Το καλοκαίρι του 2023 ήταν το πιο καυτό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί παγκοσμίως. Ένα κύμα καύσωνα διάρκειας εβδομάδων στις νοτιοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες το 2023 περιγράφηκε ως «κόλαση στη γη» στο Φοίνιξ, όπου οι θερμοκρασίες έφτασαν τους 43,3 βαθμούς Κελσίου για 31 συνεχόμενες ημέρες. Την ίδια στιγμή, η Ευρώπη είδε πρωτοφανείς υψηλές θερμοκρασίες που σκότωσαν εκατοντάδες ανθρώπους και συνέβαλαν σε καταστροφικές πυρκαγιές στην Ελλάδα. Τι θα συμβεί φέτος;
Ένα θανατηφόρο κύμα καύσωνα έπληξε μεγάλες περιοχές της Ασίας για εβδομάδες τον Απρίλιο και τον Μάιο. Καθώς οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 43,3 βαθμούς Κελσίου στην Ινδία στις 7 Μαΐου, οι εκφωνητές τοπικών ειδήσεων και οι ψηφοφόροι που περίμεναν σε μεγάλες ουρές για να ψηφίσουν στις εκλογές κατέρρεαν από την αφόρητη ζέστη. Οι αγρότες στην Ταϊλάνδη είδαν τις καλλιέργειές τους να μαραίνονται και θρήνησαν την απώλεια των ζώων που χάθηκαν κάτω από τον τιμωρό ήλιο. Εκατοντάδες άνθρωποι πέθαναν από τη ζέστη. Στα μέσα του περασμένου Μαΐου επικράτησε στο Μεξικό τόσο μεγάλη ζέστη που οι μαϊμούδες, έπεφταν νεκρές από τα δέντρα των τροπικών δασών -τουλάχιστον 139 μαϊμούδες Αλουάτα (howler monkeys – ουρλιαχτοί πίθηκοι) βρέθηκαν νεκρές στην πολιτεία Ταμπάσκο στον Κόλπο του Μεξικού, στις 16 Μαΐου.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί ότι αυτή η δεκαετία θα είναι κρίσιμη για την προετοιμασία των κοινοτήτων να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη ζέστη και τον κίνδυνο από τη γήρανση του πληθυσμού. Εάν η θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος αυξηθεί 3-4 βαθμούς Κελσίου, αυτό μπορεί να είναι θανατηφόρο. Το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη έχει υποστεί τις τρομερές συνέπειες της υπερβολικής ζέστης τα τελευταία χρόνια. Ανεξάρτητα από το πού ή πότε χτυπάει ένα κύμα καύσωνα, το μοτίβο είναι σταθερό: Οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν από την υπερβολική ζέστη.
Οι ηλικιωμένοι θα κινδυνεύουν από θερμικό στρες
Οι θερμοκρασίες είναι πιο καυτές από ποτέ. Η εννεαετία από το 2015 και το 2023 είχε τις υψηλότερες μέσες θερμοκρασίες από τότε που ξεκίνησαν τα παγκόσμια ρεκόρ το 1880. Δεύτερον, ο πληθυσμός γερνάει παγκοσμίως. Μέχρι το 2050, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω θα διπλασιαστεί σε σχεδόν 2,1 δισεκατομμύρια, αποτελώντας το 21% του παγκόσμιου πληθυσμού. Το ποσοστό αυτό είναι 13% σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ευάλωτων ηλικιωμένων θα εκτεθεί σε ακραία ζέστη.
Οι ερευνητές για να κατανοήσουν τους μελλοντικούς κινδύνους, έχουν αναπτύξει προβλέψεις για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και τις έχουν συνδυάσει με σενάρια κλιματικής αλλαγής για τις επόμενες δεκαετίες. Οι αναλύσεις δείχνουν ότι έως το 2050, το 23% του παγκόσμιου πληθυσμού ηλικίας 69 ετών και άνω θα ζει σε περιοχές όπου οι μέγιστες θερμοκρασίες ξεπερνούν συνήθως τους 37,5° C, σε σύγκριση με μόλις 14% σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι έως και 250 εκατομμύρια επιπλέον ηλικιωμένοι θα εκτεθούν σε επικίνδυνα υψηλές θερμοκρασίες. Οι περισσότεροι από αυτούς ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος με ανεπαρκείς υπηρεσίες και περιορισμένη πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, συσκευές ψύξης και ασφαλές νερό.
