Η μέρα του Αγίου Βαλεντίνου μπορεί να έρθει ως ψυχολογική πίεση για τους μόνους και ελεύθερους. Αν οι άλλοι γιορτάζουν την ένωση, τότε οι σινγκλς σκέφτονται μήπως υπάρχει κάτι λάθος με τον εαυτό τους. Ακόμα και τα ζευγάρια μπορεί να αναρωτιούνται αν η σχέση τους είναι αυτή που θα έπρεπε να είχαν.
Η κυρίαρχη αφήγηση είναι ότι πρέπει να είμαστε σε μια ρομαντική σχέση για να είμαστε ευτυχισμένοι, κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι την αποδέχονται εδώ και πολλά χρόνια. Στο «Συμπόσιο», o Πλάτωνας αναφέρει την ιδέα του Αριστοφάνη σχετικά με το γιατί υπάρχει ο έρωτας. Κάποτε όλοι οι άνθρωποι ήταν ενωμένοι ανά δύο και υπήρχαν τρία φύλα: άντρας-γυναίκα, άντρας-άντρας, γυναίκα-γυναίκα. Αλλά ο Δίας τους διχοτόμησε γιατί σ’ αυτή την κατάσταση είχαν δύναμη και τα έβαλαν μαζί του. Έκτοτε κάθε μισό ψάχνει να βρει το άλλο του μισό, και όταν το βρει θα μείνουν μαζί για πάντα. Η εφ’ όρου ζωής σύνδεση είναι ο σκοπός του ανθρώπου, με άλλα λόγια ο γάμος.
Από τότε που είμαστε παιδιά, ο γάμος μάς παρουσιάζεται ως ο στόχος που πρέπει να επιτύχουμε. Όλες οι κοινωνίες προωθούν τη σταθερότητα του γάμου διότι είναι ο τρόπος για να μεγαλώσουν τα παιδιά. Οι κωμωδίες της χρυσής εποχής του ελληνικού κινηματογράφου κατέληγαν στο γάμο και μ’ αυτό το ευτυχισμένο τέλος συμφωνούν όλοι οι σεναριογράφοι του κόσμου. Ελάχιστα σενάρια έχουν περιγράψει τί γίνεται μετά το γάμο, μάλλον γιατί είναι κοινή εμπειρία ότι αποτελεί πηγή δυστυχίας ανάλογης με τον “Πόλεμο των Ρόουζ”, μιας μαύρης κωμωδίας του Χόλιγουντ. Μετά τον τέλειο γάμο αρχίζουν οι εντάσεις για τον Μάικλ Ντάγκλας και την Κάθλιν Τέρνερ, το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός. Ο πολιτισμός και η λογική απουσιάζουν και οι δύο σύζυγοι φτάνουν στο σημείο να καταστρέψουν κυριολεκτικά το πλούσιο σπίτι τους.
Αφού το 50% των γάμων καταλήγουν σε διαζύγιο γιατί παντρευόμαστε; Τα παιδιά μπορούν να μεγαλώσουν και εκτός γάμου, κάτι που συμβαίνει ήδη. Το 2021, τα περισσότερα μωρά που γεννήθηκαν στην Αγγλία και την Ουαλία ήταν από ανύπαντρες μητέρες ή εκτός συμφώνου συμβίωσης. Στις ΗΠΑ εδώ και χρόνια τα περισσότερα μωρά των Αμερικανίδων κάτω των 30 ετών γεννιούνται εκτός γάμου. Αλλά είτε είστε υπέρ είτε κατά, ο γάμος έχει ορισμένα πλεονεκτήματα: συναισθηματικά, βιοποριστικά και υγείας.
Καλύτερη υγεία
Οι παντρεμένοι ζουν περισσότερο από τους ελεύθερους, τους διαζευγμένους ή τους χήρους. Σύμφωνα με μια αμερικανική μελέτη, οι παντρεμένοι έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής κατά δύο χρόνια, εάν το προσδόκιμο ζωής μετρηθεί από την ηλικία των 65. Οι παντρεμένοι άντρες θα ζήσουν 18,6 χρόνια επιπλέον, 2,2 χρόνια παραπάνω από τους ανύπαντρους και οι παντρεμένες γυναίκες θα ζήσουν 21,1 χρόνια επιπλέον, 1,5 χρόνο παραπάνω από τις ανύπαντρες.
