Του Rob Newton Professor of Exercise Medicine, Edith Cowan University, The Conversation.
Δεν είστε πια στα 20 ή στα 30 σας και γνωρίζετε ότι οι τακτικοί έλεγχοι υγείας είναι σημαντικοί. Οπότε πηγαίνετε στον γιατρό σας. Κατά τη διάρκεια του ραντεβού ο γιατρός μετράει την περίμετρο της μέσης σας. Μπορεί επίσης να ελέγξει το βάρος σας. Ανησυχώντας, προτείνει κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Οι γιατροί και οι επαγγελματίες υγείας συνήθως μετρούν την περίμετρο της μέσης ως ζωτικό σημάδι για την υγεία. Αυτός είναι ένας καλύτερος δείκτης από τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) για την ποσότητα του ενδοκοιλιακού λίπους. Αυτό είναι το πραγματικά επικίνδυνο λίπος -γύρω και μέσα στα όργανα που μπορεί να προκαλέσει καρδιακές παθήσεις και μεταβολικές διαταραχές όπως ο διαβήτης τύπου 2.
Οι άνδρες διατρέχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο προβλημάτων υγείας εάν η περίμετρος της μέσης τους είναι μεγαλύτερη από 102 εκατοστά. Οι γυναίκες θεωρείται ι ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο με περίμετρο μέσης 88 εκατοστά ή περισσότερο. Πάνω από τα δύο τρίτα των ενηλίκων σε ορισμένες χώρες έχουν μετρήσεις μέσης που τους θέτει σε αυξημένο κίνδυνο ασθένειας. Ένας ακόμα καλύτερος δείκτης είναι η περίμετρος της μέσης διαιρούμενη με το ύψος –η αναλογία μέσης προς ύψος.
Ξέρουμε ότι οι άνθρωποι (ειδικά οι γυναίκες) έχουν την τάση να παχαίνουν γύρω από την κοιλιά τους κατά τη μέση ηλικία, κάτι που μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθεί. Είναι καταδικασμένοι σε κακή υγεία;
Αποδεικνύεται ότι, αν και τέτοιες μετρήσεις είναι σημαντικές, δεν αποτελούν όλη την ιστορία όσον αφορά τον κίνδυνο ασθένειας και θανάτου.
Πόσο είναι το πολύ;
Μια αναλογία μέσης προς ύψος μεγαλύτερη από 0,5 σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο χρόνιας νόσου καθώς και πρόωρου θανάτου και αυτό ισχύει για ενήλικες οποιασδήποτε ηλικίας. Η υγιής αναλογία μέσης προς ύψος είναι μεταξύ 0,4 και 0,49. Μια αναλογία 0,6 ή μεγαλύτερη τοποθετεί ένα άτομο στον υψηλότερο κίνδυνο ασθένειας.
Ορισμένοι ειδικοί συνιστούν τη μέτρηση της περιφέρειας της μέσης σε ασθενείς κατά τη διάρκεια των ραντεβού υγείας. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει μια συζήτηση σχετικά με τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών και πώς θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν.
Το υπερβολικό σωματικό λίπος και τα σχετικά προβλήματα υγείας εκδηλώνονται πιο έντονα κατά τη μέση ηλικία. Μια σειρά κοινωνικών, προσωπικών και φυσιολογικών παραγόντων συνδυάζονται για να κάνουν πιο δύσκολο τον έλεγχο της περιφέρειας μέσης καθώς μεγαλώνουμε. Ο μεταβολισμός τείνει να επιβραδύνεται κυρίως λόγω της μείωσης της μυϊκής μάζας, επειδή οι άνθρωποι κάνουν λιγότερο έντονη σωματική δραστηριότητα, ιδιαίτερα ασκήσεις με αντίσταση.
Για τις γυναίκες, τα επίπεδα των ορμονών αρχίζουν να αλλάζουν στο μέσον της ζωής τους και αυτό διεγείρει τα αυξημένα επίπεδα λίπους ιδιαίτερα γύρω από την κοιλιά. Ταυτόχρονα, αυτή η φάση της ζωής (συχνά περιλαμβάνει επαγγελματικές ευθύνες, γονική μέριμνα και φροντίδα για ηλικιωμένους γονείς) που σημαίνει αυξημένο άγχος το οποίο οδηγεί σε ανεβασμένη κορτιζόλη, μια ορμόνη που προκαλεί αύξηση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς.
Η μέση ηλικία μπορεί επίσης να φέρει φτωχότερα πρότυπα ύπνου. Αυτά συμβάλλουν στην αύξηση του λίπους με διαταραχή των ορμονών που ελέγχουν την όρεξη.
Τέλος, το οικογενειακό σας ιστορικό και η γενετική σας μπορεί να σας κάνει να έχετε προδιάθεση να αποκτήσετε περισσότερο κοιλιακό λίπος.
Γιατί η μέση;
Το ενδοκοιλιακό ή σπλαχνικό λίπος είναι πολύ πιο ενεργό μεταβολικά (έχει μεγαλύτερη επίδραση στα όργανα και τα συστήματα του σώματος) από το λίπος κάτω από το δέρμα (υποδόριο λίπος).
