Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, το 30 έως 60% των θερμίδων στους ενήλικες προέρχεται από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα. Ένας αυξανόμενος αριθμός επιδημιολογικών μελετών υποδηλώνει σύνδεση μεταξύ υψηλότερων επιπέδων κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων με αυξημένους κινδύνους διαβήτη και άλλων μεταβολικών διαταραχών.
Οι γαλακτωματοποιητές είναι από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα πρόσθετα. Συχνά προστίθενται σε επεξεργασμένα και συσκευασμένα τρόφιμα όπως ορισμένα βιομηχανικά κέικ, μπισκότα και επιδόρπια, καθώς και σε γιαούρτια, παγωτά, μπάρες σοκολάτας, βιομηχανικά ψωμιά, μαργαρίνες και έτοιμα προς κατανάλωση ή έτοιμα προς ζέσταμα γεύματα, προκειμένου να βελτιώσουν την εμφάνιση, τη γεύση και την υφή τους και να επιμηκύνουν τη διάρκεια ζωής τους.
Αυτοί οι γαλακτωματοποιητές περιλαμβάνουν για παράδειγμα μονο- και διγλυκερίδια λιπαρών οξέων, καραγενάνες, τροποποιημένα άμυλα, λεκιθίνες, φωσφορικά άλατα, κυτταρίνες, κόμμεα και πηκτίνες.
Όπως συμβαίνει με όλα τα πρόσθετα τροφίμων, η ασφάλεια των γαλακτωματοποιητών είχε προηγουμένως αξιολογηθεί από υπηρεσίες ασφάλειας και υγείας τροφίμων με βάση τα επιστημονικά στοιχεία που ήταν διαθέσιμα κατά τη στιγμή της αξιολόγησής τους. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες υποδηλώνουν ότι οι γαλακτωματοποιητές μπορεί να διαταράξουν τη μικροχλωρίδα του εντέρου και να αυξήσουν τον κίνδυνο φλεγμονής και μεταβολικής διαταραχής, οδηγώντας δυνητικά σε αντίσταση στην ινσουλίνη και ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2.
Για πρώτη φορά, μια ομάδα ερευνητών στη Γαλλία μελέτησε τις σχέσεις μεταξύ της διατροφικής πρόσληψης γαλακτωματοποιητών, που αξιολογήθηκαν σε μια περίοδο παρακολούθησης μέγιστης διάρκειας 14 ετών, και του κινδύνου ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 σε μια μεγάλη μελέτη. Η εργασία δημοσιεύθηκε στο The Lancet Diabetes & Endocrinology.
Τα αποτελέσματα βασίζονται στην ανάλυση δεδομένων από 104.139 ενήλικες στη Γαλλία (μέση ηλικία 43 ετών, 79% γυναίκες) που συμμετείχαν στη μελέτη web-cohort NutriNet-Santé μεταξύ 2009 και 2023.
Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν τουλάχιστον δύο ημέρες διατροφικών αρχείων, συλλέγοντας λεπτομερείς πληροφορίες για όλα τα τρόφιμα και ποτά που καταναλώθηκαν και τις εμπορικές μάρκες τους (στην περίπτωση των βιομηχανικών προϊόντων). Αυτά τα διατροφικά αρχεία επαναλαμβάνονταν κάθε έξι μήνες για 14 χρόνια και αντιστοιχίστηκαν με βάσεις δεδομένων προκειμένου να προσδιοριστεί η παρουσία και η ποσότητα προσθέτων τροφίμων (συμπεριλαμβανομένων των γαλακτωματοποιητών) στα προϊόντα που καταναλώθηκαν. Πραγματοποιήθηκαν επίσης εργαστηριακές αναλύσεις για την παροχή ποσοτικών δεδομένων. Αυτό επέτρεψε τη μέτρηση της χρόνιας έκθεσης σε αυτούς τους γαλακτωματοποιητές με την πάροδο του χρόνου.
Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, οι συμμετέχοντες ανέφεραν την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 (1.056 περιπτώσεις διαγνώστηκαν) και οι αναφορές επικυρώθηκαν χρησιμοποιώντας μια στρατηγική πολλαπλών πηγών (συμπεριλαμβανομένων δεδομένων σχετικά με τη χρήση φαρμάκων για τον διαβήτη). Αρκετοί γνωστοί παράγοντες κινδύνου για διαβήτη, όπως η ηλικία, το φύλο, το βάρος (ΔΜΣ), το μορφωτικό επίπεδο, το οικογενειακό ιστορικό, το κάπνισμα, το αλκοόλ και τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, καθώς και η συνολική διατροφική ποιότητα της διατροφής (συμπεριλαμβανομένης της πρόσληψης ζάχαρης) ελήφθησαν υπόψη στην ανάλυση.
