Δεν είναι πολλά τα στοιχεία σχετικά με το ποια διατροφή είναι καλύτερη για τα νεφρά και είναι δύσκολο να μαντέψει κάποιος ποιες ανακαλύψεις ή καινοτόμοι τρόποι σκέψης μπορούν να προκύψουν στο μέλλον. Αλλά μέχρι σήμερα ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι οι πολλές πρωτεΐνες μπορεί να κάνουν κακό. Όποιος έχει δοκιμάσει μια πρωτεϊνική δίαιτα για απώλεια βάρους πιθανότατα έχει ακούσει την προειδοποίηση: «μπορεί να χάσεις βάρος πιο εύκολα αλλά κινδυνεύουν τα νεφρά σου».
Τα σάκχαρα και ορισμένα λίπη (όπως τα τρανς λιπαρά και τα κορεσμένα λιπαρά) έχουν “καταδικαστεί” ως ανθυγιεινά, αλλά οι πρωτεΐνες έχουν καταφέρει να παραμείνουν όρθιες. Η πρωτεΐνη άντεξε ως το υποτιθέμενο ιερό δισκοπότηρο των θρεπτικών ουσιών, με πολλούς να συμμετέχουν ολόψυχα στην προσπάθεια να καταναλώνουν περισσότερες ποσότητες -ένας λόγος είναι ότι βοηθούν στον κορεσμό της πείνας και άρα στη διατήρηση ενός πιο υγιούς βάρους.
Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν αρχίσει να κατηγορούνται και οι πρωτεΐνες. Ο Αμερικανός χειρουργός απώλειας βάρους Γκαρθ Ντέιβις και συγγραφέας του βιβλίου «Proteinaholic», λέει ότι το να «τρώτε περισσότερη πρωτεΐνη» είναι μια χείριστη συμβουλή. Δύο θέματα που έχουν συνδεθεί με δίαιτες πλούσιες σε πρωτεΐνες, είναι η απώλεια οστικής μάζας και η αθηροσκλήρωση. Για το πρώτο δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία -αντιθέτως κάπως περισσότερες πρωτεΐνες μπορεί να κάνουν καλό στα οστά- ενώ για την αθηροσκλήρωση ορισμένα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το αμινοξύ λευκίνη μπορεί να πυροδοτεί το ανοσοποιητικό κατά τη διαδικασία της δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας.
Σημειώστε ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στις δυτικές χώρες καταναλώνει πολλές πρωτεΐνες. Για παράδειγμα, οι Αμερικανοί καταναλώνουν σχεδόν δύο φορές τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη πρωτεΐνης, που είναι 56 γραμμάρια για τους άνδρες και 46 γραμμάρια για τις γυναίκες -ισοδυναμούν με δύο αυγά, μισό φλιτζάνι ξηρούς καρπούς και 85 γραμμάρια κρέας- αν και η βέλτιστη πρόσληψη πρωτεΐνης μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο δραστηριότητας.
Νεφρική νόσος και πρωτεΐνες
Τα άτομα με νεφρικά προβλήματα, θα πρέπει να είναι προσεκτικά με τις πρωτεΐνες. Τα νεφρικά προβλήματα έχουν μεγάλη συχνότητα, για παράδειγμα στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι 26 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χρόνια νεφρική νόσο. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε νεφρική ανεπάρκεια.
Τα νεφρά είναι δύο όργανα μεγέθους γροθιάς που φιλτράρουν τα απόβλητα από το αίμα. Εάν αποτύχουν τα νεφρά, οι ασθενείς θα πρέπει να υποβάλλονται είτε σε θεραπείες αιμοκάθαρσης τρεις φορές την εβδομάδα, είτε να κάνουν μεταμόσχευση νεφρού για να παραμείνουν ζωντανοί -πάνω από 47.000 Αμερικανοί πεθαίνουν από νεφρική ανεπάρκεια κάθε χρόνο.
Τα νεφρά μπορούν να τραυματιστούν από το υψηλό σάκχαρο, την υψηλή αρτηριακή πίεση, τις σοβαρές λοιμώξεις όπως η COVID-19, την υπερβολική χρήση αντιβιοτικών και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα που λαμβάνονται για τον πόνο, όπως είναι οι ημικρανίες. Ο τραυματισμός των νεφρών είναι σημαντικό θέμα γιατί μπορεί να είναι μη αναστρέψιμος. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι ορισμένοι τραυματισμένοι νεφροί δεν επουλώνονται και μπορεί προκύψει ίνωση -ουλές στα νεφρά- οδηγώντας σε νεφρική νόσο. Μπορούν οι πολλές πρωτεΐνες να βλάψουν τα νεφρά;
Η θεωρία είναι ότι οι άνθρωποι που τρώνε πολλές ζωικές πρωτεΐνες όπως το κόκκινο κρέας, μεταβολίζουν τις πρωτεΐνες σε οξέα. Ένας ερευνητής που έχει ασχοληθεί πολλά χρόνια με αυτό το θέμα, ο Donald Wesson, υπολόγισε το δυνητικό όξινο φορτίο ορισμένων τροφίμων, ανά 100 γραμμάρια βρώσιμης μερίδας. Το κρέας και τα θαλασσινά παράγουν 13,6 mmolews οξέος. Τα γαλακτοκομικά προκαλούν επίσης όξινο φορτίο. Αντίθετα, μια ισοδύναμη ποσότητα λαχανικών παρέχει ένα φορτίο αλκαλίου (αρνητικό οξύ) (−24,9 mmoles οξέος) ενώ τα φρούτα παρέχουν μικρότερη ποσότητα αλκαλίου (−1,81 mmoles). Τα έλαια είναι ουδέτερα όσον αφορά την παραγωγή οξέος ή βάσης (+0,01 mmoles). Τα τρόφιμα με βάση τα δημητριακά παράγουν μέτριο φορτίο οξέος (+6,3 mmoles).