Το σπλαχνικό λίπος περιβάλλει και διεισδύει σε κύρια όργανα όπως το ήπαρ, το πάγκρεας και τα έντερα, απελευθερώνοντας μια ποικιλία χημικών ουσιών (ορμόνες, φλεγμονώδη σήματα και λιπαρά οξέα). Αυτά επηρεάζουν τις φλεγμονές, το μεταβολισμό των λιπιδίων, τα επίπεδα χοληστερόλης και την αντίσταση στην ινσουλίνη, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη χρόνιων ασθενειών.
Το θέμα είναι ιδιαίτερα εμφανές κατά την εμμηνόπαυση. Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις των ορμονικών αλλαγών, τα μειωμένα επίπεδα των οιστρογόνων αλλάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου, τη διάθεση και τα κίνητρα. Αυτές οι ψυχολογικές αλλοιώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη σωματική δραστηριότητα και αυξημένη κατανάλωση φαγητού -συχνά τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπος.
Αλλά αυτά τα αποτελέσματα δεν είναι αναπόφευκτα. Η διατροφή, η άσκηση και η διαχείριση της ψυχικής υγείας μπορούν να περιορίσουν την αύξηση του σπλαχνικού λίπους στη μέση ηλικία. Και το σημαντικό, η περίμετρος της μέσης (και η αναλογία της προς το ύψος) είναι μόνο ένα μέτρο της ανθρώπινης υγείας. Υπάρχουν τόσες πολλές άλλες πτυχές της σύστασης του σώματος, της άσκησης και της διατροφής. Αυτά μπορεί να έχουν μεγαλύτερη επίδραση στην υγεία ενός ατόμου.
Οι μύες έχουν σημασία
Η ποσότητα και η ποιότητα των σκελετικών μυών (που συνδέονται με τα οστά για να παράγουν κίνηση) κάνουν μεγάλη διαφορά στην καρδιά, τους πνεύμονες, το μεταβολισμό, το ανοσοποιητικό, τη νευρολογική και ψυχική του υγεία καθώς και τη σωματική λειτουργία.
Σύμφωνα με τις τρέχουσες αποδείξεις, είναι εξίσου ή πιο σημαντικό για την υγεία και τη μακροζωία να έχουμε υψηλότερη μυϊκή μάζα και καλύτερη καρδιοαναπνευστική (αερόβια) φυσική κατάσταση από την περίμετρο της μέσης εντός του υγιούς εύρους.
Έτσι, εάν ένα άτομο έχει υπερβολική περίμετρο μέσης, αλλά είναι επίσης καθιστικό και έχει λιγότερη μυϊκή μάζα και αερόβια φυσική κατάσταση, τότε η σύσταση θα ήταν να επικεντρωθεί σε ένα κατάλληλο πρόγραμμα άσκησης. Τα ελλείμματα φυσικής κατάστασης θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως προτεραιότητα αντί να ανησυχείτε για την απώλεια λίπους.
Αντίστροφα, ένα άτομο με χαμηλά επίπεδα σπλαχνικού λίπους δεν είναι απαραίτητα σε φόρμα και υγιές και μπορεί να έχει αρκετά κακή αερόβια φυσική κατάσταση, μυϊκή μάζα και δύναμη. Τα στοιχεία της έρευνας είναι ότι αυτά τα ζωτικά σημάδια υγείας -το πόσο δυνατός είναι ένας άνθρωπος, η ποιότητα της διατροφής του και πόσο καλά λειτουργεί η καρδιά, το κυκλοφορικό και οι πνεύμονές του -είναι πιο προγνωστικά για τον κίνδυνο ασθένειας και θανάτου από το πόσο αδύνατος ή παχύς είναι. Για παράδειγμα, μια ολλανδική μελέτη του 2017 παρακολούθησε υπέρβαρους και παχύσαρκους για 15 χρόνια και διαπίστωσε ότι τα άτομα που ήταν πολύ σωματικά δραστήρια δεν είχαν αυξημένο κίνδυνο καρδιακής νόσου από τους συμμετέχοντες με «φυσιολογικό βάρος».
Η κίνηση είναι σημαντική συμβουλή
Η σωματική δραστηριότητα έχει πολλά οφέλη. Η άσκηση μπορεί να αντιμετωπίσει πολλές από τις αρνητικές συμπεριφορικές και φυσιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη μέση ηλικία, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση. Η τακτική άσκηση μειώνει την τάση για χρήση φαγητού και ποτού για να βοηθήσει στη διαχείριση μιας αρκετά δύσκολης περιόδου στη ζωή.
Η μέτρηση της περιφέρειας της μέσης σας και η παρακολούθηση του βάρους σας παραμένει σημαντική. Εάν τα μέτρα υπερβαίνουν τις τιμές που αναφέρονται παραπάνω, τότε σίγουρα είναι καλή ιδέα να κάνετε κάποιες αλλαγές. Η άσκηση είναι αποτελεσματική για την απώλεια λίπους και συγκεκριμένα τη μείωση του σπλαχνικού λίπους με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα όταν συνδυάζεται με διατροφικό περιορισμό της ενεργειακής πρόσληψης.
Είναι σημαντικό ότι οποιοδήποτε πρόγραμμα απώλειας λίπους -είτε μέσω φαρμάκων, δίαιτας ή χειρουργικής επέμβασης- είναι επίσης ένα πρόγραμμα απώλειας μυών, εκτός εάν η άσκηση με αντίσταση είναι μέρος του προγράμματος. Η συζήτηση για τη γενική υγεία σας με έναν γιατρό είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να ξεκινήσετε.