Ένας λόγος που ζουν περισσότερο οι παντρεμένοι είναι ότι ανταπεξέρχονται καλύτερα στις ασθένειες. Μια μελέτη του 2016, σε 25.000 άτομα στην Αγγλία, βρήκε ότι μεταξύ όσων έπαθαν έμφραγμα, οι παντρεμένοι είχαν 14% περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν και έπαιρναν εξιτήριο από το νοσοκομείο δύο ημέρες νωρίτερα από τους ανύπαντρους. Μια άλλη βρετανική μελέτη του 2017 ανέλυσε δεδομένα για 900.000 άτομα και βρήκε ότι όσοι είχαν διαβήτη τύπου 2, υψηλή αρτηριακή πίεση και υψηλή χοληστερόλη είχαν λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα αν ήταν παντρεμένοι.
Φαίνεται ότι ο γάμος ωφελεί την υγεία των ανδρών περισσότερο από ό,τι των γυναικών. Γενικά οι άνδρες είναι πιο επιρρεπείς στο κάπνισμα, το αλκοόλ, την επικίνδυνη οδήγηση, τη βία και τα ατυχήματα, αλλά μετά το γάμο και την απόκτηση παιδιών αυτοί οι κίνδυνοι μειώνονται. Οι γυναίκες κάνουν τη ζωή των ανδρών πιο υγιεινή, όπως π.χ. το ότι απολαμβάνουν περισσότερο σπιτικό φαγητό. Η γκρίνια των γυναικών έχει προληπτικές ιδιότητες με αποτέλεσμα οι άντρες να παίρνουν πιο συχνά τα χάπια τους και να τηρούν τα ραντεβού τους με το γιατρό. Από την πλευρά τους, οι άνδρες είναι λιγότερο πιθανό να επηρεάσουν την συμπεριφορά των γυναικών, αλλά και να το επιχειρούσαν ίσως δεν θα τα κατάφερναν.
Τα συναισθηματικά οφέλη του γάμου μπορεί να είναι επίσης μεγαλύτερα για τους άντρες. Μια αμερικανική μελέτη σε 15.379 άτομα άνω των 52 ετών που παρακολουθήθηκαν για 14 χρόνια, βρήκε ότι οι χωρισμένοι άντρες διέτρεχαν 2,6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για άνοια από τους παντρεμένους, ενώ οι χωρισμένες γυναίκες διέτρεχαν μόνο 30% μεγαλύτερο κίνδυνο από τις παντρεμένες. Το όφελος και για τα δύο φύλα στην περίπτωση της άνοιας μπορεί να οφείλεται στη συναισθηματική στήριξη του ζευγαριού. Οι παντρεμένοι έχουν μεγαλύτερη κοινωνική αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους και ίσως αυτό να κρατάει πιο νεανικό τον εγκέφαλό τους. Φαίνεται πάντως ότι ο άντρας ξεπερνά πιο δύσκολα το διαζύγιο, ίσως γιατί μένει με λιγότερες κοινωνικές διασυνδέσεις από ό,τι η γυναίκα -ούτως ή άλλως το 80% των διαζυγίων ξεκινούν με πρωτοβουλία της γυναίκας, τουλάχιστον στις ΗΠΑ.
Ψάχνοντας τα πλεονεκτήματα που μπορεί να έχουν οι παντρεμένοι, οι ερευνητές βρήκαν ότι έχουν λιγότερο στρες. Όταν μέτρησαν την κορτιζόλη, μια βασική ορμόνη του στρες, στο σάλιο 572 υγιών ανδρών και γυναικών ηλικίας 21-55 ετών, βρήκαν ότι οι παντρεμένοι είχαν χαμηλότερα επίπεδα από τους ανύπαντρους. Η επίμονα υψηλή κορτιζόλη διαταράσσει την ικανότητα του σώματος να ρυθμίζει τη φλεγμονή η οποία συνδέεται με χρόνιες ασθένειες. Τα επίπεδα της κορτιζόλης αυξάνονται όταν ξυπνάμε το πρωί και μειώνονται καθώς περνά η μέρα. Στους παντρεμένους η μείωση είναι ταχύτερη το απόγευμα σε σχέση με τους ανύπαντρους και αυτό συνάδει με άλλα ευρήματα που δείχνουν ότι τα άτομα που αντιμετωπίζουν κοινωνικές απειλές έχουν υψηλότερη κορτιζόλη το απόγευμα. Το ότι οι παντρεμένοι έχουν λιγότερο στρες απεικονίζεται και στην αρτηριακή τους πίεση που είναι χαμηλότερη -φυσικά όταν ο γάμος είναι ήρεμος.
