια από τις επιπλοκές της νόσου, αλλά αυτή η φαινομενικά παράδοξη σχέση είναι καλά εδραιωμένη. Οποιαδήποτε θεραπεία που μειώνει απότομα τη γλυκόζη στο αίμα μπορεί να επιταχύνει την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.
Υπάρχουν αναφορές ότι τα φάρμακα αυτά μπορεί να προκαλέσουν τριχόπτωση. Οι κλινικές δοκιμές του Wegovy έδειξαν ότι το 3% των ατόμων που έλαβε το φάρμακο παρουσίασε απώλεια μαλλιών που είναι υψηλότερο από το 1% των συμμετεχόντων στο εικονικό φάρμακο. Τα άτομα που λάμβαναν τιρζεπατίδη, εμφάνισαν μεγαλύτερο αριθμό τριχόπτωσης επίσης. Το 5,1% των ατόμων που λάμβαναν 5 mg, το 4,9% αυτών που λάμβαναν 10 mg και το 5,7% αυτών που λάμβαναν 15 mg, ανέφεραν τριχόπτωση, σε σύγκριση με το 1% στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η απώλεια μαλλιών δεν είναι από την άμεση επίδραση των φαρμάκων, αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα. Εμφανίζεται λόγω διακοπής του φυσιολογικού κύκλου ανάπτυξης των τριχοθυλακίων λόγω του στρες που υφίσταται το σώμα από τη γρήγορη απώλεια βάρους.
Να σημειωθεί ότι αυτά τα φάρμακα δεν προορίζονται για μια γυναίκα που είναι έγκυος ή προσπαθεί να μείνει έγκυος, καθώς οι κίνδυνοι για το αναπτυσσόμενο έμβρυο είναι άγνωστοι.
Απρόσμενα οφέλη
Παρά τις παρενέργειες, οι μιμητές των ινκρετινών έχουν ορισμένα ανέλπιστα οφέλη πέραν της απώλειας βάρους. Η σεμαγλουτίδη μειώνει τα καρδιακά συμβάντα στους διαβητικούς, είτε έχουν αναπτύξει καρδιακή νόσο είτε όχι, και επίσης μειώνει τη φλεγμονή, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει στην επιβράδυνση πολλών ασθενειών.
Το ότι η σεμαγλουτίδη μειώνει τα καρδιαγγειακά συμβάντα στα παχύσαρκα άτομα, φάνηκε από μια ανάλυση των αποτελεσμάτων της δοκιμής SELECT το 2023. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε σε 41 χώρες και ξεκίνησε το 2018 περιλαμβάνοντας πάνω από 17.000 υπέρβαρα ή παχύσαρκα μη διαβητικά άτομα ηλικίας 45 ετών. Συγκρίθηκε η υποδόρια ενέσιμη σεμαγλουτίδης 2,4 mg μία φορά την εβδομάδα με ένα εικονικό φάρμακο για μια χρονική περίοδο έως πέντε έτη και καταγράφηκε μείωση των μείζονων καρδιαγγειακών συμβάντων κατά 20% στην ομάδα της σεμαγλουτίδης. Το 6,5% όσων υποβλήθηκαν σε ένεση με Wegovy υπέστησαν έμφραγμα, εγκεφαλικό ή πέθαναν από καρδιακή αιτία, ενώ αυτό συνέβη στο 8% όσων έλαβαν την πλαστή ένεση. Τα αποτελέσματα μεταφράζονται σε περίπου τρία λιγότερα συμβάντα καρδιακής ανεπάρκειας, καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού ανά 1.000 άτομα που χρησιμοποιούν αγωνιστές GLP-1 για ένα χρόνο. Αυτή ήταν η μελέτη που έκανε το Wegovy να γράψει ιστορία το 2023. Τα επόμενα χρόνια τα φάρμακα αυτά μπορεί να ταράξουν ξανά τα νερά αν οι υγειονομικές αρχές των ΗΠΑ και της Ευρώπης αποφασίσουν να τα εγκρίνουν ως πρόληψη κατά των καρδιαγγειακών κινδύνων. Όσον αφορά την απώλεια βάρους, όσοι έλαβαν το Wegovy έχασαν το 9% του σωματικού τους βάρους, ενώ η ομάδα του εικονικού φαρμάκου έχασε λιγότερο από 1%.
Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι η σεμαγλουτίδη μειώνει κατά 60% τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα -η παχυσαρκία είναι γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 κατά έξι φορές. Οι ερευνητές ανέλυσαν στοιχεία από την κλινική μελέτη STEP1 στην οποία συμμετείχαν 1.583 άτομα και βρήκαν ότι ο κίνδυνος για διαβήτη τύπου 2 μειώθηκε κατά 61% στην ομάδα της σεμαγλουτίδης έναντι 13% στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου μέσα σε ένα διάστημα δύο ετών.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η σεμαγλουτίδη μπορεί να βοηθήσει ακόμα και τους διαβητικούς τύπου 1, κάτι που προέκυψε από μια μικρή μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023. Δέκα ασθενείς που διαγνώστηκαν με διαβήτη τύπου 1, είχαν μέσο επίπεδο HbA1c (επίπεδο σακχάρου στο αίμα ενός ατόμου για περίπου 90 ημέρες) 11,7 που είναι πολύ υψηλότερο από τη σύσταση για κάτω από 7. Οι ασθενείς αρχικά υποβλήθηκαν σε θεραπεία σεμαγλουτίδης χαμηλής δόσης, ενώ λάμβαναν ινσουλίνη στα γεύματά τους. Καθώς συνεχίστηκε η μελέτη, η δόση της σεμαγλουτίδης αυξήθηκε και η ινσουλίνη στο γεύμα μειώθηκε προκειμένου να αποφευχθεί η υπογλυκαιμία. Μέσα σε τρεις μήνες, σταμάτησαν τις δόσεις ινσουλίνης στα γεύματα για όλους τους ασθενείς και μέσα σε έξι μήνες σταμάτησε εντελώς η λήψη ινσουλίνης για τους επτά από τους 10 γιατί η HbA1c μειώθηκε στο 5,7. Η εξήγηση είναι ότι ένα ποσοστό διαβητικών τύπου 1 εξακολουθεί να έχει ικανότητα παραγωγής ινσουλίνης από τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος τη στιγμή της διάγνωσής τους. Η σεμαγλουτίδη διεγείρει την έκκριση ινσουλίνης και έτσι μπορεί να αντικαταστήσει τη χορήγηση ινσουλίνης.
Ένα σημαντικό εύρημα το 2023 ήταν ότι οι αγωνιστές GLP-1 μειώνουν τη φλεγμονή. Ήταν εξαρχής γνωστό ότι η σεμαγλουτίδη μειώνει την C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), έναν δείκτη φλεγμονής, αλλά αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει λόγω της απώλειας βάρους. Σε μια μελέτη ποντικιών προκλήθηκε τεχνητή βακτηριαιμία, κάτι που οδήγησε σε ισχυρή ανοσολογική απόκριση. Όταν έγινε ένεση με έναν αγωνιστή της GLP-1 μειώθηκε η φλεγμονώδης απόκριση. Αυτό δεν συνέβη στα ποντίκια που είχαν γενετικά τροποποιηθεί για να τους λείπει ο υποδοχέας GLP-1 στον εγκέφαλό τους. Η μελέτη αυτή δείχνει ότι οι αγωνιστές GLP-1 μειώνουν τη φλεγμονή δρώντας στα εγκεφαλικά κύτταρα και όχι απλώς μέσω απώλειας βάρους. Με άλλα λόγια, ακόμη και χωρίς να χάσετε βάρος μπορείτε να έχετε οφέλη από αυτά τα φάρμακα. Αυτό φάνηκε και στις ανθρώπινες κλινικές δοκιμές, από το γεγονός ότι το Wegovy άρχισε να προλαμβάνει τα καρδιακά επεισόδια στους πρώτους μήνες, πριν χαθεί πολύ βάρος.
