Το κάπνισμα έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και σε χώρες που είναι διαδεδομένο, όπως η Ελλάδα, ευθύνεται για το 20% των πρόωρων θανάτων. Αλλά πολλοί καπνιστές είναι δύσκολο να σταματήσουν τη συνήθειά τους λόγω των συμπτωμάτων στέρησης που περιλαμβάνουν ευερεθιστότητα, πονοκεφάλους και έντονη λαχτάρα για νικοτίνη. Μια από τις δικαιολογίες τους είναι ότι αν κόψουν το τσιγάρο θα παχύνουν. Αλλά δεν πρόκειται για νόμο γιατί υπάρχουν καπνιστές που έκοψαν το τσιγάρο χωρίς να πάρουν βάρος και άλλοι που αδυνάτισαν.
Γενικά, οι καπνιστές έχουν χαμηλότερο βάρος από τους μη καπνιστές και η διαφορά είναι περίπου στα 3 κιλά. Μια μελέτη του 1987 σε 12.000 άτομα ηλικίας 17-70 ετών έδειξε ότι μετά την ηλικία των 25 οι μη καπνιστές κέρδισαν 6 κιλά οι άντρες και 9 κιλά οι γυναίκες ενώ οι καπνιστές κέρδισαν 3,5 κιλά οι άντρες και 5,4 κιλά οι γυναίκες. Η διαφορά στο βάρος φαίνεται να μεγαλώνει ανάλογα με τη διάρκεια των ετών καπνίσματος. Σε πιο νέους, η διαφορά αυτή είναι μικρότερη ίσως γιατί δεν έχουν προλάβει να καπνίσουν πολλά χρόνια, για παράδειγμα σε 36.000 νεοσύλλεκτους της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ μέσης ηλικίας 20 ετών εκ των οποίων το 22% κάπνιζε, η διαφορά στο βάρος ήταν λιγότερο από 1 κιλό.
Όμως, κατά ειρωνικό τρόπο, αν και οι καπνιστές έχουν χαμηλότερο βάρος έχουν αυξημένο κοιλιακό και σπλαχνικό λίπος -το οποίο συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, εγκεφαλικού και εγκεφαλικού επεισοδίου και άνοια. Το κάπνισμα μπορεί να επηρεάσει την κατανομή του σωματικού λίπους μέσω αλλαγών στα επίπεδα της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες. Ανάμεσα σε 2.508 άτομα άνω των 55 ετών, οι καπνιστές βρέθηκε να έχουν υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης, κάτι που συνδέεται με αντίσταση στην ινσουλίνη και κοιλιακό λίπος. Οι καπνιστές έχουν επίσης αυξημένα επίπεδα οιστραδιόλης και τεστοστερόνης που μπορούν να επηρεάσουν το κοιλιακό λίπος. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η αιτία για το περισσότερο σπλαχνικό λίπος στους καπνιστές είναι το τσιγάρο και όχι κάτι άλλο.
Η σχέση μεταξύ του καπνίσματος και του σωματικού βάρους οφείλεται σε μια σειρά επιδράσεων. Σταματώντας το κάπνισμα, το σώμα μπορεί να αρχίσει να καίει θερμίδες με πιο αργό ρυθμό. Μια μελέτη βρήκε ότι η νικοτίνη επιταχύνει το βασικό μεταβολισμό κατά περίπου 10%. Επίσης, η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να αυξήσει την όρεξή σας. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται πιο πεινασμένοι όταν κόψουν το τσιγάρο. Η ανορεξική δράση της νικοτίνης ανακαλύφθηκε στα ποντίκια το 2011 από ερευνητές του Πανεπιστημίου Yale. Τα ζώα που λάμβαναν νικοτίνη για 30 ημέρες έτρωγαν λιγότερο και είχαν χαμηλότερα επίπεδα λίπους. Η νικοτίνη ενεργοποιεί νευρώνες του υποθαλάμου που αναφέρονται ως νικοτινικοί υποδοχείς α3β4 και δίνουν σήμα κορεσμού της πείνας. Το 1986 παρατηρήθηκε πως όταν 13 καθιστικές γυναίκες σταμάτησαν το κάπνισμα, άρχισαν να προσλαμβάνουν 227 θερμίδες παραπάνω την ημέρα και πήραν 2,2 κιλά σε 48 ημέρες ενώ εκείνες που συνέχιζαν να απέχουν έγιναν 8,2 βαρύτερες μετά από ένα χρόνο.
