Του Jonathan Cox, Senior Lecturer in Microbiology, Aston University, The Conversation.
Η μικροβιακή αντοχή εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς παγκοσμίως και μάλιστα έχει παρομοιαστεί με την επόμενη πανδημία -μια πανδημία που πολλοί άνθρωποι μπορεί να μην γνωρίζουν καν ότι συμβαίνει. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Lancet αποκάλυψε ότι οι ανθεκτικές λοιμώξεις προκάλεσαν 1,27 εκατομμύρια θανάτους και σχετίστηκαν με 4,95 εκατομμύρια θανάτους το 2019. Ο αριθμός είναι μεγαλύτερος από αυτόν των ανθρώπων που πέθαναν από HIV/AIDS και ελονοσία εκείνο το έτος μαζί.
Η μικροβιακή αντοχή εμφανίζεται όταν τα μικρόβια που προκαλούν μόλυνση (όπως βακτήρια, ιοί ή μύκητες) εξελίσσονται για να γίνουν ανθεκτικά στα φάρμακα που έχουν σχεδιαστεί για να τα σκοτώνουν. Αυτό σημαίνει ότι ένα φάρμακο δεν λειτουργεί πλέον για τη θεραπεία μιας λοίμωξης.
Τα ευρήματα καθιστούν σαφές ότι η μικροβιακή αντοχή εξελίσσεται ταχύτερα από τις προηγούμενες εκτιμήσεις του χειρότερου σεναρίου. Το απλό γεγονός είναι ότι μας τελειώνουν τα αντιβιοτικά που λειτουργούν. Αυτό σημαίνει ότι οι καθημερινές βακτηριακές λοιμώξεις μπορούν να γίνουν και πάλι απειλητικές για τη ζωή.
Ενώ η μικροβιακή αντοχή αποτελεί πρόβλημα από τότε που ανακαλύφθηκε η πενικιλίνη το 1928, η συνεχής έκθεσή μας στα αντιβιοτικά επέτρεψε στα βακτήρια και σε άλλα παθογόνα να αναπτύξουν ισχυρή αντίσταση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτά τα μικρόβια είναι ανθεκτικά ακόμη και σε πολλά φάρμακα. Αυτή η τελευταία μελέτη δείχνει την τρέχουσα κλίμακα αυτού του προβλήματος παγκοσμίως.
Παγκόσμιο πρόβλημα
Στη μελέτη συμμετείχαν 204 χώρες σε όλο τον κόσμο, εξετάζοντας δεδομένα από 471 εκατομμύρια ατομικά αρχεία ασθενών. Εξετάζοντας τους θανάτους που οφείλονται και σχετίζονται με τη μικροβιακή αντοχή, η ερευνητική ομάδα μπόρεσε στη συνέχεια να εκτιμήσει την επίδραση που είχε η μικροβιακή αντοχή σε κάθε χώρα.
Η μικροβιακή αντοχή ήταν άμεσα υπεύθυνη για περίπου 1,27 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως ενώ σχετίστηκε με περίπου 4,95 εκατομμύρια θανάτους. Συγκριτικά, ο HIV (AIDS) και η ελονοσία εκτιμήθηκε ότι προκάλεσαν 860.000 και 640.000 θανάτους αντίστοιχα το ίδιο έτος. Οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος επλήγησαν περισσότερο από τη μικροβιακή αντοχή, αν και οι χώρες με υψηλότερο εισόδημα αντιμετωπίζουν επίσης ανησυχητικά υψηλά επίπεδα.
Από τους 23 διαφορετικούς τύπους βακτηρίων που εξετάστηκαν για αντοχή στα φάρμακα, έξι τύποι συνέβαλαν σε 3,57 εκατομμύρια θανάτους. Η έκθεση δείχνει επίσης ότι το 70% των θανάτων που προκλήθηκαν από τη μικροβιακή αντοχή αφορούσε αντοχή στα αντιβιοτικά που συχνά θεωρούνται η πρώτη γραμμή άμυνας έναντι σοβαρών λοιμώξεων. Αυτές περιλάμβαναν βήτα λακτάμες και φθοριοκινολόνες που συνήθως συνταγογραφούνται για πολλές λοιμώξεις, όπως λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού και των οστών και των αρθρώσεων.
Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει ένα πολύ σαφές μήνυμα: ότι η μικροβιακή αντοχή θα μπορούσε να κάνει τις καθημερινές βακτηριακές λοιμώξεις μη θεραπεύσιμες. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η μικροβιακή αντοχή θα μπορούσε να προκαλέσει 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως μέχρι το 2050. Αυτό θα ξεπερνούσε τον καρκίνο ως κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως.
Επόμενη πανδημία
Τα βακτήρια μπορούν να αναπτύξουν αντοχή με διάφορους τρόπους. Πρώτον, αναπτύσσουν αντοχή εκ φύσεως. Είναι μέρος της κανονικής ώθησης και έλξης που παρατηρείται σε όλο τον φυσικό κόσμο. Είναι μέρος της συνεξέλιξης με τα βακτήρια να εξελίσσονται πιο γρήγορα από εμάς, εν μέρει επειδή αναπαράγονται πιο γρήγορα και λαμβάνουν περισσότερες γενετικές μεταλλάξεις από εμάς.
Όμως ο τρόπος που χρησιμοποιούμε τα αντιβιοτικά μπορεί επίσης να προκαλέσει αντίσταση. Για παράδειγμα, μια κοινή αιτία είναι εάν οι άνθρωποι αποτυγχάνουν να ολοκληρώσουν τη λήψη των αντιβιοτικών. Αν και κάποιος μπορεί να αισθάνεται καλύτερα λίγες μέρες μετά την έναρξη των αντιβιοτικών, δεν είναι όλα τα βακτήρια ίδια. Μερικά μπορεί να επηρεαστούν πιο αργά από το αντιβιοτικό από άλλα. Αυτό σημαίνει ότι εάν σταματήσετε να παίρνετε το αντιβιοτικό νωρίς, τα βακτήρια που αρχικά μπορούσαν να αποφύγουν την επίδραση των αντιβιοτικών θα μπορούν να πολλαπλασιαστούν, μεταφέροντας έτσι την ανθεκτικότητά τους.
Ομοίως, η άσκοπη λήψη αντιβιοτικών μπορεί να βοηθήσει τα βακτήρια να αναπτύξουν γρηγορότερα αντίσταση στα αντιβιοτικά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να μην λαμβάνετε αντιβιοτικά εκτός εάν σας έχουν συνταγογραφηθεί και να τα χρησιμοποιείτε μόνο για τη λοίμωξη που έχουν συνταγογραφηθεί.
Η αντίσταση μπορεί επίσης να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο. Για παράδειγμα, εάν κάποιος που έχει βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά στη μύτη του φταρνίζεται ή βήχει, μπορεί να μεταδοθεί σε άτομα που βρίσκονται κοντά. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι η μικροβιακή αντοχή μπορεί να εξαπλωθεί μέσω του περιβάλλοντος, όπως μέσω του μη καθαρούς πόσιμου νερού.
Οι αιτίες που προκαλούν αυτήν την παγκόσμια κρίση μικροβιακής αντοχής είναι περίπλοκες. Τα πάντα, από το πώς παίρνουμε τα αντιβιοτικά μέχρι τη μόλυνση του περιβάλλοντος με αντιμικροβιακά χημικά, η χρήση αντιβιοτικών στη γεωργία, ακόμη και τα συντηρητικά στο σαμπουάν και στην οδοντόκρεμά μας συμβάλλουν στην ανθεκτικότητα των μικροβίων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα χρειαστεί μια παγκόσμια, ενιαία προσπάθεια για να γίνει η διαφορά.
Απαιτείται επείγουσα αλλαγή σε πολλές βιομηχανίες για να επιβραδυνθεί η εξάπλωση της μικροβιακής αντοχής. Μεγάλη σημασία έχει η πιο έξυπνη χρήση των αντιβιοτικών που έχουμε. Η συνδυαστική θεραπεία θα μπορούσε να είναι η απάντηση στην επιβράδυνση της μικροβιακής αντοχής. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση πολλών φαρμάκων σε συνδυασμό, αντί ενός φαρμάκου από μόνο του –καθιστώντας πιο δύσκολο για τα βακτήρια να αναπτύξουν αντίσταση, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει με επιτυχία μια λοίμωξη.
Η επόμενη πανδημία είναι ήδη εδώ –επομένως περαιτέρω επενδύσεις στην έρευνα που εξετάζει πώς μπορούμε να σταματήσουμε αυτό το πρόβλημα θα είναι καθοριστικής σημασίας.
