Αναλύοντας δείγματα αλευριού και ρυζιού που αποθηκεύτηκαν σε σπίτια στο Ribeirão Preto, του Σάο Πάολο (Βραζιλία), ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο διαπίστωσαν την παρουσία υψηλών επιπέδων μυκητιασικών τοξινών (μυκοτοξίνες). Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Food Research International.
Όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς, η διατροφική έκθεση σε μυκοτοξίνες μπορεί να προκαλέσει μια σειρά προβλημάτων υγείας, ειδικά σε παιδιά και εφήβους. Τα δεδομένα, επομένως, ενισχύουν τη σημασία της αποθήκευσης τροφίμων όπως τα δημητριακά και το αλεύρι σε ξηρούς χώρους και τη προστασία τους από τα έντομα για την αποφυγή του κινδύνου μόλυνσης.
«Υπάρχουν πάνω από 400 τοξίνες που παράγουν οι μύκητες για να αμυνθούν ή για να αλληλεπιδράσουν με άλλους οργανισμούς. Έξι από αυτές τις ουσίες, τις οποίες ονομάζουμε τα “κορίτσια της υπερδύναμης”, απαιτούν περισσότερη προσοχή επειδή είναι καρκινογόνες, ανοσοκατασταλτικές ή δρουν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες -προκαλούν αλλαγές στην ορμονική ισορροπία του σώματος. Είναι κάτι που χρειάζεται μεγάλη προσοχή λόγω των επιβλαβών επιπτώσεων στην υγεία», είπε ο συντονιστής της μελέτης καθηγητής Carlos Augusto Fernandes de Oliveira.
Οι έξι τοξίνες που προκαλούν ανησυχία βρέθηκαν σε όλα τα δείγματα τροφίμων που αναλύθηκαν: αφλατοξίνες (AFs), φουμονισίνες (FBs), ζεαραλενόνη (ZEN), τοξίνη T-2, δεοξυνιβαλενόλη (DON) και ωχρατοξίνη Α (OTA). Στην περίπτωση των μυκοτοξινών FBs, ZEN και DON, τα επίπεδα ήταν πάνω από το όριο ανοχής που έχουν ορίσει οι υγειονομικές αρχές. Αυτή η μελέτη ήταν η πρώτη στη Βραζιλία που χρησιμοποίησε βιοδείκτες για να χαρακτηρίσει τον κίνδυνο που σχετίζεται με τις μυκοτοξίνες στη διατροφή των παιδιών και των εφήβων.
Ο Oliveira είπε ότι η αφλατοξίνη Β1, που ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1960, είναι το πιο ισχυρό καρκινογόνο που είναι γνωστό. Η ουσία καταστρέφει το DNA των ζώων, προκαλώντας γενετικές μεταλλάξεις που μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη καρκίνου του ήπατος. Υπάρχουν και άλλες επιπτώσεις, όπως ανοσοκαταστολή, αναπαραγωγικά προβλήματα και τερατογένεση (όταν έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες μεταφέρουν τις τοξίνες στο έμβρυο ή το παιδί, προκαλώντας προβλήματα υγείας).
«Δεν υπάρχει καμία ουσία γνωστή μέχρι τώρα στη φύση που να έχει την καρκινογόνο δύναμη αυτής της μυκοτοξίνης, μόνο σπάνιες εξαιρέσεις που δημιουργούνται στο εργαστήριο, όπως οι διοξίνες», είπε ο Oliveira.
Η δεοξυνιβαλενόλη, η οποία βρέθηκε σε υψηλά επίπεδα στα δείγματα που αναλύθηκαν, αν και δεν είναι καρκινογόνος, μπορεί να μειώσει την ανοσία. «Έχει επίσης επίδραση στο γαστρεντερικό σύστημα. Στα ζώα, για παράδειγμα, προκαλεί τόσο μεγάλο ερεθισμό που κάνουν εμετό, γι’ αυτό συχνά ονομάζεται εμετοξίνη».
Η φουμονισίνη Β1 θεωρείται πιθανό καρκινογόνο για τον άνθρωπο και μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του οισοφάγου και άλλα ηπατοτοξικά προβλήματα, όπως και η ωχρατοξίνη Α.
Η ζεαραλενόνη, που βρέθηκε σε υψηλά επίπεδα στα δείγματα τροφίμων που αναλύθηκαν, έχει δομή πανομοιότυπη με αυτή της γυναικείας ορμόνης οιστρογόνο και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα που σχετίζονται με την περίσσεια οιστρογόνων στο σώμα (υπερστρογονισμός).
«Είναι τοξίνες με βαριές συνέπειες. Σε αντίθεση με τον μόλυβδο ή άλλους χημικούς ρύπους όπως η δισφαινόλη [που βρίσκεται σε ορισμένα πλαστικά], αυτές οι μυκοτοξίνες δεν είναι σωρευτικές. Ωστόσο, έχουν προοδευτική επίδραση. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι με την έκθεση στα μόρια Β1, σε κάποιο σημείο, δεν θα είναι πλέον δυνατό να επιδιορθωθεί το DNA που έχει καταστραφεί από τη μυκοτοξίνη. Αυτή είναι η στιγμή που μπορεί να αναπτυχθεί καρκίνος».
Τα 230 δείγματα τροφίμων που αναλύθηκαν ήταν διαθέσιμα για κατανάλωση σε σπίτια 67 παιδιών, συμπεριλαμβανομένων 21 παιδιών προσχολικής ηλικίας (3 έως 6 ετών), 15 μαθητών σχολείου (7 έως 10 ετών) και 31 εφήβων (11 έως 17 ετών).
Η ερευνητική ομάδα πραγματοποιεί μια δεύτερη φάση εργασιών για τον περαιτέρω προσδιορισμό του επιπέδου μόλυνσης. «Με την ανάλυση των βιοδεικτών που βρίσκονται στα ούρα, είναι δυνατό να εκτιμηθεί η έκθεση σε μυκοτοξίνες, καθώς η απέκκριση βιοδεικτών συσχετίζεται καλά με την κατάποση ορισμένων μυκοτοξινών. Αυτό θα μας επιτρέψει να προβλέψουμε τις πιθανές επιπτώσεις της μόλυνσης», είπε ο Oliveira.
Περισσότερες πληροφορίες: Exposure assessment of children to dietary mycotoxins: A pilot study conducted in Ribeirão Preto, São Paulo, Brazil, Food Research International (2024). DOI: 10.1016/j.foodres.2024.114087.
