Μια ανασκόπηση ερευνητικών στοιχείων διερεύνησε τις βασικές διαφορές στον τρόπο ύπνου των γυναικών και των ανδρών, τις διακυμάνσεις στα ρολόγια του σώματός τους και το πώς αυτό επηρεάζει το μεταβολισμό τους.
Δημοσιευμένη στο περιοδικό Sleep Medicine Reviews, η μελέτη υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο που παίζει το φύλο στην κατανόηση αυτών των παραγόντων και προτείνει το βιολογικό φύλο ενός ατόμου να λαμβάνεται υπόψη κατά τη θεραπεία του ύπνου, του κιρκάδιου ρυθμού και των μεταβολικών διαταραχών.
Η ανασκόπηση διαπίστωσε ότι οι γυναίκες βαθμολογούν την ποιότητα του ύπνου τους χαμηλότερα από αυτή των ανδρών και αναφέρουν περισσότερες διακυμάνσεις στην ποιότητα του ύπνου τους, που αντιστοιχούν σε αλλαγές κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου.
Ο ύπνος
«Η χαμηλότερη ποιότητα ύπνου σχετίζεται με το άγχος και τις καταθλιπτικές διαταραχές, οι οποίες είναι δύο φορές πιο συχνές στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες», λέει η Sarah Chellappa από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον και ανώτερη συγγραφέας της μελέτης.
«Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό από τους άνδρες να διαγνωστούν με αϋπνία, αν και οι λόγοι δεν είναι απολύτως σαφείς. Η αναγνώριση και η κατανόηση των διαφορών του φύλου στον ύπνο και τους κιρκάδιους ρυθμούς είναι απαραίτητη για την προσαρμογή των προσεγγίσεων και των στρατηγικών θεραπείας για διαταραχές ύπνου και συναφείς καταστάσεις ψυχικής υγείας».
Οι συγγραφείς της έρευνας διαπίστωσαν επίσης ότι οι γυναίκες έχουν 25-50% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν σύνδρομο ανήσυχων ποδιών και έχουν έως και τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διατροφική διαταραχή που σχετίζεται με τον ύπνο -όταν οι άνθρωποι τρώνε επανειλημμένα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Εν τω μεταξύ, οι άνδρες έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με αποφρακτική άπνοια ύπνου. Η υπνική άπνοια εκδηλώνεται διαφορετικά σε γυναίκες και άνδρες, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει αυτή τη διαφορά. Σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακής ανεπάρκειας στις γυναίκες, αλλά όχι στους άνδρες.
Εργαστηριακές μελέτες ύπνου διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες κοιμούνται περισσότερο από τους άνδρες, περνώντας περίπου 8 λεπτά περισσότερο σε ύπνο non-REM (Rapid Eye Movement), όπου η εγκεφαλική δραστηριότητα επιβραδύνεται. Ενώ ο χρόνος που περνάμε στο NREM στάδιο του ύπνου μειώνεται με την ηλικία, αυτή η μείωση είναι πιο σημαντική στους ηλικιωμένους άνδρες. Οι γυναίκες μπαίνουν επίσης στον ύπνο REM, που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα εγκεφαλικής δραστηριότητας και ζωντανά όνειρα, νωρίτερα από τους άνδρες.
Παραλλαγές στα ρολόγια του σώματος
Η μελατονίνη, μια ορμόνη που βοηθά στο timing των κιρκάδιων ρυθμών και του ύπνου, εκκρίνεται νωρίτερα στις γυναίκες από ό,τι τους άνδρες. Η θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος, η οποία είναι στο υψηλότερο επίπεδο πριν από τον ύπνο και στη χαμηλότερη λίγες ώρες πριν από το ξύπνημα, ακολουθεί ένα παρόμοιο μοτίβο, φτάνοντας στο αποκορύφωμά της νωρίτερα στις γυναίκες παρά στους άνδρες.
Αντίστοιχα με αυτά τα ευρήματα, άλλες μελέτες υποδεικνύουν ότι οι εγγενείς κιρκάδιες περίοδοι των γυναικών είναι μικρότερες από αυτές των ανδρών κατά περίπου 6 λεπτά. Ο Δρ. Renske Lok από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, ο οποίος ηγήθηκε της ανασκόπησης, λέει: «Αν και αυτή η διαφορά μπορεί να είναι μικρή, είναι σημαντική. Η κακή ευθυγράμμιση μεταξύ του κεντρικού ρολογιού του σώματος και του κύκλου ύπνου/αφύπνισης είναι περίπου πέντε φορές μεγαλύτερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Φανταστείτε εάν το ρολόι κάποιου λειτουργούσε σταθερά 6 λεπτά πιο γρήγορα ή πιο αργά. Κατά τη διάρκεια ημερών, εβδομάδων και μηνών, αυτή η διαφορά μπορεί να οδηγήσει σε μια αξιοσημείωτη εσφαλμένη ευθυγράμμιση μεταξύ του εσωτερικού ρολογιού και των εξωτερικών ενδείξεων, όπως το φως και το σκοτάδι.
