Των Chao Fang και Alastair Comery | The Conversation.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, έχουμε εισέλθει σε μια εποχή που θεωρείται δεδομένο ότι οι περισσότεροι από εμάς θα φτάσουμε στην τρίτη ηλικία. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες εποχές, όταν η ζωή σε μεγάλη ηλικία ήταν μια πολυτέλεια που επιτρεπόταν κυρίως στους προνομιούχους, παγκοσμίως περίπου το 79% των γυναικών και το 70% των ανδρών μπορούν να περιμένουν να φτάσουν την ηλικία των 65 ετών και άνω.
Παρά το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, πολλοί άνθρωποι στη σύγχρονη Δύση θεωρούν το γήρας ανεπιθύμητο και ακόμη και τρομακτικό. Η επιστημονική έρευνα δείχνει, ωστόσο, ότι το άγχος για τα γηρατειά μπορεί στην πραγματικότητα να είναι φόβος για το άγνωστο.
Η εστίαση των κοινωνιών μας στη νεανικότητα και την ικανότητα μπορεί να προκαλέσει άγχος μήπως γίνουμε αδύναμοι και ανεπιθύμητοι. Οι διαφημίσεις για προϊόντα αντιγήρανσης βρίσκονται παντού ενισχύοντας την ιδέα ότι το γήρας είναι εγγενώς μη ελκυστικό.
Ορισμένοι άνθρωποι φοβούνται τόσο πολύ τη γήρανση, που ο φόβος αυτός μετατρέπεται σε παθολογική κατάσταση που ονομάζεται γερασοφοβία (Gerascophobia) οδηγώντας σε παράλογες σκέψεις και συμπεριφορές, για παράδειγμα, σε μια εμμονή με την υγεία, την ασθένεια και τη θνησιμότητα και σε μια συνεχή ενασχόληση με την απόκρυψη των σημαδιών της γήρανσης.
Ακούμε συχνά για προσπάθειες αντιστροφής της γήρανσης, συχνά από τους υπερπλούσιους. Για παράδειγμα ο Μπράιαν Τζόνσον ένας 45χρονος Αμερικανός επιχειρηματίας, ξοδεύει εκατομμύρια δολάρια ετησίως για να αποκτήσει τη φυσική ηλικία των 18 ετών. Αν και η επιθυμία να αντιστραφεί η γήρανση δεν είναι νέο φαινόμενο, η πρόοδος της βιοϊατρικής την έχει φέρει πιο κοντά.
Έρευνα που δημοσιεύθηκε από τον καθηγητή γενετικής Ντέιβιντ Σινκλέρ στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ το 2019 υποδηλώνει ότι μπορεί να είναι δυνατή η αμφισβήτηση των ορίων της κυτταρικής αναπαραγωγής για την παράταση της διάρκειας ζωής μας, για παράδειγμα. Η πληροφοριακή θεωρία του για τη γήρανση μπορεί να βελτιώσει τους κατεστραμμένους και παλιούς ιστούς και να καθυστερήσει ή ακόμη και να αντιστρέψει τη γήρανση. Ωστόσο, αυτές οι νέες δυνατότητες μπορούν επίσης να εντείνουν τον φόβο μας για τη γήρανση.
Μη παραγωγικοί έως υποτιμημένοι
Οι άνθρωποι δεν φοβούνταν πάντα τα γηρατειά. Σε πολλές κοινωνίες, οι ηλικιωμένοι θεωρούνταν ευρέως σοφοί και σημαντικοί –και σε ορισμένες εξακολουθούν να είναι.
Στην αρχαία Κίνα, υπήρχε μια κουλτούρα σεβασμού και αναζήτησης συμβουλών από τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας. Υπάρχει ακόμη και σήμερα ένα ήθος ευσέβειας των τέκνων (το να δείχνεις σεβασμό και φροντίδα για τους μεγαλύτερους και τους προγόνους), ακόμη και αν δεν είναι τόσο έντονο όσο παλαιότερα. Το ίδιο συνέβαινε και στη μεσαιωνική Ευρώπη. Ωστόσο, η βιομηχανική επανάσταση στη Δύση από τον 18ο αιώνα οδήγησε σε μια πολιτισμική αλλαγή, όπου οι ηλικιωμένοι αποκλείστηκαν από την κοινωνία και θεωρήθηκαν μη παραγωγικοί. Οι άνθρωποι που είχαν ξεπεράσει την ηλικία για εργασία, μαζί με όσους είχαν ανίατες ασθένειες, θεωρούνταν από την κοινωνία ως «δεινά.
