Από τα ανθρακούχα ποτά μέχρι τα δημητριακά και τα συσκευασμένα σνακ μέχρι το επεξεργασμένο κρέας, τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα είναι γεμάτα με πρόσθετα. Λίπη, ζάχαρη, άμυλο και νάτριο, καθώς και γαλακτωματοποιητές όπως καραγενάνη, μονο- και διγλυκερίδια, καρβοξυμεθυλοκυτταρίνη, πολυσορβικό και λεκιθίνη σόγιας συνεχίζουν να αφαιρούν τα τρόφιμα από υγιή θρεπτικά συστατικά, ενώ εισάγουν άλλα συστατικά που θα μπορούσαν να είναι επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία.
Εκατοντάδες νέα συστατικά που δεν είχε συναντήσει ποτέ o άνθρωπος βρίσκονται τώρα σχεδόν στο 60% της διατροφής του μέσου ενήλικα και στο 70% της διατροφής των παιδιών στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ενώ η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας είναι ευρέως αναγνωρισμένοι παράγοντες που συμβάλλουν στην αποφυγή νοσηρότητας και θνησιμότητας στις ΗΠΑ, ένας άλλος αναδυόμενος κίνδυνος είναι η άνευ προηγουμένου κατανάλωση αυτών των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων. Αυτός μπορεί να είναι ο νέος «σιωπηλός» δολοφόνος, όπως ήταν η μη αναγνωρισμένη υψηλή αρτηριακή πίεση τις προηγούμενες δεκαετίες.
Γιατροί από το Schmidt College of Medicine του Florida Atlantic University διερεύνησαν αυτήν την υπόθεση και παρέχουν σημαντικές γνώσεις στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης σε μια μάχη όπου η βιομηχανία ψυχαγωγίας, η βιομηχανία τροφίμων και η δημόσια πολιτική δεν ευθυγραμμίζονται με τις ανάγκες των ασθενών. Τα ευρήματά τους δημοσιεύθηκαν σε σχόλιο στο The American Journal of Medicine.
«Όσοι από εμάς ασκούμε το επάγγελμα του γιατρού στις ΗΠΑ σήμερα βρισκόμαστε σε μια άδοξη και μοναδική θέση -είμαστε η πρώτη ομάδα επαγγελματιών υγειονομικής περίθαλψης που ηγήθηκε της μείωσης του προσδόκιμου ζωής τα τελευταία 100 χρόνια», δήλωσε η Dawn H. Sherling, αναπληρώτρια καθηγήτρια ιατρικής στο FAU Schmidt College of Medicine. «Το προσδόκιμο ζωής μας είναι χαμηλότερο από άλλες οικονομικά συγκρίσιμες χώρες. Όταν εξετάζουμε τα αυξανόμενα ποσοστά μη μεταδοτικών ασθενειών σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, μπορούμε να δούμε μια παρακολούθηση αυτής της αύξησης μαζί με την αύξηση της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων στη διατροφή τους».
Αν και επαγγελματικές οργανώσεις όπως το Αμερικανικό Κολλέγιο Καρδιολογίας προειδοποιεί τους ασθενείς να «επιλέγουν ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα αντί για υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα» στις διατροφικές τους οδηγίες για το 2021, υπάρχει μια προειδοποίηση ότι «δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός για τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και ορισμένες υγιεινές τροφές μπορεί να υπάρχουν στην κατηγορία των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων».
«Όταν τα συστατικά ενός τροφίμου περιέχονται σε μια φυσική, πλήρη τροφική μήτρα, αφομοιώνονται πιο αργά και πιο αναποτελεσματικά, με αποτέλεσμα λιγότερη εξαγωγή θερμίδων, χαμηλότερα γλυκαιμικά φορτία γενικά και χαμηλότερη αύξηση των λιποπρωτεϊνών πλούσιων σε τριγλυκερίδια μετά το φαγητό, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αθηροσκληρωτική πλάκα», δήλωσε η Allison H. Ferris, διευθύντρια του προγράμματος ειδικότητας εσωτερικής ιατρικής στο FAU Schmidt College of Medicine. «Ως εκ τούτου, ακόμη και αν τα ενοχλητικά πρόσθετα αφαιρούνταν από τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα, θα εξακολουθούσε να υπάρχει ανησυχία από την υπερκατανάλωση αυτών των προϊόντων που πιθανώς οδηγεί σε παχυσαρκία, διαβήτη και καρδιακές παθήσεις».