Αλλά τα οφέλη υπάρχουν μόνο όταν ο γάμος είναι αρμονικός. Μια ισραηλινή μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2021 παρακολούθησε 8.945 άνδρες δημόσιους υπαλλήλους, μέσης ηλικίας 49 ετών, για περίπου 32 χρόνια. Όσοι ανέφεραν ότι δεν ήταν ευχαριστημένοι από τον γάμο τους διέτρεχαν 90% μεγαλύτερο κίνδυνο για εγκεφαλικό και 20% μεγαλύτερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου από κάθε αιτία, σε σχέση με αυτούς που ανέφεραν ότι ήταν ευχαριστημένοι. Συνεπώς, ο κακός γάμος βλάπτει όσο περίπου η καθιστική ζωή. Μια άλλη μελέτη στις ΗΠΑ βρήκε επίσης ότι μόνο ο ευτυχισμένος γάμος έχει οφέλη για την υγεία.
Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τα οφέλη που σχετίζονται με το γάμο οφείλονται σ’ αυτόν ή είναι μια στατιστική μεροληψία επειδή οι άνθρωποι που έχουν καλύτερη υγεία είναι πιθανότερο να παντρευτούν. Αυτό είναι το πρόβλημα της λεγόμενης “αυτο-επιλογής” στη στατιστική ανάλυση. Τα οφέλη είναι μια στατιστική καταγραφή και δεν σημαίνει σώνει και καλά ότι υπάρχει σχέση αιτίας-αποτελέσματος. Είναι επίσης γνωστό ότι παντρεμένοι έχουν μεγαλύτερο εισόδημα που μπορεί να προϋπάρχει του γάμου, κάτι που συνδέεται με καλύτερη υγεία. Η μόρφωση έχει και αυτή τη σημασία της, για παράδειγμα, ένας άντρας με πανεπιστημιακή μόρφωση ζει περισσότερο από μια γυναίκα λυκειακής μόρφωσης -παρότι οι γυναίκες, γενικά, ζουν περισσότερο. Ακόμα και στην περίπτωση της κορτιζόλης δεν είναι αποδεδειγμένο ότι ο γάμος είναι η αιτία. Η αυξημένη κορτιζόλη των ανύπανδρων μπορεί να οφείλεται στο ότι έχουν μια τάση για ακατάστατη ζωή και αυτό να τους αποτρέπει από το γάμο -αντίστροφη αιτιότητα. Για να αποδειχτεί ότι ο γάμος ρίχνει τη κορτιζόλη πρέπει οι ίδιοι άνθρωποι να παρακολουθηθούν επί χρόνια και να καταγραφεί μείωση μετά το γάμο τους.
Κάτι που σίγουρα κάνει ο γάμος στους άντρες είναι ότι τους ρίχνει την τεστοστερόνη, ειδικά όταν γίνουν πατεράδες. Η πιο πλήρης μελέτη για το ρόλο της τεστοστερόνης δημοσιεύτηκε το 2023 και έδειξε ότι ο γάμος και η απουσία έντονης άσκησης μειώνουν την τεστοστερόνη. Παλιότερα πιστευόταν ότι η αυξημένη τεστοστερόνη ήταν πηγή βίας και άλλων δεινών για τους άντρες. H υψηλή τεστοστερόνη παίζει ρόλο στην προώθηση του καρκίνου του προστάτη αλλά οι ανησυχίες ότι μπορεί να αυξάνει τον καρδιακό κίνδυνο δεν επιβεβαιώθηκαν στα πιο πρόσφατα στοιχεία -τα οποία ωστόσο έδειξαν ότι η λήψη τεστοστερόνης αυξάνει τον κίνδυνο καταγμάτων κατά 43%. Σήμερα δεν ξέρουμε αν η πτώση της τεστοστερόνης μετά τον γάμο έχει επίδραση στην υγεία.
Κιλά και χειρότερη φυσική κατάσταση
Παρότι οι παντρεμένοι είναι πιο υγιείς και ζουν περισσότερο, έχουν δυο παράγοντες υγείας που αντικειμενικά χειροτερεύουν με το γάμο.
