Εκατοντάδες χημικές ουσίες ρέουν από το σώμα μας στον αέρα κάθε δευτερόλεπτο. Αυτές οι χημικές ουσίες απελευθερώνονται εύκολα καθώς έχουν υψηλές πιέσεις ατμών, που σημαίνει ότι βράζουν και μετατρέπονται σε αέρια σε θερμοκρασία δωματίου. Και δίνουν ενδείξεις για το πόσο υγιείς είμαστε.
Από τα αρχαία ελληνικά χρόνια, ξέραμε ότι μυρίζουμε διαφορετικά όταν δεν είμαστε καλά. Ενώ σήμερα βασιζόμαστε στην ανάλυση αίματος, οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί χρησιμοποιούσαν την όσφρηση για τη διάγνωση ασθενειών. Παίρνοντας μια μυρωδιά από την ανάσα μπορούσαν να πουν εάν υπάρχει “κακό συκώτι”. Εάν η μυρωδιά ήταν γλυκιά ή φρουτώδης, πίστευαν ότι αυτό σήμαινε ότι τα σάκχαρα στο πεπτικό σύστημα δεν διασπώνταν και ότι αυτό το άτομο είχε πιθανώς διαβήτη. Η επιστήμη έδειξε ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δίκιο, η ηπατική ανεπάρκεια και ο διαβήτης, καθώς και άλλες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των μολυσματικών ασθενειών, δίνουν στην αναπνοή μας μια ξεχωριστή μυρωδιά.
Το 1971, ο βραβευμένος με Νόμπελ χημικός Linus Pauling μέτρησε 250 διαφορετικές αέριες χημικές ουσίες στην αναπνοή. Αυτές οι χημικές ουσίες ονομάζονται πτητικές οργανικές ενώσεις ή VOCs (volatile organic compounds). Αργότερα, άλλοι επιστήμονες ανακάλυψαν εκατοντάδες περισσότερες οσμές στην αναπνοή. Μάθαμε ότι πολλές από αυτές τις πτητικές οργανικές ενώσεις έχουν χαρακτηριστικές οσμές, αλλά κάποιες δεν έχουν καμία οσμή που να μπορεί να αντιληφθεί η μύτη μας. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είτε μια πτητική ουσία έχει μυρωδιά που μπορεί να ανιχνεύσει η μύτη μας είτε όχι, μπορεί να αποκαλύψει πληροφορίες σχετικά με το πόσο υγιής είναι κάποιος.
Υπάρχουν διάφορα παραδείγματα. Η έναρξη της νόσου Πάρκινσον ενός Σκωτσέζου άνδρα αναγνωρίστηκε από τη σύζυγό του, τη συνταξιούχο νοσοκόμα Joy Milner, αφού πείστηκε ότι ο τρόπος που μύριζε είχε αλλάξει, χρόνια πριν διαγνωστεί το 2005. Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε σε ερευνητικά προγράμματα που περιλάμβαναν την Joy Milner για τον ακριβή εντοπισμό μυρωδιά της ασθένειας.
Οι σκύλοι μπορούν να μυρίσουν περισσότερες ασθένειες από τους ανθρώπους λόγω των πιο εξελιγμένων οσφρητικών τους ικανοτήτων. Αλλά οι τεχνικές, όπως η φασματομετρία μάζας, εντοπίζουν ακόμη πιο ανεπαίσθητες αλλαγές στα προφίλ των πτητικών ενώσεων που συνδέονται με ασθένειες του εντέρου, του δέρματος και του αναπνευστικού, καθώς και με νευρολογικές ασθένειες όπως η νόσος Πάρκινσον. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι μια μέρα ορισμένες ασθένειες θα διαγιγνώσκονται με μια συσκευή ανάλυσης εκπνοής.
Από πού προέρχονται οι οσμές; Η αναπνοή δεν είναι η μόνη πηγή στο σώμα. Εκπέμπονται επίσης από το δέρμα, τα ούρα και τα κόπρανα. Οι πτητικές οργανικές ενώσεις από το δέρμα είναι το αποτέλεσμα εκατομμυρίων δερματικών αδένων που απομακρύνουν τα μεταβολικά απόβλητα καθώς και τα απόβλητα που δημιουργούνται από βακτήρια και άλλα μικρόβια που ζουν στο δέρμα μας. Η εφίδρωση παράγει επιπλέον θρεπτικά συστατικά για να μεταβολιστούν αυτά τα βακτήρια, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε ιδιαίτερα δύσοσμες μυρωδιές. Ωστόσο, η μυρωδιά και ο ιδρώτας αποτελούν μόνο ένα κλάσμα των συνολικών μυρωδιών του σώματος. Το δέρμα μας και το μικροβίωμα του εντέρου αποτελούνται από μια λεπτή ισορροπία αυτών των μικροβίων. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι επηρεάζουν την υγεία μας, αλλά δεν καταλαβαίνουμε ακόμη το πώς λειτουργεί αυτή η σχέση.