«Οι διαταραχές στους κιρκάδιους ρυθμούς έχουν συνδεθεί με διάφορα προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών ύπνου, των διαταραχών διάθεσης και της μειωμένης γνωστικής λειτουργίας. Ακόμη και μικρές διαφορές στις κιρκαδικές περιόδους μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη συνολική υγεία και ευεξία».
Οι άνδρες τείνουν να είναι μεταγενέστεροι χρονότυποι, προτιμώντας να πάνε για ύπνο και να ξυπνούν πιο αργά από τις γυναίκες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικό jet lag, όπου ο κιρκάδιος ρυθμός τους δεν ευθυγραμμίζεται με τις κοινωνικές απαιτήσεις, όπως η εργασία. Έχουν επίσης λιγότερο σταθερά προγράμματα ανάπαυσης από τις γυναίκες σε καθημερινή βάση.
Επίδραση στο μεταβολισμό
Η ερευνητική ομάδα εξέτασε επίσης εάν η παγκόσμια αύξηση της παχυσαρκίας μπορεί να σχετίζεται εν μέρει με τους ανθρώπους που δεν κοιμούνται αρκετά -με το 30% των ατόμων ηλικίας 30 έως 64 ετών να κοιμούνται λιγότερο από 6 ώρες τη νύχτα στις Ηνωμένες Πολιτείες, με παρόμοιους αριθμούς Ευρώπη.
Υπήρχαν μεγάλες διαφορές μεταξύ του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος των γυναικών και των ανδρών ανταποκρίθηκε στις εικόνες φαγητού μετά από στέρηση ύπνου. Τα εγκεφαλικά δίκτυα που σχετίζονται με τη λήψη αποφάσεων και τις συναισθηματικές διαδικασίες ήταν δύο φορές πιο ενεργά στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι οι γυναίκες είχαν 1,5 φορές υψηλότερη ενεργοποίηση στη μεταιχμιακή περιοχή (που εμπλέκεται στην επεξεργασία συναισθημάτων, στο σχηματισμό μνήμης και στη ρύθμιση της συμπεριφοράς) ως απόκριση σε εικόνες γλυκών τροφίμων σε σύγκριση με τους άνδρες.
Παρά τη διαφορά στην εγκεφαλική δραστηριότητα, οι άνδρες τείνουν να τρώνε περισσότερο από τις γυναίκες ως απάντηση στην απώλεια ύπνου. Μια άλλη μελέτη βρήκε όρι ο κατακερματισμένος ύπνος, που χρειαζόταν περισσότερο χρόνο ύπνου στο κρεβάτι, σχετίζονταν με περισσότερη πείνα μόνο στους άνδρες.
Τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες που εργάζονται σε νυχτερινή βάρδια είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2, αλλά αυτός ο κίνδυνος είναι υψηλότερος στους άνδρες. Από τις γυναίκες που εργάζονταν σε νυχτερινές βάρδιες, το 66% βίωσε συναισθηματική κατανάλωση φαγητού και μια άλλη μελέτη δείχνει ότι έχουν περίπου 1,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες σε σύγκριση με τις γυναίκες που εργάζονται την ημέρα.
Οι ερευνητές βρήκαν επίσης αναδυόμενα στοιχεία για το πώς οι γυναίκες και οι άνδρες ανταποκρίνονται διαφορετικά στις θεραπείες για τις διαταραχές ύπνου και κιρκάδιου ρυθμού. Για παράδειγμα, η απώλεια βάρους ήταν πιο επιτυχημένη στη θεραπεία των γυναικών με υπνική άνοια από ό,τι στους άνδρες, ενώ οι γυναίκες που λάμβαναν ζολπιδέμη (φάρμακο για την αϋπνία) μπορεί να απαιτούν χαμηλότερη δόση από τους άνδρες για να αποφύγουν την παρατεταμένη υπνηλία το επόμενο πρωί.
Οι ερευνητές είπαν: «Οι περισσότερες από τις παρεεμβάσεις ύπνου και κιρκάδιου είναι ένα πρόσφατα αναδυόμενο πεδίο με περιορισμένη έρευνα για τις διαφορές των φύλων. Καθώς καταλαβαίνουμε περισσότερα για το πώς κοιμούνται οι γυναίκες και οι άνδρες, οι διαφορές στον κιρκάδιο ρυθμό και πώς αυτές επηρεάζουν το μεταβολισμό τους, μπορούμε να κινηθούμε προς πιο ακριβή και εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη που ενισχύει την πιθανότητα θετικών αποτελεσμάτων».
Περισσότερες πληροφορίες: Renske Lok et al, Sex differences in sleep, circadian rhythms, and metabolism: Implications for precision medicine, Sleep Medicine Reviews (2024). DOI: 10.1016/j.smrv.2024.101926.