Επειδή αυτά τα φάρμακα μειώνουν τη φλεγμονή μπορεί να προλαμβάνουν την άνοια. Μια δανική μελέτη που παρακολούθησε άτομα με διαβήτη τύπου 2 για πέντε χρόνια βρήκε ότι όσοι λάμβαναν σεμαγλουτίδη ή λιραγλουτίδη είχαν χαμηλότερη πιθανότητα εμφάνισης άνοιας. Ο διαβήτης τύπου 2 σχετίζεται κυρίως με την αγγειακή άνοια και όχι με τη νόσο Αλτσχάιμερ που πιστεύεται ότι προέρχεται από συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού -την περιοχή που είναι υπεύθυνη για τις αναμνήσεις και τη χωρική πλοήγηση. Οι υποδοχείς της GLP-1 δεν έχουν ανιχνευτεί στο φλοιό του εγκεφάλου, καθιστώντας απίθανο η σεμαγλουτίδη να ενεργοποιεί τα δίκτυα μνήμης, αλλά μπορεί να μειώνει τον κίνδυνο για Αλτσχάιμερ μέσω μείωσης της φλεγμονής του εγκεφάλου. Η νευροφλεγμονή καταστρέφει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ο οποίος διαταράσσεται τόσο στη νόσο Αλτσχάιμερ όσο και στην αγγειακή άνοια.
Τα φάρμακα αυτά μπορεί να έχουν και ένα άλλο όφελος, τη μείωση του κινδύνου καρκίνου του παχέος εντέρου. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2023, βρήκε ότι οι αγωνιστές GLP-1, σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, σε σύγκριση με άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα όπως η μετφορμίνη και η ινσουλίνη. Είναι γνωστή η σχέση της παχυσαρκίας με τον καρκίνο του παχέος εντέρου (ένας από τους 13 καρκίνους που σχετίζονται με την παχυσαρκία) και οι ερευνητές ήθελαν να μάθουν αν τα φάρμακα που αδυνατίζουν κάνουν κάτι. Συνέκριναν αρχεία διαβητικών ασθενών στους οποίους είχαν συνταγογραφηθεί φάρμακα μεταξύ των ετών 2005-2019. Για ασθενείς που λάμβαναν ινσουλίνη (22.572), υπήρχαν 167 περιπτώσεις καρκίνου του παχέος εντέρου ενώ σε μια ισομεγέθη ομάδα παρόμοιων ατόμων που τους συνταγογραφήθηκαν GLP-1 υπήρχαν μόνο 94 περιπτώσεις, μια μείωση κατά 44%. Τα αποτελέσματα για ασθενείς που λάμβαναν το δημοφιλές φάρμακο μετφορμίνη ήταν λίγο διαφορετικά. Σε μια ομάδα 18.518 ασθενών υπήρχαν 153 περιπτώσεις καρκίνου του παχέος εντέρου, σε σύγκριση με μόνο 96 σε μια παρόμοια ομάδα που έλαβε GLP-1, μια μείωση κατά 25%.
Φαίνεται απίστευτο ότι ένα είδος φαρμάκων μπορεί να συσχετιστεί με τόσα πολλά οφέλη. Παρατηρούνται για πρώτη φορά τέτοια οφέλη επειδή είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν φάρμακα που οδηγούν σε σημαντική απώλεια βάρους και μείωση της φλεγμονής. Έχετε, ωστόσο, υπόψη ότι τα φάρμακα που μειώνουν τη φλεγμονή μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα περισσότερες λοιμώξεις, αν και και αυτό δεν έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής στις κλινικές δοκιμές.