Η αντιμετώπιση των ηλικιωμένων ανθρώπων έχει πάρει διαφορετική μορφή από τις αρχές του 20ού αιώνα. Η καθιέρωση καθολικών συνταξιοδοτικών συστημάτων κατέστησε τη γήρανση κεντρικό θέμα στα συστήματα πρόνοιας. Καθώς όμως οι απαιτήσεις για κοινωνική και υγειονομική περίθαλψη αυξήθηκαν, οι δημοσιογράφοι παρουσιάζουν όλο και περισσότερο τη γήρανση ως βάρος για την κοινωνία.
Κατά συνέπεια, η γήρανση συνδέεται συχνά με τη διαχείριση του κινδύνου ασθένειας και την ανακούφιση των νεότερων συγγενών από το βάρος της φροντίδας. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την ιδρυματοποίηση των ηλικιωμένων σε εγκαταστάσεις φιλοξενίας που τους κρατούν κρυμμένους, απομονωμένους από τη συνείδηση των νεότερων γενεών.
Μια μελέτη που ανέλυσε τις απαντήσεις 1.200 ενηλίκων στις ΗΠΑ στη σφυγμομέτρηση «Εικόνες της Γήρανσης» της Αμερικανικής Ένωσης Συνταξιούχων, δείχνει ότι μεγάλο μέρος του αντιληπτού φόβου της γήρανσης συνδέεται στενά με τον φόβο του αγνώστου και όχι με την ίδια τη διαδικασία της γήρανσης. Ο φόβος αυτός επιδεινώνεται από τη σε μεγάλο βαθμό ξεχωριστή ζωή που ζουν οι μεγαλύτερες και οι νεότερες γενιές.
Η επικράτηση των πυρηνικών οικογενειών και η παρακμή των παραδοσιακών κοινοτήτων μεικτών γενεών έχουν στερήσει από τους νεότερους την ευκαιρία να κατανοήσουν πληρέστερα τις εμπειρίες των ηλικιωμένων. Επιπλέον, η αύξηση των τιμών των κατοικιών σημαίνει ότι πολλοί νέοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ζήσουν κοντά στους ηλικιωμένους συγγενείς τους.
Ο διαχωρισμός των ηλικιωμένων από τα παιδιά και τους νέους έχει πυροδοτήσει συγκρούσεις γενεών που φαίνεται ότι συνεχίζουν να διευρύνονται περισσότερο από ποτέ. Οι ηλικιωμένοι παρουσιάζονται συχνά στα μέσα ενημέρωσης ως συντηρητικοί και προνομιούχοι, γεγονός που καθιστά δύσκολο για τις νεότερες γενιές να κατανοήσουν γιατί οι ηλικιωμένοι ενεργούν και σκέφτονται με τον τρόπο που το κάνουν.
Διαγενεακές αλληλεπιδράσεις
Οι ακαδημαϊκοί υποστηρίζουν ότι η δημιουργία ενός συστήματος που θα ενισχύει την αλληλεπίδραση των μεγαλύτερων και των νεότερων γενεών σε καθημερινές συνθήκες είναι ζωτικής σημασίας. Μια σειρά από τρεις μελέτες με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο το 2016 ανέλυσαν και συνέκριναν τα αποτελέσματα της άμεσης επαφής, της εκτεταμένης επαφής και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ νεότερων (ηλικίας 17 έως 30 ετών) και ηλικιωμένων (65 ετών και άνω). Τα ευρήματα έδειξαν ότι η καλής ποιότητας άμεση επαφή μεταξύ των γενεών μπορεί να βελτιώσει τη στάση των νέων απέναντι στους ηλικιωμένους (ιδίως όταν διατηρείται με την πάροδο του χρόνου).
Προγράμματα διαγενεακών σχέσεων έχουν υιοθετηθεί παγκοσμίως, όπως μικτές και διαγενεακές κατοικίες κοινοτικές χορωδίες. Μελέτες δείχνουν ότι αυτές οι δραστηριότητες μπορούν όχι μόνο να ενισχύσουν την ευημερία των ηλικιωμένων, αλλά και να βοηθήσουν τους νεότερους να εκτιμήσουν τη γήρανση ως ένα πολύτιμο και ικανοποιητικό στάδιο ζωής.
Το να ανησυχείτε για το μεγάλωμα είναι φυσιολογικό, όπως ακριβώς βιώνουμε ανησυχίες σε άλλα στάδια της ζωής, όπως η εφηβεία και ο γάμος. Αλλά εδώ είναι το θέμα – αντί να βλέπουμε τη γήρανση ως μια απειλητική φιγούρα, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι απλώς ένα μέρος της ζωής.
Μόλις κατανοήσουμε τη γήρανση ως μια συνηθισμένη εμπειρία, μπορούμε να αφήσουμε αυτές τις ανησυχίες και να προσεγγίσουμε το ταξίδι μέσα από τα διάφορα στάδια της ζωής με θετική στάση και ενισχυμένη θέληση να εμπλουτίσουμε τη ζωή μας και τη ζωή των γύρω μας.