Μετά από μια μέση παρακολούθηση επτά ετών, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η χρόνια έκθεση -αξιολογημένη με επαναλαμβανόμενα δεδομένα- στους ακόλουθους γαλακτωματοποιητές συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2:
- καραγενάνες (συνολικές καρραγενάνες και Ε407, 3% αυξημένος κίνδυνος ανά 100 mg την ημέρα).
- φωσφορικό τρικάλιο (E340, 15% αυξημένος κίνδυνος ανά 500 mg την ημέρα).
- εστέρες μονο- και διακετυλοτρυγικού οξέος μονο- και διγλυκεριδίων λιπαρών οξέων (E472e, 4% αυξημένος κίνδυνος ανά αύξηση 100 mg την ημέρα).
- κιτρικό νάτριο (E331, 4% αυξημένος κίνδυνος ανά 500 mg την ημέρα).
- κόμμι γκουάρ (E412, 11% αυξημένος κίνδυνος ανά 500 mg την ημέρα).
- αραβικό κόμμι (E414, 3% αυξημένος κίνδυνος ανά 1.000 mg την ημέρα).
- κόμμι ξανθάνης (E415, 8% αυξημένος κίνδυνος ανά 500 mg την ημέρα).
Η μελέτη αποτελεί μια αρχική εξερεύνηση αυτών των σχέσεων και απαιτούνται περαιτέρω έρευνες για να εδραιωθούν οι αιτιώδεις σχέσεις.
Οι ερευνητές ανέφεραν αρκετούς περιορισμούς της μελέτης τους, όπως η κυριαρχία των γυναικών στο δείγμα, το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης από το γενικό πληθυσμό και γενικά περισσότερες συμπεριφορές που προάγουν την υγεία μεταξύ των συμμετεχόντων στη μελέτη NutriNet-Santé. Επομένως, απαιτείται προσοχή κατά την εξαγωγή των συμπερασμάτων σε ολόκληρο τον γαλλικό πληθυσμό.
Ωστόσο, η μελέτη βασίζεται σε μεγάλο μέγεθος δείγματος. Χρησιμοποιήθήκαν επίσης μοναδικά, λεπτομερή δεδομένα σχετικά με την έκθεση σε πρόσθετα τροφίμων, μέχρι την εμπορική επωνυμία των βιομηχανικών προϊόντων που καταναλώθηκαν. Τα αποτελέσματα παραμένουν συνεπή μέσω διαφόρων αναλύσεων ευαισθησίας, γεγονός που ενισχύει την αξιοπιστία τους.
«Αυτά τα ευρήματα προκύπτουν από μία μελέτη παρατήρησης προς το παρόν και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από μόνα τους για να εδραιωθεί μια αιτιώδης σχέση. Πρέπει να αναπαραχθούν από άλλες επιδημιολογικές μελέτες παγκοσμίως και να συμπληρωθούν με τις τοξικολογικές και επεμβατικές πειραματικές μελέτες, για την περαιτέρω ενημέρωση των μηχανισμών που συνδέουν αυτούς τους γαλακτωματοποιητές ως προσθέτων τροφίμων και την εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2. Ωστόσο, τα αποτελέσματά μας αντιπροσωπεύουν βασικά στοιχεία για τον εμπλουτισμό της συζήτησης για την επαναξιολόγηση των κανονισμών σχετικά με τη χρήση προσθέτων στη βιομηχανία τροφίμων, προκειμένου να προστατεύονται καλύτερα οι καταναλωτές», έγραψαν η Mathilde Touvier, Διευθύντρια Έρευνας στο Inserm και ο Bernard Srour, καθηγητής στο INRAE, κύριοι συγγραφείς της μελέτης.
Μεταξύ των επόμενων βημάτων, η ερευνητική ομάδα θα εξετάσει παραλλαγές σε ορισμένους δείκτες αίματος και τη μικροχλωρίδα του εντέρου που συνδέεται με την κατανάλωση αυτών των προσθέτων, για να κατανοήσει καλύτερα τους υποκείμενους μηχανισμούς. Οι ερευνητές θα εξετάσουν επίσης τον αντίκτυπο στην υγεία των μειγμάτων προσθέτων και τις πιθανές «επιδράσεις κοκτέιλ» τους. Θα εργαστούν επίσης σε συνεργασία με τοξικολόγους για να δοκιμάσουν τον αντίκτυπο αυτών των εκθέσεων σε πειράματα in vitro και in vivo, για να συγκεντρώσουν περισσότερα επιχειρήματα υπέρ μιας αιτιώδους συνάφειας.
Περισσότερες πληροφορίες: Food additive emulsifiers and the risk of type 2 diabetes: analysis of data from the NutriNet-Santé prospective cohort study, The Lancet Diabetes & Endocrinology (2024). DOI: 10.1016/S2213-8587(24)00086-X.