Αλλάξουν το “παιχνίδι” ;
Οι διαβήτης τύπου 2 μπορεί να προκαλέσει αξιοθρήνητα προβλήματα. Οι ασθενείς μπορεί ακρωτηριαστούν, να έχουν μειωμένες γνωστικές λειτουργίες ή κατάθλιψη και καρδιακά προβλήματα. Συνεπώς, τα νέα φάρμακα δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερα μεγάλο δίλημμα για τους γιατρούς όταν πρόκειται να τα δώσουν σε διαβητικούς ασθενείς. Αλλά πρόκειται για σοβαρά φάρμακα με αυστηρές απαιτήσεις χρήσης και οι γιατροί τα συνταγογραφούν για τη θεραπεία του διαβήτη όταν οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής και τα άλλα φάρμακα πρώτης γραμμής, όπως η μετφορμίνη, αποτυγχάνουν να ελέγξουν το σάκχαρο στο αίμα.
Το δίλημμα είναι γι’ αυτούς που δεν είναι διαβητικοί -τουλάχιστον ακόμα- και έχουν μόνο υπερβολικό βάρος. Η απώλεια βάρους που επιφέρουν είναι τόσο εντυπωσιακή που συναγωνίζεται τα αποτελέσματα της γαστρικής παράκαμψης και άλλων τέτοιων επεμβάσεων που είναι γνωστές ως “βαριατρική χειρουργική”. Οι επεμβάσεις αυτές εγκυμονούν κινδύνους, δεν είναι κατάλληλες για όλους και είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα να υπάρχει μια επιλογή που μπορεί να έχει σχεδόν ίδια αποτελέσματα χωρίς χειρουργείο. Φυσικά, όταν πρόκειται για απώλεια λίγων κιλών, συστήνεται υγιεινή διατροφή, άσκηση και καλός ύπνος.
Σχετικά με το αδυνάτισμα είναι πολύ καλά γνωστό ότι το θέμα δεν είναι αν ένα φάρμακο κάνει θαύματα, αλλά αν κάποιος μπορεί να διατηρήσει το μειωμένο βάρος μακροχρόνια. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν τα φάρμακα αυτά μπορούν αποτελούν μια βιώσιμη λύση όταν το 80% των ανθρώπων τα εγκαταλείπει μετά από ένα έτος. Αν σταματήσετε αυτά τα φάρμακα το βάρος επανέρχεται και δεν θα μπορούσε να συμβαίνει διαφορετικά. Παρότι έχει ειπωθεί ότι οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 “αλλάζουν το παιχνίδι” στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, οι μελέτες δείχνουν γρήγορη ανάκτηση τους βάρους όταν διακοπεί η θεραπεία. Πολλοί από τους συμμετέχοντες που διέκοψαν το Wegovy στη δοκιμή Step-1 του 2022, όπου συμμετείχαν 327 άτομα, ανέκτησαν τα δύο τρίτα του βάρους που είχαν χάσει. Ομοίως, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 βρήκε πως όσοι σταμάτησαν το Mounjaro ανέκτησαν το 60% του χαμένου βάρους τους. Είναι σήμερα ξεκάθαρο ότι η απώλεια βάρους μπορεί να διατηρηθεί μόνο υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα σταματήσει κάποιος η φαρμακευτική αγωγή.
