Των Tim Sargeant Head, Lysosomal Health in Ageing research group, South Australian Health & Medical Research Institute και Julien Bensalem Postdoctoral researcher, Lysosomal Health in Ageing research group, South Australian Health & Medical Research Institute. Πηγή: The Conversation.
«Το αντιγηραντικό θαύμα». «Ενισχύστε το ανοσοποιητικό σας σύστημα». «Χάστε βάρος γρήγορα». Αυτές είναι μερικές από τις υποσχέσεις της αυτοφαγίας, που προωθούν οι γκουρού της ευεξίας, και υποστηρίζονται από την βραβευμένη με Νόμπελ επιστήμη. Και λένε ότι ο καλύτερος τρόπος για την ενίσχυση της αυτοφαγίας -ο τρόπος που τα κύτταρα ανακυκλώνουν τα μόριά τους- είναι με ένα προϊόν που διατίθεται στο ηλεκτρονικό τους κατάστημα.
Ενώ η αυτοφαγία ακούγεται πολύ καλή για να είναι αληθινή, η επιστημονική πραγματικότητα μπορεί να διασταυρωθεί με τη διαφημιστική εκστρατεία -τουλάχιστον σε εργαστηριακά ποντίκια και ορισμένους άλλους οργανισμούς.
Η αυτοφαγία είναι πράγματι η απόλυτη αποτοξίνωση. Είναι μια ζωτικής σημασίας διαδικασία που αφαιρεί και ανακυκλώνει ανεπιθύμητα ή κατεστραμμένα μόρια από τα κύτταρά μας. Η διαδικασία ξεκινά με την “επισήμανση” των ανεπιθύμητων ή κατεστραμμένων οργανιδίων των κυττάρων (που παράγονται από μόρια όπως πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια και DNA ή RNA) για απομάκρυνση.
Αυτά τα “σημαδεμένα” οργανίδια καλύπτονται από μια μεμβράνη, σφραγίζοντας τα μέσα σαν σακούλα σκουπιδιών, και γίνονται αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν αυτοφαγόσωμα. Το αυτοφαγόσωμα στη συνέχεια κινείται πιο κοντά σε ένα άλλο οργανίδιο που ονομάζεται λυσόσωμα, μια μικρή όξινη σακούλα γεμάτη με ισχυρά ένζυμα. Όταν τα δύο συγχωνεύονται, το περιεχόμενό τους αναμειγνύεται. Τα ένζυμα διασπούν τα σκουπίδια σε ανακυκλωμένα θρεπτικά συστατικά που μπορούν να επαναχρησιμοποιήσουν από τα κύτταρα.
Η αφαίρεση αυτών των απορριμμάτων μπορεί να επηρεάσει δυνητικά τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία. Για παράδειγμα, τα γενετικά τροποποιημένα ποντίκια με λιγότερη αυτοφαγία έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκινικούς όγκους. Η μειωμένη αυτοφαγία συνδέεται επίσης με την άνοια και την καρδιακή νόσου στα ποντίκια.
Η αυτοφαγία υποβαθμίζει τα κυτταρικά συστατικά για να επαναχρησιμοποιηθούν ως πηγή ενέργειας σε προχωρημένα στάδια ασιτίας στα ποντίκια. Και επειδή η αυτοφαγία είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση κατά τη διάρκεια της πείνας, είναι ευαίσθητη στα επίπεδα των θρεπτικών συστατικών και των θερμίδων που λαμβάνουμε. Εάν μειωθεί η διατροφή στα εργαστηριακά κύτταρα και στα πειραματόζωα, η αυτοφαγία αυξάνεται ως ένα μέτρο αντιστάθμισης. Αυτό σημαίνει ότι η δίαιτα μπορεί να ενισχύσει την αυτοφαγία.
Όλα ακούγονται πολλά υποσχόμενα. Η αυτοφαγία είναι η απόλυτη αποτοξίνωση για τα ποντίκια. Αλλά για τους ανθρώπους; Δεν ξέρουμε πραγματικά πώς δρα στους ανθρώπους. Για να γνωρίζουμε εάν η νηστεία, η λήψη ενός χαπιού ή κάποια άλλη δραστηριότητα επηρεάζει την αυτοφαγία και άρα την υγεία μας, πρέπει να είμαστε σε θέση να διαπιστώσουμε κατά πόσο η αυτοφαγία αυξάνεται ή μειώνεται.