Συχνά επισημαίνεται μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2010, η οποία βρήκε ότι μια θερμοκρασία 35 βαθμών Κελσίου με 100% υγρασία είναι το ανώτατο όριο ασφάλειας -ή 46 βαθμών με υγρασία 50%. Πέρα από αυτά τα όρια το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να κρυώσει εξατμίζοντας ιδρώτα από την επιφάνειά του για να διατηρήσει σταθερή θερμοκρασία του πυρήνα του. Ωστόσο, μια εργαστηριακή δοκιμή το 2022 διαπίστωσαν ότι τα όρια ανοχής στη θερμότητα είναι χαμηλότερα. Όταν η θερμοκρασία είναι 38 βαθμοί Κελσίου, αρχίζουμε να αισθάνονται τις δυσάρεστες συνέπειες με 60% υγρασία. Το όριο κατεβαίνει στους 31 βαθμούς αν η υγρασία είναι στο 100%.
Πάνω από αυτά τα όρια, η θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος αυξάνεται συνεχώς και ο κίνδυνος μεγαλώνει. Για ηλικιωμένους με προβλήματα υγείας, θερμοκρασίες ακόμα και 27 βαθμών Κελσίου μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο. Και όταν η υγρασία είναι 90%, ακόμη και οι 25,5 βαθμοί Κελσίου μπορεί να είναι επικίνδυνοι για τους ηλικιωμένους.
Η υπερβολική ζέστη επιδεινώνει κοινές παθήσεις υγείας που σχετίζονται με την ηλικία, όπως καρδιακές, πνευμονικές και νεφρικές παθήσεις και μπορεί να προκαλέσει παραλήρημα. Οι ηλικιωμένοι δεν ιδρώνουν τόσο όσο οι νεότεροι, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο το σώμα τους να κρυώσει όταν οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν. Αυτά τα προβλήματα εντείνονται από κοινά συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως τα αντιχολινεργικά, τα οποία μειώνουν περαιτέρω την ικανότητα εφίδρωσης.
Το να περνάτε χρόνο σε εξωτερικούς χώρους με ζεστό υγρό καιρό μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση, ένα πρόβλημα που επιδεινώνεται από τις παρενέργειες των συνταγογραφούμενων φαρμάκων όπως τα διουρητικά και οι β-αναστολείς. Η αφυδάτωση μπορεί να κάνει σας κάνει αδύναμους και ζαλισμένους, αυξάνοντας τον κίνδυνο πτώσεων και τραυματισμών. Αυτές οι απειλές είναι ακόμη χειρότερες σε περιοχές που δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές και οικονομικά προσιτό πόσιμο νερό.
Η κακή ποιότητα αέρα το κάνει δύσκολη την αναπνοή, ειδικά για όσους έχουν ήδη πνευμονικά προβλήματα όπως χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή ΧΑΠ -στην Ελλάδα το ποσοστό των καπνιστών που έχει ΧΑΠ ξεπερνά το 10% αλλά πολλοί από αυτούς δεν το γνωρίζουν. Το 2004 καταγράφηκε ότι 9 ενήλικες καπνιστές στους 100 στη χώρα μας πάσχουν από τη νόσο (8,4%), δηλαδή περίπου 700.000 Έλληνες. Νεότερα δεδομένα του 2015 έδειξαν ότι το ποσοστό της ΧΑΠ ανέβηκε στο 10,6% στους καπνιστές και ότι το 56% των ασθενών δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν.
Η νυχτερινή ζέστη είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τους ηλικιωμένους των οποίων τα σπίτια δεν διαθέτουν κλιματισμό ή που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να λειτουργούν τα κλιματιστικά τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η ιδανική θερμοκρασία για ξεκούραστο ύπνο των ηλικιωμένων είναι μεταξύ 20 και 25 βαθμών Κελσίου και η ποιότητα του ύπνου μειώνεται καθώς αυξάνονται οι θερμοκρασίες. Μια νύχτα ανήσυχου ύπνου μπορεί να κάνει έναν ηλικιωμένο πιο καταθλιπτικό και μπερδεμένο τις ώρες που είναι ξύπνιος. Τα φάρμακα μπορούν επίσης να χάσουν την αποτελεσματικότητά τους εάν φυλάσσονται σε μέρη πολύ θερμότερα των 25 βαθμών Κελσίου.