Ανεξάρτητα από τον τρόπο απώλειας βάρους, μόλις σταματήσει η οποιαδήποτε παρέμβαση -δίαιτα, άσκηση ή φάρμακα- είναι σύνηθες να ξαναπαίρνει ένα μεγάλο μέρος των χαμένων κιλών. Αυτό θα ήταν απλά απογοητευτικό, αν δεν υπάρχει κάτι χειρότερο. Ως αποτέλεσμα της απώλειας βάρους συμβαίνουν βιολογικές αλλαγές στο σώμα που μπορούν να οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερο βάρος από το αρχικό. Αυτός είναι ο λόγος που πολλές μελέτες που συμπεραίνουν ότι οι δίαιτες όχι μόνο αποτυγχάνουν μακροπρόθεσμα αλλά ίσως να κάνουν και κακό. Ο λόγος είναι ότι η απώλεια βάρους αυξάνει την όρεξη και μειώνει τον μεταβολισμό, αλλαγές που μπορεί να επιμείνουν ακόμα και όταν το βάρος επανέλθει. Χάνοντας βάρος, διαταράσσεται ο τρόπος λειτουργίας των ορμονών που ελέγχουν το βάρος. Καθώς η τροφή μειώνεται, το σώμα αυξάνει τις ορμόνες της πείνας γιατί υπερασπίζεται το βάρος του και επίσης καίει λιγότερες θερμίδες, επιβραδύνοντας το μεταβολισμό του. Όταν σταματήσει η δίαιτα και επιστρέψουν τα κιλά, οι ορμόνες που ρυθμίζουν το βάρος μπορεί να μην επιστρέψουν στα προηγούμενα επίπεδά τους και να συνεχίζουν να δίνουν σήμα κατανάλωσης περισσότερου φαγητού. Εντωμεταξύ, ο χαμηλός μεταβολισμός μπορεί να συνεχίζεται παρότι το βάρος αυξήθηκε. Αυτές οι δύο αλλαγές μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη παχυσαρκία από ό,τι προηγουμένως, μόνο μόνο επειδή προσπαθήσατε να αλλάξετε το βάρος σας.
Το πώς αντιδρά το σώμα στην αλλαγή του βάρους του είναι ένα μυστήριο που φωτίζεται σιγά-σιγά. Μια μελέτη σε ποντίκια βρήκε ότι ορισμένα εγκεφαλικά κύτταρα κρύβονται πίσω από αυτό το φαινόμενο. Ορισμένοι νευρώνες του υποθαλάμου παράγουν ένα νευροπεπτίδιο που λέγεται AGRP (agouti-related neuropeptide) και όταν ενεργοποιούνται προκαλούν πείνα ενώ όταν αναστέλλονται οδηγούν σε πλήρη ανορεξία. Οι νευρώνες AGRP είναι βασικοί παίχτες στη ρύθμιση του βάρους και στο πόσες θερμίδες καίμε. Όταν δεν υπάρχει διαθέσιμη τροφή, κάνουν το σώμα να εξοικονομεί ενέργεια, περιορίζοντας τον αριθμό των θερμίδων που καίει, πηγαίνοντας κόντρα στην απώλεια του βάρους. Όταν το φαγητό είναι και πάλι διαθέσιμο, η δράση των νευρώνων AGRP διακόπτεται και η ενεργειακή δαπάνη επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα. Αλλά τα πράγματα μπορεί να πάνε στραβά ύστερα από μια εκτεταμένη περίοδο μεγάλης μείωσης της τροφής γιατί ο εγκέφαλος μπορεί να κατεβάσει μονίμως το μεταβολικό ρυθμό. Αυτό ήταν το τραγικό μάθημα που πήραν οι εθελοντές του αμερικανικού τηλεοπτικού ριάλιτι “The Biggest Loser”.
Σ’ αυτό το σόου, παχύσαρκοι άνθρωποι -αλλά όχι διαβητικοί- διαγωνίζονται για το ποιος θα χάσει τα περισσότερα κιλά σε επτά μήνες, κάνοντας δίαιτα και άσκηση. Ήταν ένα δώρο για τους ερευνητές της παχυσαρκίας γιατί τους πρόσφερε μια ευκαιρία να μελετήσουν τα αποτελέσματα μιας μεγάλης απώλεια κιλών. Το 2009, ο Kevin Hall και οι συνεργάτες του από τα Αμερικανικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας εξέτασαν 14 διαγωνιζόμενους του Biggest Loser της όγδοης σεζόν, κάνοντας μια σειρά από μετρήσεις τόσο στο τέλος των 30 εβδομάδων όσο και έξι χρόνια αργότερα, το 2015. Στο τέλος του σόου, οι συμμετέχοντες είχαν χάσει το 40% του βάρους τους, περίπου 60 κιλά, αλλά μετά από έξι χρόνια, εκτός από έναν, οι υπόλοιποι είχαν κερδίσει πολύ από το χαμένο βάρος, αν και εξακολουθούσε να υπάρχει μια απώλεια, κατά μέσο όρο, 12% -τέσσερις διαγωνιζόμενοι ήταν βαρύτεροι απ’ ό,τι πριν το σόου. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι ενώ μετά από 30 εβδομάδες αδυνατίσματος η λεπτίνη είχε μεταβληθεί ελάχιστα, ύστερα από έξι χρόνια είχε πέσει κατά 30% που σημαίνει ότι οι άνθρωποι αυτοί πείναγαν περισσότερο.
