Είτε είστε γυναίκα είτε άνδρας είναι σημαντικό να ξέρετε ότι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) είναι ένας πολύ συχνά μεταδιδόμενος ιός. Είναι τόσο συχνός που περίπου το 85% του πληθυσμού μολύνεται από αυτόν. Ιδιαίτερα αν είστε γυναίκα είναι σημαντικό να ξέρετε ότι το εμβόλιο για τον ΗPV προστατεύει από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας -και γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει φροντίδα από νωρίς για τον εμβολιασμό των κοριτσιών. Πρέπει επίσης να ξέρετε ότι εδώ και δύο χρόνια συστήνεται να εμβολιάζονται και τα αγόρια γιατί προστατεύονται από άλλους καρκίνους που προκαλεί ο ιός. Τι καινούργιο έχουμε να σας πούμε; Ότι πρόσφατα εγκρίθηκε η αποζημίωση του εμβολίου HPV και για άλλες πληθυσμιακές ομάδες. Ο Παναγιώτης Θωμόπουλος, Γυναικολόγος Μαιευτήρας, είναι ο γιατρός που επιλέξαμε να μας πει περισσότερα σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις.
Συνέντευξη στη Φλώρα Κασσαβέτη
Κύριε Θωμόπουλε, μια μεγάλη μερίδα των γυναικών γνωρίζει ότι ο ιός ΗPV είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενος και σχετίζεται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Aπό ποιους τύπους του ιού προστατεύει το εμβόλιο;
Nαι, ισχύει ότι πολλές γυναίκες το γνωρίζουν. Όπως γνωρίζουν ότι για την καλύτερη πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας δεν πρέπει να αμελούν το τεστ pap ή το τεστ HPV. Πλέον όμως να γνωρίζουμε επίσης ότι ο ιός αυτός εμπλέκεται και με άλλους καρκίνους και όχι μόνο με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Γι’ αυτό συστήνεται και ο εμβολιασμός για τον HPV όχι μόνο των κοριτσιών αλλά και των αγοριών. Το εμβόλιο προστατεύει από επτά ογκογόνους τύπους του ιού, τα στελέχη 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58 που σχετίζονται με σχεδόν εννιά στους 10 καρκίνους στους οποίους εμπλέκεται ο HPV.
Θέλετε να μας πείτε ποιοι είναι οι 10 καρκίνοι με τους οποίους σχετίζεται ο ιός HPV;
Ο HPV συσχετίζεται με καρκίνους τραχήλου μήτρας, αιδοίου, κόλπου, πρωκτού, πέους, στοματοφάρυγγα, στοματικής κοιλότητας, ρινοφάρυγγα υποφάρυγγα και λάρυγγα, ενώ δύο καλοήθεις τύποι (6, 11), προκαλούν το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων και την αναπνευστική θηλωμάτωση.Το εμβόλιο, επομένως, προστατεύει όχι μόνο από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά και από πολλούς άλλους. Συνολικά υπολογίζεται ότι σχεδόν το 5% των περιστατικών καρκίνου παγκοσμίως σχετίζεται με τον ιό HPV.
Θέλετε να μας εξηγήσετε από τι ακριβώς κινδυνεύει ένα αγόρι που κολλάει HPV, ιδιαίτερα τους τύπους υψηλού κινδύνου;
Οι άνδρες κινδυνεύουν εξίσου με τις γυναίκες να αναπτύξουν γεννητικά κονδυλώματα από καλοήθεις τύπους HPV, όμως το πιο σημαντικό είναι ότι οι ογκογόνοι τύποι του HPV μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο και στα δύο φύλα σε διαφορετικά σημεία του οργανισμού, όπως στο στοματοφάρυγγα και σε άλλες περιοχές της κεφαλής/τραχήλου (στοματική κοιλότητα, ρινοφάρυγγας, υποφάρυγγας, λάρυγγας) και στον πρωκτό. Μάλιστα οι έρευνες δείχνουν ότι ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα λόγω HPV είναι τέσσερις φορές πιο συχνός στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες. Σημειώστε ότι πλέον στις αναπτυγμένες χώρες αυτός ο καρκίνος είναι ο συχνότερα σχετιζόμενος με τον ιό HPV και μην ξεχνάμε επίσης τον καρκίνο του πέους.