Οι συγγραφείς προσθέτουν ότι οι οργανισμοί δημόσιας υγείας χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο το σύστημα ταξινόμησης NOVA, το οποίο χωρίζει τα τρόφιμα σε τέσσερις κατηγορίες -ολόκληρα τρόφιμα, μαγειρικά συστατικά (στοιχεία όπως βούτυρο, λάδι και αλάτι), παραδοσιακά επεξεργασμένα τρόφιμα (όπως ψωμί και γιαούρτι με λίγα συστατικά) και εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα ή εκείνα τα τρόφιμα που παρασκευάζονται βιομηχανικά και χρησιμοποιούν συστατικά που δεν βρίσκονται συνήθως σε μια οικιακή κουζίνα.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, ένας εύλογος μηχανισμός για να εξηγηθούν οι κίνδυνοι είναι ότι τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν γαλακτωματοποιητές και άλλα πρόσθετα που ο γαστρεντερικός σωλήνας των θηλαστικών ως επί το πλείστον δεν αφομοιώνει. Μπορεί να λειτουργούν ως πηγή τροφής για το μικροβίωμά μας και ως εκ τούτου μπορεί να δημιουργούν ένα δυσβιοτικό μικροβίωμα που μπορεί, στον σωστό ξενιστή, να προάγει την ασθένεια.
«Τα πρόσθετα, όπως η μαλτοδεξτρίνη, μπορεί να προάγουν ένα βλεννογόνο στρώμα (mucous layer) που είναι φιλικό σε ορισμένα είδη βακτηρίων που βρίσκονται σε μεγαλύτερη αφθονία σε ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου», δήλωσε η Sherling. «Όταν η βλεννώδης στιβάδα δεν συντηρείται σωστά, η στιβάδα των επιθηλιακών κυττάρων μπορεί να γίνει ευάλωτη σε τραυματισμό, όπως έχει αποδειχθεί σε μελέτες διατροφής με χρήση καραγενάνης σε ανθρώπους και άλλες μελέτες σε μοντέλα ποντικών, χρησιμοποιώντας πολυσορβικό-80 και κόμμι κυτταρίνης, προκαλώντας ανοσολογικές αποκρίσεις στον οικοδεσπότη».
Οι συγγραφείς προσθέτουν ότι έχουν σημειωθεί αξιοσημείωτες αυξήσεις στον καρκίνο του παχέος εντέρου στις ΗΠΑ, ειδικά μεταξύ των νεότερων ενηλίκων. Πιστεύουν ότι η αυξημένη κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων μπορεί να συμβάλλει, καθώς και σε πολλές άλλες γαστρεντερικές παθήσεις.
«Το αν τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα συμβάλλουν στα αυξανόμενα ποσοστά μη μεταδοτικών ασθενειών απαιτεί άμεσες δοκιμές σε αναλυτικές μελέτες που έχουν σχεδιαστεί εκ των προτέρων για να το κάνουν», δήλωσε ο Charles H. Hennekens, Καθηγητής Ιατρικής. «Εν τω μεταξύ, πιστεύουμε ότι εναπόκειται σε όλους τους επαγγελματίες υγείας να συζητήσουν τα οφέλη από την αύξηση της κατανάλωσης ολόκληρων τροφίμων και τη μείωση της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων με τους ασθενείς τους».
Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι όπως οι κίνδυνοι του καπνού άρχισαν να εμφανίζονται στα μέσα του προηγούμενου αιώνα, αλλά πέρασαν δεκαετίες πριν η επικράτηση των στοιχείων και οι προσπάθειες προνοητικών αξιωματούχων υγείας ωθήσουν σε αλλαγή πολιτικής της χρήσης τσιγάρων, πιθανό να υπάρχει παρόμοια διαδρομή για τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα.
«Οι πολυεθνικές εταιρείες που παράγουν εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα είναι εξίσου, αν όχι πιο ισχυρές από τις εταιρείες καπνού τον περασμένο αιώνα, και είναι απίθανο οι κυβερνήσεις να μπορέσουν να προχωρήσουν γρήγορα σε πολιτικές που θα προωθούν τα πλήρη τρόφιμα και θα αποθαρρύνουν την κατανάλωση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων», είπε η Sherling. «Είναι σημαντικό, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης να παραμείνουν ενήμεροι για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πολλοί από τους ασθενείς στο να μπορούν να αντέξουν οικονομικά και να βρουν πιο υγιεινές επιλογές, κάτι που απαιτεί μια ευρύτερη ανταπόκριση στη δημόσια υγεία».
Περισσότερες πληροφορίες: Newest updates to health providers on the hazards of ultra-processed foods and proposed solutions. The American Journal of Medicine, 2024; DOI: 10.1016/j.amjmed.2024.02.001.