Η διακοπή του καπνίσματος ίσως αυξάνει τη γκρελίνη, την ορμόνη της όρεξης. Μια μικρή ελληνική μελέτη που περιέλαβε 14 άνδρες βρήκε ότι το κάπνισμα είχε άμεση επίδραση στην κατανάλωση φαγητού. Κάποιοι κάπνισαν δύο τσιγάρα και άλλοι απλώς τα κρατούσαν στο χέρι τους χωρίς να καπνίζουν, ενώ μπορούσαν να φάνε όσο ήθελαν από το γεύμα τους. Αυτοί που κάπνισαν τα τσιγάρα μείωσαν την πρόσληψη κατά 152 θερμίδες στη διάρκεια της ημέρας και με βάση τις αναλύσεις αίματος, οι ερευνητές είπαν ότι η γκρελίνη μάλλον ευθυνόταν για τη διαφορά.
Ενδεχομένως ο πιο σημαντικός λόγος που η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να σας παχύνει είναι ο ψυχολογικός. Το στερητικό σύνδρομο έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να εκδηλώνει μια τάση για τσιμπολόγημα. Το φαγητό είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης των αρνητικών συναισθημάτων και έτσι το τσιγάρο αντικαθίσταται από ανθυγιεινά σνακ. Επίσης, η όσφρηση και η γεύση βελτιώνονται μετά τη διακοπή με αποτέλεσμα τα φαγητά και τα ροφήματα να σας φαίνονται πιο εύγευστα.
Έχει παρατηρηθεί και κάτι άλλο μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η αύξηση του βάρους μπορεί να οφείλεται στην υποβαθμισμένη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα. Είναι άγνωστο το γιατί, αλλά είναι έξι φορές πιο πιθανό να εμφανιστεί αυτοάνοσος υποθυρεοεδισμός μέσα στα δύο πρώτα χρόνια από τη διακοπή του καπνίσματος. Αν λοιπόν αρχίζετε και κερδίζετε βάρος μετά τη διακοπή του καπνίσματος, σκεφτείτε να υποβληθείτε σε έλεγχο του θυρεοειδούς σας.
Προσωπική υπόθεση
Το τι ακριβώς θα συμβεί σε κάποιον που κόβει το κάπνισμα ποικίλλει. Μια ανασκόπηση του 1989 βρήκε ότι συνήθως η αύξηση του βάρους είναι 3 κιλά τον πρώτο χρόνο, αλλά μετά φάνηκε ότι τα 5 κιλά είναι πιο πιθανό. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι ενώ τα περισσότερα κιλά κερδίζονται τον πρώτο χρόνο, το βάρος συνεχίζει να ανεβαίνει πιο σταδιακά.
Μελέτη που περιέλαβε 5.887 άτομα βρήκε ότι αυτοί που έκοψαν το τσιγάρο κέρδισαν 5,2 κιλά ύστερα από ένα έτος αλλά μέχρι το πέμπτο έτος η απώλεια ήταν 3,4 κιλά, που σημαίνει ότι μερικές φορές τα περισσότερα κιλά μπορούν να κερδηθούν στο πρώτο έτος και μετά να γίνουν εξισορροπητικές αλλαγές. Στο διάστημα των πέντε ετών, μεταξύ όσων έκοψαν το τσιγάρο, το 33% πήρε πάνω από 10 κιλά ενώ μεταξύ αυτών που συνέχιζαν να καπνίζουν το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόνο 6%. Ωστόσο το τι ακριβώς θα συμβεί είναι ως ένα βαθμό προσωπική υπόθεση. Μια μετα-ανάλυση που περιέλαβε 62 μελέτες βρήκε ότι η διακοπή του καπνίσματος προκάλεσε 4,7 επιπλέον κιλά μέσα σε έναν χρόνο, αλλά ενώ το 13-14% πήρε πάνω από 10 κιλά, το 16-21% έχασε βάρος.