Τί ισχύει για τον εμβολιασμό των κοριτσιών στην Ελλάδα; Σε ποια ηλικία συστήνεται να εμβολιαστούν για τον HPV και μέχρι ποια ηλικία καλύπτουν τα ταμεία;
Ο εμβολιασμός των κοριτσιών στην Ελλάδα συστήνεται και χορηγείται δωρεάν για τις ηλικίες 9-18 ετών. Είναι απαραίτητος για όλα τα κορίτσια, κατά προτίμηση στην ηλικία των 9-11 ετών, όπου η ανοσολογική απάντηση είναι η μέγιστη, ενώ η πρόληψη παρέχεται εγκαίρως πριν την πιθανότητα έκθεσης στον ιό. Η ηλικία αυτή είναι η περίοδος όπου ολοκληρώνεται όλη η σειρά των εμβολίων του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών στους εφήβους, καθώς τόσο η ανταπόκριση του οργανισμού στους εμβολιασμούς όσο και η συμμόρφωση των εφήβων στις ιατρικές οδηγίες είναι υψηλή.
«Ο εμβολιασμός είναι ωφέλιμος και στην ηλικιακή ομάδα των ατόμων μεγαλύτερων των 18 ετών, όπως αποδεικνύουν και μελέτες σε άτομα έως 45 ετών».
Σε ποια ηλικία συνιστάται να εμβολιάζονται τα αγόρια;
Από τον Μάρτιο του 2022, πλέον, ο εμβολιασμός έναντι του HPV συστήνεται και χορηγείται δωρεάν και στα αγόρια 9-18 ετών, και κατά προτίμηση στην ηλικία 9-11 ετών, για τους λόγους που είπαμε. Να διευκρινίσω ότι η δωρεάν χορήγηση του εμβολίου στους μεγαλύτερους εφήβους 16-18 ετών θα διατηρηθεί μόλις για ένα έτος ακόμη (έως το τέλος του 2025).
Έχει νόημα να εμβολιαστεί μια γυναίκα μετά τα 18;
Οι έρευνες συμφωνούν ότι όλα τα άτομα που βρίσκονται σε ενεργό σεξουαλική ζωή, κινδυνεύουν να μολυνθούν από τον HPV και να αναπτύξουν νοσήματα. Μάλιστα, τα δεδομένα δείχνουν ότι άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, όταν μολυνθούν, υποστρέφουν τη λοίμωξη σε μικρότερο ποσοστό από τα νεότερα άτομα. Συνεπώς, ο εμβολιασμός είναι ωφέλιμος και στην ηλικιακή ομάδα των ατόμων μεγαλύτερων των 18 ετών, όπως αποδεικνύουν και μελέτες του εμβολίου σε άτομα έως 45 ετών, με τον περιορισμό ωστόσο ότι δεν θα προστατεύσει από βλάβες που προκλήθηκαν ήδη από κάποιον τύπο του ιού στο άτομο που μολύνθηκε πριν τον εμβολιασμό.
Αυτό σημαίνει ότι για μια γυναίκα 30 ή 40 ετών μπορεί το εμβόλιο να προσφέρει προστασία;
Οι έρευνες επιβεβαιώνουν πώς ναι.
Όμως το εμβόλιο δεν αποζημιώνεται από τα ασφαλιστικά ταμεία για άτομα άνω των 18 ετών.
Δεν αποζημιώνεται με την εξαίρεση τις περιπτώσεις των ανοσοκατασταλμένων 18-45 ετών και των ομοφυλόφιλων ανδρών ίδιας ηλικίας. Πρόσφατα έγινε επέκταση της δωρεάν χορήγησης του εμβολίου σε αυτές τις ομάδες από τα 26 ως τα 45 έτη και έγινε διεύρυνση της αποζημίωσης σε μια άλλη ομάδα: μπορούν να εμβολιαστούν δωρεάν και οι γυναίκες που έχουν ή πρόκειται σύντομα να χειρουργηθούν για αφαίρεση προκαρκινικής βλάβης υψηλού βαθμού (CIN2+) στον τράχηλο της μήτρας. Το εμβόλιο πλέον καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία για αυτήν την ομάδα γυναικών.