Αμέσως μετά το τέλος του σόου, ο βασικός μεταβολισμός είχε επιβραδυνθεί τόσο που έκαιγαν, κατά μέσο όρο, 610 θερμίδες λιγότερες την ημέρα από ό,τι πριν μπουν στο παιχνίδι (από 130 μέχρι 1.100 θερμίδες λιγότερες) και αυτό ήταν 270 θερμίδες περισσότερες από όσο θα δικαιολογούσε η μείωση του βάρους τους. Έξι χρόνια αργότερα, και παρότι ένα μεγάλο μέρος των κιλών επανήλθε, ο βασικός μεταβολισμός ήταν χαμηλότερος κατά 700 θερμίδες την ημέρα ενώ θα έπρεπε να ήταν μόνο 200 θερμίδες χαμηλότερος, σύμφωνα με το βάρος που είχαν. Με άλλα λόγια, οι πρώην διαγωνιζόμενοι έκαιγαν 500 θερμίδες λιγότερες από αυτές που δικαιολογούσε το βάρος τους επειδή άλλαξε ο μεταβολισμός τους. Ο βασικός μεταβολισμός ήταν 2.600 θερμίδες στην αρχή του σόου, 2.000 μετά από 30 εβδομάδες και μόλις 1.900 θερμίδες μετά από έξι χρόνια παρότι το βάρος είχε αυξηθεί. Εν ολίγοις, μια ολική καταστροφή του μεταβολισμού.
Οι δίαιτες αποτυγχάνουν διότι το σώμα μπορεί κάλλιστα να εκδικηθεί επιστρέφοντας την όρεξη δριμύτερη και το μεταβολισμό μειωμένο. Αυτοί οι δυο παράγοντες συνωμοτούν για να επανέλθει το χαμένο βάρος εκεί που ήταν και ίσως πιο ψηλά, αλλά τα δυσάρεστα δεν σταματούν εδώ. Τα σκαμπανεβάσματα του βάρους, ακόμα και αν το βάρος δεν πάει παραπάνω, μπορούν να οδηγήσουν σε υπέρβαση λίπους, δηλαδή σε περισσότερο λίπος και λιγότερη μυϊκή μάζα. Η ιδέα ότι η δίαιτα είναι αντιπαραγωγική επειδή μπορεί να ανακτηθεί περισσότερο λίπος ενσωματώθηκε στον τίτλο ενός βιβλίου που δημοσιεύτηκε το 1983: «Η δίαιτα σε παχαίνει – ‘Dieting makes you fat’». Το 2023, μια μελέτη επανήλθε σ’ αυτό το θέμα εξετάζοντας προσεκτικά τα άτομα και συμμετείχαν στην παρέμβαση «Walking Away from type 2», η οποία στόχευε στην αύξηση της σωματικής δραστηριότητας μέσω περπατήματος. Η πλειονότητα των συμμετεχόντων διατήρησε σταθερό το σωματικό βάρος χωρίς να υπάρχουν αλλαγές, αλλά μια μειοψηφία (το 4,6%) έχασε πάνω από 5% του βάρους στους πρώτους 12 μήνες και στη συνέχεια το ανέκτησε μεταξύ του 12ου και 24ου μήνα. Αυτοί που έχασαν βάρος και το ξαναπήραν είχαν απώλεια 1,5 κιλών άλιπης μάζας (από 0,7 έως 2,35 κιλά), δηλαδή είχαν περισσότερο λίπος και λιγότερους μυς. Αυτό, παρότι η ζυγαριά έδειχνε το ίδιο νούμερο με αυτό πριν από δύο χρόνια. Τα σκαμπανεβάσματα του βάρους, λοιπόν, μπορούν να οδηγήσουν όχι μόνο σε μεγαλύτερο βάρος αλλά και σε χειρότερη σύνθεση του σώματος.