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, έχει επικρατήσει η άποψη ότι το κάπνισμα διατηρεί κάποιον πιο λεπτό, αλλά τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα. Το συμπέρασμα μπορεί να μην ισχύει για τις νεότερες ηλικίες. Όσοι αρχίζουν να καπνίζουν σε νεαρή ηλικία, δεν σημαίνει ότι το βάρος τους θα είναι χαμηλότερο τα προσεχή χρόνια, σε σχέση με το αν δεν κάπνιζαν. Ίσως γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις το κάπνισμα μπορεί να είναι ένα σημάδι για άλλες ατασθαλίες που οδηγούν σε παραπανίσια κιλά.
Σύμφωνα με μια αμερικανική μελέτη, αν ένα κορίτσι αρχίσει να καπνίζει στην εφηβεία, θα τείνει να πάρει τριπλάσια κιλά στο κολέγιο, απ’ ό,τι αν δεν κάπνιζε. Η μελέτη παρακολούθησε κοπέλες ηλικίας 18 ετών εκ των οποίων οι 29 κάπνιζαν και οι 304 όχι. Οι ερευνητές, αφού έλαβαν υπόψη όλες τις παραμέτρους που μπορεί να επηρεάσουν το βάρος, όπως π.χ. η παχυσαρκία των γονέων, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κάπνισμα σχετιζόταν με αύξηση του βάρους. Τα κορίτσια που κάπνιζαν, πήραν 2,9 κιλά τα επόμενα δύο χρόνια, ενώ αυτά που δεν κάπνιζαν πήραν μόνο 0,9 κιλά. Από την άλλη μεριά, επιβεβαιώθηκε και πάλι ότι διακοπή του καπνίσματος συνδέεται με αύξηση του βάρους γιατί οι 13 που σταμάτησαν πήραν 4,8 κιλά, ενώ οι υπόλοιπες 16 που συνέχισαν πήραν μόνο 1,4 κιλά.
Όλα δείχνουν ότι αν θέλετε να αδυνατίσετε και συγχρόνως να κόψετε το κάπνισμα, θα είναι πιο δύσκολο. Θα πρέπει να βρείτε τρόπους να αντιμετωπίσετε τα στερητικά συμπτώματα και να αποφύγετε τα ανθυγιεινά σνακ. Μια συμβουλή είναι να πίνετε αρκετό νερό και χυμούς λεμονιού και γκρέιπ φρουτ -οι όξινοι χυμοί μετριάζουν την εθιστική δράση της νικοτίνης- και να μασάτε τσίχλες χωρίς ζάχαρη με έντονη γεύση, όπως μέντα, κανέλλα και γαρίφαλο -οι έντονες γεύσεις μειώνουν τόσο την ανάγκη για κάπνισμα όσο και τη λαχτάρα για φαγητό. Θα σας βοηθήσει αν ασκείστε περισσότερο. Κάντε βόλτες και οικιακές δουλειές και βρείτε κάτι να κρατάει απασχολημένα τα χέρια σας.
Ένα ερώτημα είναι αν θα πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσετε το κόψιμο του καπνίσματος και μετά να αποφασίσετε για πιο σοβαρές αλλαγές στη διατροφή σας για να χάσετε μόνιμα βάρος. Μπορείτε να τα κάνετε και τα δύο την ίδια στιγμή, άλλωστε δεν είναι τόσο δύσκολο να κόψετε το κάπνισμα όσο λέγεται. Πολλοί άνθρωποι σταμάτησαν να καπνίζουν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία όταν ο γιατρός τους ανακοίνωσε ότι πάσχουν από κάτι σοβαρό και αυτό δείχνει τη σημασία που έχει η αποφασιστικότητα.