Ο γάμος παχαίνει. Οι παντρεμένοι τρώνε μεν πιο υγιεινά αλλά μάλλον τρώνε περισσότερο. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2015 και περιέλαβε 10.226 άτομα από εννέα ευρωπαϊκές χώρες (Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία, Ρωσία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο), βρήκε ότι οι ελεύθεροι κάνουν περισσότερα σπορ και είναι πιο στιλάτοι. Οι διαφορές μεταξύ των χωρών ήταν εκπληκτικά μικρές. Οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν για τις συνήθειές τους πρόσωπο με πρόσωπο, μια προσέγγιση που εξασφαλίζει καλύτερα δεδομένα. Διαπιστώθηκε ότι ο γάμος πράγματι αλλάζει τη συμπεριφορά των ανθρώπων, π.χ. τα ζευγάρια αγόραζαν περισσότερα τοπικά και μη επεξεργασμένα τρόφιμα, ενώ οι παντρεμένοι άντρες αγόραζαν πιο συχνά βιολογικά τρόφιμα από τους ανύπαντρους. Ο φυσιολογικός δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) είναι μεταξύ 18,5 και 25. Ως υπερβολικό βάρος ορίζεται μια τιμή μεταξύ 25 και 30 και ως παχυσαρκία άνω του 30. Ο ΔΜΣ των ανύπαντρων ανδρών ήταν 25,7 και των παντρεμένων 26,3 ενώ για τις ανύπαντρες γυναίκες 25,1 και τις παντρεμένες 25,6. Για μια γυναίκα 1,65 και έναν άνδρα 1,80 αυτά αντιπροσωπεύουν μια διαφορά περίπου δύο κιλά. Η διαφορά στο βάρος είναι στην πραγματικότητα μεγαλύτερη για τους παντρεμένους αν λάβει κανείς υπόψη τη θεωρία της αυτο-επιλογής, ότι δηλαδή οι πιο λεπτοί άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παντρευτούν.
Πολλές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι παντρεμένοι έχουν περισσότερα κιλά και μια μικρή μελέτη που παρακολούθησε 169 νιόπαντρα ζευγάρια για μια τετραετία βρήκε ότι όσο πιο ευτυχισμένος ο γάμος τόσο πιο παχυντικό το αποτέλεσμα. Μάλλον οι ευτυχισμένοι σύζυγοι παραμελούν τη σιλουέτα τους γιατί έχουν “δέσει τον γάιδαρο” τους. Κάποιοι μπορεί κιόλας να σαμποτάρουν το ταίρι τους για να μειώσουν τον κίνδυνο απιστίας. Όχι μόνο δεν είναι επικριτικο, που πήρε κιλά, αλλά προχωρούν και σε ενθάρρυνση με λεπτούς, αθώους τρόπους.
Εκτός από περισσότερα κιλά, οι παντρεμένοι έχουν και χειρότερη φυσική κατάσταση από τους ελεύθερους -αν πάτε σε ένα γυμναστήριο ή μια σχολή χορού βρείτε πολλούς ανύπαντρους. Μια μελέτη εστίασε σε περίπου 8.900 άτομα και βρήκε ότι τόσο οι άντρες όσο και γυναίκες που παντρεύτηκαν εμφάνισαν μειωμένα επίπεδα του καρδιαγγειακού τους, ύστερα από ένα τεστ σε διάδρομο γυμναστηρίου. Εντωμεταξύ οι άντρες που πήραν διαζύγιο κατά τη διάρκεια της μελέτης βελτίωσαν τη φυσική τους κατάσταση -το ίδιο και οι γυναίκες αλλά λιγότερο.
Είναι λογικό οι ανύπαντροι να έχουν χαμηλότερο βάρος και να ασκούνται περισσότερο γιατί έχουν περισσότερο χρόνο. Αλλά ενώ οι παντρεμένοι έχουν περισσότερα κιλά και χειρότερη φυσική κατάσταση, έχουν συνολικά καλύτερη υγεία και ζουν περισσότερο. Αυτό έχει κάνει κάποιους να πιστεύουν ότι το λιγότερο στρες και η χαμηλότερη αρτηριακή πίεση -εξαρτάται πάντα από την αρμονικότητα του γάμου- μπορεί να παίζουν πολύ πιο σημαντικό ρόλο στην υγεία από όσο νομίζουμε. Τελικά αυτό που έχει σημασία ίσως να μην είναι τόσο ο γάμος όσο το ποιον παντρεύεστε.