Σε αντίθεση με το έντερο, το δέρμα είναι σχετικά εύκολο στη μελέτη. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι πτητικές οργανικές ενώσεις του δέρματος μπορούν να προσφέρουν πληροφορίες για το πώς τα βακτήρια του μικροβιώματος και το ανθρώπινο σώμα συνεργάζονται για να διατηρήσουν την υγεία μας και να μας προστατεύσουν από ασθένειες. Εξετάζουν εάν η υπογραφή των οσμών του δέρματος μπορεί να αποκαλύψει διαφορετικά χαρακτηριστικά του ατόμου στο οποίο ανήκει. Αυτά τα σήματα στις υπογραφές των οσμών του δέρματος είναι πιθανώς ο τρόπος με τον οποίο οι σκύλοι διακρίνουν τους ανθρώπους από τη μυρωδιά τους. Είμαστε σε σχετικά πρώιμο στάδιο σε αυτόν τον ερευνητικό τομέα, αλλά μια μελέτη έδειξε ότι μπορούν να διαχωριστούν τα αρσενικά από τα θηλυκά με βάση το πόσο όξινες είναι οι πτητικές οργανικές ενώσεις από το δέρμα τους. Χρησιμοποιείται γι’ αυτό φασματομετρία μάζας, καθώς η ανθρώπινη μύτη δεν είναι αρκετά εξελιγμένη για να ανιχνεύσει αυτές τις μυρωδιές.
Θα μπορούμε επίσης να προβλέψουμε την ηλικία ενός ατόμου με λογική ακρίβεια σε λίγα χρόνια από το προφίλ οσμών του δέρματός του. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι το οξειδωτικό στρες στο σώμα αυξάνεται καθώς γερνάμε. Το οξειδωτικό στρες συμβαίνει όταν τα επίπεδα των αντιοξειδωτικών σας είναι χαμηλά και προκαλεί μη αναστρέψιμη βλάβη στα κύτταρα και τα όργανά μας. Μια έρευνα βρήκε υποπροϊόντα αυτής της οξειδωτικής βλάβης στα προφίλ των πτητικών ουσιών του δέρματος.
Αυτές οι ουσίες δεν είναι μόνο υπεύθυνες για την προσωπική μας μυρωδιά -χρησιμοποιούνται από φυτά, έντομα και ζώα ως κανάλι επικοινωνίας. Τα φυτά βρίσκονται σε συνεχή “διάλογο” με πτητικές οργανικές ενώσεις από άλλους οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των επικονιαστών, άλλων φυτών και των φυσικών εχθρών τους, όπως τα επιβλαβή βακτήρια και τα έντομα. Οι πτητικές οργανικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται για αυτόν τον “διάλογο” είναι γνωστές ως φερομόνες.
Στο ζωικό βασίλειο, υπάρχουν καλές ενδείξεις ότι οι πτητικές ουσίες μπορούν να δράσουν και ως αφροδισιακά. Τα ποντίκια, για παράδειγμα, έχουν μικρόβια που συμβάλλουν σε μια ιδιαίτερα δύσοσμη ένωση που ονομάζεται τριμεθυλαμίνη, η οποία επιτρέπει να επαληθεύουν το είδος ενός πιθανού συντρόφου. Οι χοίροι και οι ελέφαντες έχουν επίσης σεξουαλικές φερομόνες. Ίσως και οι άνθρωποι να παράγουν οσμές για να προσελκύσουν σύντροφο αλλά αυτό είναι υπό αμφισβήτηση –στην καλύτερη περίπτωση. Μια θεωρία προτείνει ότι χάθηκαν οι φερομόνες περίπου 23 εκατομμύρια χρόνια πριν, όταν τα πρωτεύοντα ανέπτυξαν πλήρη έγχρωμη όραση και άρχισαν να βασίζονται στην ενισχυμένη όρασή τους για να επιλέξουν σύντροφο.
Είτε υπάρχουν ανθρώπινες φερομόνες είτε όχι, οι πτητικές οργανικές ενώσεις του δέρματος μπορούν να αποκαλύψουν ποιοι και πώς είμαστε, όσον αφορά πράγματα όπως η γήρανση, η διατροφή, η φυσική κατάσταση, η γονιμότητα, ακόμη και τα επίπεδα άγχους. Αυτή η υπογραφή πιθανότατα περιέχει δείκτες που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για την παρακολούθηση της υγείας μας και τη διάγνωση μιας ασθένειας.