Αυτά τα αρνητικά αποτελέσματα της ανεπιτυχούς δίαιτας δεν εξαφανίζονται όταν κάποιος χρησιμοποιεί φάρμακα, αντίθετα ενισχύονται διότι μόλις σταματήσουν τα φάρμακα το βάρος επανέρχεται και μάλιστα πιο γρήγορα από ό,τι συνήθως γιατί δεν άλλαξε η διατροφή ή ο τρόπος ζωής. Για το λόγο αυτό, οι γιατροί θα πρέπει να συστήνουν μαζί με τους αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 μια δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και άσκηση ενδυνάμωσης -αυτά τα δύο μαζί διατηρούν τη μυϊκή μάζα και μπορούν ακόμα να την αυξήσουν. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν ανησυχίες ότι η σεμαγλουτίδη θα μπορούσε να προκαλέσει απώλεια μυϊκής μάζας. Μια μετα-ανάλυση 18 μελετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η απώλεια μυών με τη σεμαγλουτίδη και απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.
Επιπλέον, η συνθετική GLP-1 δεν είναι το ίδια με την ενδογενή, τη φυσική ορμόνη που παράγει το σώμα. Η έγχυση συνθετικής GLP-1 είναι μια πολύ υψηλότερη δόση, δεκαπλάσια της φυσικής, και συγχρόνως είναι μακράς διάρκειας. Με αυτή τη δοσολογία ενδέχεται κάποιος να γίνει λιγότερο ευαίσθητος στην επίδραση της φυσικής ορμόνης, και κάτι τέτοιο έχει φανεί σε μελέτες ζώων. Νιώθετε χορτάτοι, αλλά η διατήρηση υψηλών επιπέδων της συνθετικής GLP-1 ίσως σας κάνει να παράγετε λιγότερη από τη δική σας φυσική ορμόνη. Αυτό μπορεί να μην αποτελεί πρόβλημα όσο συνεχίζετε να παίρνετε το φάρμακο, αλλά όπως κάθε εθισμένος μπορεί να σας πληροφορήσει, άσχημα πράγματα συμβαίνουν όταν σταματήσει κάτι απότομα. Παύοντας να παίρνετε τα φάρμακα, τα επίπεδα της φυσικής ορμόνης μπορεί να είναι τόσο χαμηλά που στη συνέχεια να προκληθεί μεγαλύτερο βάρος απ’ ό,τι αν δεν χρησιμοποιούσατε αυτά τα φάρμακα και κάνατε μόνο δίαιτα.
Εφόσον, λοιπόν, οι δίαιτες δεν δουλεύουν μακροπρόθεσμα για τους περισσότερους ανθρώπους, σε ποιο βαθμό τα νέα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας μπορεί να είναι μια βιώσιμη λύση; Η απάντηση είναι ότι τα φάρμακα αυτά θεωρείται πως είναι η αρχή και ότι στο μέλλον θα μπορέσουν να αναπτυχθούν παρόμοιες ουσίες που θα έχουν λιγότερες παρενέργειες και δεν θα εγκαταλείπονται, που σημαίνει ότι θα λαμβάνονται εφ’ όρου ζωής όπως τα φάρμακα για το διαβήτη, την υπέρταση και τη χοληστερόλη. Η τρέχουσα έρευνα εστιάζει στο πώς θα μπορέσει να εξαφανιστεί η ναυτία. Όμως η ναυτία -που μερικές φορές επιφέρει εμετό- προκαλείται από πολλά φάρμακα αδυνατίσματος γιατί το ίδιο μέρος του εγκεφάλου που ελέγχει το βάρος του σώματος, ελέγχει και την αίσθηση της ισορροπίας, και άρα μπορεί να είναι δύσκολο να εξαλειφθεί.