Τα νεφρά παράγουν ουσίες που βοηθούν το σώμα να απαλλαγεί από τα οξέα, αλλά αυτό είναι σαν δίκοπο μαχαίρι γιατί αυτές οι ουσίες μπορούν να βλάψουν τη λειτουργία των ίδιων των νεφρών εάν παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα για μεγάλες χρονικές περιόδους. Βραχυπρόθεσμα αυτές οι ουσίες βοηθούν τα νεφρά να απαλλαγούν από τα οξέα, αλλά μακροπρόθεσμα μειώνουν τη λειτουργία τους.
Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα στοιχεία να να δείχνουν ότι οι δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες προκαλούν βλάβες στα υγιή νεφρά. Μια μελέτη σε αθλητές -οι οποίοι καταναλώνουν περισσότερες πρωτεΐνες από το μέσο όρο- που δημοσιεύθηκε στη «Διεθνή Επιθεώρηση Αθλητικής Διατροφής & Μεταβολισμού της Άσκησης» (IJSNEM), αξιολόγησε επί επτά ημέρες η νεφρική λειτουργία όταν οι συμμετέχοντες ακολουθούσαν μια διατροφή είτε με πολλές είτε με λίγες πρωτεΐνες. Διαπιστώθηκε ότι όλοι οι δείκτες της νεφρικής λειτουργίας ήταν εντός των φυσιολογικών ορίων και με τις δύο δίαιτες.
Άλλα όμως στοιχεία δείχνουν πως αν υπάρχει ήδη πρόβλημα με τα νεφρά, αυτό μπορεί να επιδεινωθεί με τη μεγάλη κατανάλωση πρωτεϊνών. Μια μελέτη το 2015 βρήκε ότι η διατροφή μπορεί να διαδραματίσει βασικό ρόλο στο εάν η νεφρική νόσος θα εξελιχθεί σε νεφρική ανεπάρκεια. Τα ευρήματα βασίστηκαν σε δεδομένα από 1.486 ενήλικες με χρόνια νεφρική νόσο. Οι ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο που κατανάλωναν δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε ζωικές πρωτεΐνες είχαν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν νεφρική ανεπάρκεια, σε σχέση με αυτούς που κατανάλωναν δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε φρούτα και λαχανικά.
Οι πολλές πρωτεΐνες καταπονούν τα νεφρά τα οποία απομακρύνουν τα άχρηστα υποπροϊόντα του μεταβολισμού, όπως είναι το άζωτο των πρωτεϊνών. Η υψηλή πρόσληψη πρωτεΐνης μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα ουρίας και άλλων αζωτούχων αποβλήτων. Μια διατροφή με υψηλή πρόσληψη ζωικών πρωτεϊνών μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μεταβολική οξέωση σε ασθενείς με προχωρημένη νεφρική νόσο. Αντίθετα, τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης -πλην των δημητριακών- μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μειώσουν το όξινο φορτίο στο αίμα.
Επίσης, η διατροφική πρόσληψη πρωτεϊνών συσχετίζεται επίσης με την πρόσληψη φωσφόρου. Η υπερφωσφαταιμία είναι κρίσιμος παράγοντας για τη νοσηρότητα σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο. Αντίθετα, οι δίαιτες που είναι πλούσιες σε φυτικές πηγές πρωτεϊνών μπορούν να δημιουργήσουν λιγότερα οξέα στο σώμα, να μειώσουν το όξινο φορτίο και/ή να μειώσουν την εντερική απορρόφηση των φωσφορικών αλάτων -πλην των δημητριακών. Πρόσφατα υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα φυτικά άλατα, επειδή συνδέονται με τα φωσφορικά και μειώνουν την εντερική απορρόφηση φωσφορικών αλάτων.
Τελικά, όσοι θέλουν να ακολουθήσουν μια πρωτεϊνική δίαιτα που περιέχει πολλά τρόφιμα ζωικής προελεύσεως πρέπει να υποβληθούν σε εξετάσεις νεφρικής λειτουργίας, μην τυχόν και έχουν εν αγνοία τους κάποιο πρόβλημα.