Έχει αναπτυχθεί το πρώτο τεστ αυτού του είδους που μετράει πώς αλλάζει η δραστηριότητα της αυτοφαγίας στους ανθρώπους. Αλλά αυτό περιορίζεται σε δείγματα αίματος. Δεν υπάρχει ακόμα σιγουριά για τα επίπεδα αυτοφαγίας σε ιστούς όπως ο εγκέφαλος ή εάν η δραστηριότητα της αυτοφαγίας που βλέπουμε σε κύτταρα του αίματος ταιριάζει με άλλα κύτταρα του σώματος.
Τι θα μπορεί να συμβαίνει με τις δίαιτες ή με ορισμένα χάπια; Απλώς δεν είναι μέχρι σήμερα αρκετά κατανοητή η αυτοφαγία στους ανθρώπους και δεν έχει ελεγχθεί αν οι δίαιτες ή τα συμπληρώματα διατροφής που ενισχύουν την αυτοφαγία λειτουργούν πραγματικά. Στην καλύτερη περίπτωση, αυτό καθιστά διάφορους ισχυρισμούς για την ενίσχυση της αυτοφαγίας και τα οφέλη της πρόωρα ή ακόμη και εσφαλμένα.
Δεδομένων όμως των θετικών αποτελεσμάτων στα ζώα, και επειδή η αυτοφαγία επηρεάζεται από τη διατροφή, δεν αποτελεί έκπληξη ότι υπάρχουν συμβουλές και συμπληρώματα διατροφής που υπόσχονται να αυξήσουν την αυτοφαγία με σκοπό την υγιή γήρανση. Προτείνεται για παράδειγμα η διαλειμματική νηστεία και μια κετογονική δίαιτα. Ή, μπορείτε να αγοράσετε συμπληρώματα που ισχυρίζονται ότι αυξάνουν την αυτοφαγία, όπως το περγαμόντο των εσπεριδοειδών.
Όσο αμφίβολοι κι αν φαίνονται αυτοί οι ισχυρισμοί, πολλοί πηγάζουν από έναν κόκκο αλήθειας. Πράγματι, η έρευνα για τους μηχανισμούς της αυτοφαγίας κέρδισε το βραβείο Νόμπελ το 2016. Αλλά οι ισχυρισμοί των γκουρού της ευεξίας προεκτείνονται πολύ μακριά από τα δεδομένα. Για παράδειγμα, ένα ποντίκι μπορεί να μείνει χωρίς φαγητό μόνο για δύο έως τρεις ημέρες και μετά να πεθάνει, ενώ ένας άνθρωπος μπορεί να μείνει χωρίς φαγητό για εβδομάδες. Επομένως, το πόση ακριβώς νηστεία απαιτείται για να αυξηθεί η αυτοφαγία στους ανθρώπους είναι εντελώς άγνωστο όπως είναι άγνωστο αν αυξάνεται με 16, 24 ή 48 ώρες νηστείας.
Αυτό ισχύει και για τα συμπληρώματα. Ένα σημαντικό προϊόν προς πώληση είναι η σπερμιδίνη, η οποία μπορεί να αυξήσει την αυτοφαγία στο εργαστήριο π.χ. σε ζυμομύκητες και σε ανθρώπινα κύτταρα. Ωστόσο, δεν υπάρχει απόδειξη ότι μπορεί να αυξήσει την αυτοφαγία στους ανθρώπους.
Η αυτοφαγία έχει μελετηθεί ευρέως μόνο για περίπου 15 χρόνια. Μέχρι στιγμής, γνωρίζουμε ότι μπορεί να επιβραδύνει τη βιολογική γήρανση στα πειραματόζωα. Εξαιτίας αυτού, έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει μερικά από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η κοινωνία μας. Αυτό περιλαμβάνει άνοια, καρκίνο και καρδιακές παθήσεις. Αλλά, αυτή τη στιγμή, απλώς δεν γνωρίζουμε αρκετά για την αυτοφαγία στους ανθρώπους για να κάνουμε οποιουσδήποτε ισχυρισμούς σχετικά με το τι μπορούμε να την αυξήσουμε ή να έχουμε οφέλη για την υγεία.