Πώς μπορεί να ωφεληθεί μια γυναίκα που πρόκειται να χειρουργηθεί, ή το έχει κάνει ήδη, για προκαρκινική βλάβη τραχήλου της μήτρας υψηλού βαθμού;
Μελέτες έχουν δείξει ότι ο εμβολιασμός γυναικών κατά την περίοδο της χειρουργικής αντιμετώπισης μιας προκαρκινικής βλάβης υψηλού κινδύνου μειώνει σημαντικά την πιθανότητα υποτροπών καθώς και νέων βλαβών. Αυτές οι γυναίκες έχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης νέων βλαβών, καθότι έχουν αυξημένη ευαισθησία στις λοιμώξεις από HPV, ενώ είναι πιθανόν να έχει παραμείνει και υπολειπόμενο ιικό φορτίο HPV στον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας. Το εμβόλιο δεν δρα θεραπευτικά, αποτρέπει όμως νέες λοιμώξεις από τον HPV ή την είσοδο υπολειπόμενου ιού σε νέα κύτταρα του τραχήλου που θα οδηγήσει σε νέες βλάβες.
Υπενθυμίστε μας γιατί δεν αρκεί το προφυλακτικό για να προστατευτούμε από τον ιό HPV;
Ο ιός μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή, όχι απαραίτητα την ολοκληρωμένη, ή πιο σπάνια με την επαφή των γεννητικών περιοχών ή την επαφή των χεριών. Για τους λόγους αυτούς, ακόμη και η συστηματική χρήση προφυλακτικού, αν και μειώνει τον κίνδυνο λοίμωξης από τον HPV, δεν προστατεύει απόλυτα. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας είναι ο εμβολιασμός. Θα πρέπει ωστόσο να τονίσουμε, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι με HPV δεν αναπτύσσουν ποτέ συμπτώματα, αφού οι οκτώ στις 10 λοιμώξεις από τον ιό εξαφανίζονται από μόνες τους εντός δύο ετών. Όμως στο μεσοδιάστημα οι φορείς μπορεί να μεταδώσουν τον ιό σε συντρόφους τους.
Πόσο σημαντικό είναι ότι εμβολιάζονται και τα αγόρια εκτός από τα κορίτσια για την μείωση μετάδοσης του ιού;
Ο πρωταρχικός στόχος του εμβολιασμού των αγοριών είναι η άμεση προστασία από τα νοσήματα που προκαλεί ο ιός HPV στο άρρεν φύλο. Ο δευτερεύων στόχος, σημαντικός και αυτός, είναι μέσω του εμβολιασμού όλου του πληθυσμού, αγοριών και κοριτσιών, να μειωθεί η κυκλοφορία του ιού.
Κύριε Θωμόπουλε, πείτε μας για την συμμετοχή σας σε αποστολές σε ακριτικά σημεία της χώρας. Διεξάγονται τεστ pap και εμβολιασμοί;
Η συμμετοχή μου αφορά τις Κινητές Ιατρικές Μονάδες (ΚΙΜ) που είναι πρωτοβουλία από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος το οποίο υποστηρίζει οικονομικά το εγχείρημα, και οι οποίες έχουν σκοπό να προσφέρουν δωρεάν Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στους μόνιμους κατοίκους νησιών της άγονης γραμμής και απομακρυσμένων περιοχών σε όλη την Ελλάδα. Οι ΚΙΜ πραγματοποιούν τρεις αποστολές κάθε μήνα με στόχο να ανταποκριθούν στη βασική ανάγκη για ανοιχτή πρόσβαση όλων των κατοίκων της χώρας σε υψηλού επιπέδου και ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγείας με τη χρήση εξειδικευμένου ιατρικού εξοπλισμού. Από την έναρξη του προγράμματος, τον Ιανουάριο του 2014, έχουν πραγματοποιηθεί 166 αποστολές έως σήμερα.
Οι ΚΙΜ είναι εξοπλισμένες με μονάδα ψηφιακής μαστογραφίας, γυναικολογικό ιατρείο, οδοντιατρείο, φορητό ακτινολογικό και μονάδα μέτρησης οστικής πυκνότητας, μεταξύ άλλων, δίνοντας τη δυνατότητα στο επιστημονικό προσωπικό να δημιουργεί και να οργανώνει εντός δύο ωρών μια κλινική σε κατάλληλο δημόσιο χώρο της εκάστοτε περιοχής. Κάθε αποστολή είναι εξατομικευμένη, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Στον τομέα του Γυναικολογικού Ιατρείου στις ΚΙΜ παρέχουμε ένα πλήρες πακέτο πρωτοβάθμιας φροντίδας το οποίο περιλαμβάνει λήψη τεστ Παπανικολάου με δυνατότητα λήψης μοριακού ελέγχου για HPV λοιμώξεις, κολποσκόπηση και γυναικολογικό υπερηχογράφημα.
